Phóng viên: Thưa ông, trên cương vị là lãnh đạo HOSE, xin ông cho biết một vài đánh giá khái quát về những thành quả nổi bật mà HOSE đạt được sau 16 năm hoạt động?

TS. Trần Đắc Sinh - Chủ tịch Hội đồng quản trị HOSE:Qua 16 năm hoạt động, HOSE đã đạt được bước tiến dài cùng với những chuyển mình ngày càng lớn mạnh của TTCK Việt Nam. Quy mô và chất lượng hàng hóa trên thị trường không ngừng tăng trưởng, phương thức giao dịch ngày càng hiện đại, thông tin luôn được cung cấp kịp thời cho các nhà đầu tư, số lượng nhà đầu tư trong và ngoài nước không ngừng được mở rộng. Đến nay, chúng tôi đã đạt được những thành tựu trên nhiều phương diện:

Một là, quy mô và chất lượng thị trường không ngừng tăng trưởng

Khởi đầu với 02 mã cổ phiếu, sau 16 năm hoạt động, các hàng hóa cơ bản của thị trường tại HOSE đã khá hoàn thiện với 306 cổ phiếu, 39 trái phiếu và 01 chứng chỉ quỹ đang niêm yết. Giá trị vốn hóa thị trường cuối tháng 5/2016 là 1,24 triệu tỷ đồng, phát triển vượt bậc so với quy mô ban đầu. Vốn hóa thị trường trên HOSE chiếm gần 90% giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu cả nước, chiếm 28% GDP năm 2014. Giá trị giao dịch bình quân/phiên tính tại thời điểm tháng 5/2016 đạt khoảng 2.273 tỷ đồng, chiếm 70% giao dịch trên cả 2 Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và HOSE, tăng trưởng hàng ngàn lần so với mức 1,4 tỷ đồng/ phiên tại thời kỳ đầu. Các công ty niêm yết (CtyNY) trên HOSE là các công ty lớn, đầu ngành, có hoạt động kinh doanh tăng trưởng ổn định.

Bên cạnh đó, chất lượng thị trường cổ phiếu niêm yết tại HOSE tiếp tục được nâng cao, thể hiện ở chất lượng CBTT được cải thiện rõ rệt, chất lượng CtyNY tốt hơn, hoạt động quản trị công ty (QTCty) và minh bạch hóa theo thông lệ tốt đã bắt đầu có hiệu ứng lan tỏa, thu hút sự quan tâm ngày càng lớn của doanh nghiệp cũng như của xã hội. Trong năm 2015, có 05 CtyNY trên HOSE được giải thưởng ASEAN Corporate Governance Scorecard. Tuy số lượng còn khiêm tốn, nhưng theo tôi đây là một bước khởi đầu cho những thay đổi tích cực về tầm nhìn và nhận thức của các doanh nghiệp về yếu tố QTCty.

Hai là, phát triển các phương thức giao dịch tiên tiến, sản phẩm, dịch vụ mới, tiệm cận với thị trường quốc tế

Trong 16 năm hoạt động, HOSE đã đề xuất và triển khai hàng loạt các giải pháp kỹ thuật về giao dịch và đa dạng hóa sản phẩm, trong đó đáng chú ý là việc triển khai khớp lệnh liên tục vào năm 2007, giao dịch trực tuyến vào năm 2009, kéo dài thời gian giao dịch và triển khai lệnh thị trường vào năm 2012 đã cải thiện đáng kể thanh khoản trên thị trường.

HOSE đã tập trung các giải pháp phát triển thị trường cổ phiếu với việc triển khai phân ngành các CtyNY lần đầu tiên vào năm 2007, tiên phong tính toán chỉ số theo phương pháp mới theo cổ phiếu tự do chuyển nhượng vào năm 2012 (VN30 Index) và năm 2014 (HOSE Index), 10 chỉ số ngành xây dựng trên chuẩn phân ngành GICS của MSCI. Sản phẩm chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mục ETF cũng được niêm yết và giao dịch đầu tiên trên HOSE từ tháng 10/2014, cung cấp thêm công cụ và tiện ích cho nhà đầu tư trong quá trình tham gia giao dịch.

Bên cạnh việc đề xuất bán đấu giá cổ phần doanh nghiệp nhà nước (DNNN) cổ phần hóa qua Sở Giao dịch Chứng khoán (SGDCK) vào năm 2004, HOSE còn xây dựng nhiều đề án triển khai sản phẩm mới như sản phẩm phái sinh (năm 2009), chứng quyền có bảo đảm (năm 2013), chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết (năm 2014) trình lên cơ quan quản lý.

Hiện nay, HOSE đang phối hợp với đơn vị chức năng của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) xây dựng và hoàn thiện “Dự thảo Thông tư hướng dẫn chào bán và giao dịch chứng quyền có bảo đảm”, dự kiến ban hành trong thời gian sắp tới và chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện để triển khai sản phẩm này trong năm 2017. Đây là một sản phẩm được giao dịch phổ biến tại 42/56 SGDCK thành viên của Hiệp hội các SGDCK thế giới (WFE), đặc biệt là thị trường châu Âu và châu Á.

Ba là, cơ sở hạ tầng hiện đại sánh ngang với khu vực và thế giới

Đối với một SGDCK, cơ sở vật chất hạ tầng kỹ thuật và hệ thống công nghệ thông tin (CNTT) chính là cốt lõi trọng yếu trong việc vận hành và phát triển TTCK. Vì thế, HOSE đã đầu tư xây dựng một cơ sở hạ tầng hiện đại cho TTCK với 03 cấu phần chính gồm: Tòa nhà văn phòng làm việc - Exchange Tower, Trung tâm dữ liệu dự phòng và Hệ thống CNTT đồng bộ cho toàn TTCK Việt Nam. Tòa nhà văn phòng Exchange Tower, Trung tâm Dữ liệu dự phòng được xây dựng theo tiêu chuẩn văn phòng hiện đại chuẩn TIER 3, đảm bảo điều kiện hạ tầng để tiếp nhận hệ thống CNTT mới.

Bốn là, đi đầu trong hoạt động hợp tác quốc tế vàhội nhập

Trong những năm qua, HOSE đã đạt được nhiều bước tiến trong công tác quan hệ công chúng và truyền thông cũng như hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng. HOSE tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác với nhiều đối tác trong nước và ngoài nước, đặc biệt là các thị trường thuộc khối G7. Nổi bật nhất trong hoạt động hợp tác quốc tế đó là việc HOSE chính thức trở thành thành viên của WFE từ cuối năm 2013, tham gia là đối tác các SGDCK bền vững (SSE) năm 2015.

Trong chặng đường 16 năm qua, HOSE đã có những nỗ lực gì để đạt được những thành quả như ngày hôm nay, thưa ông?

Trong suốt chặng đường dài, chúng tôi đã nỗ lực không ngừng nghỉ và luôn tâm niệm một điều rằng HOSE phải phát triển ngày càng lớn mạnh và bền vững, nâng cao chất lượng dịch vụ, đáp ứng tốt nhất nhu cầu thị trường. Đầu tiên là việc thu hút doanh nghiệp lên sàn, gia tăng nguồn cung có chất lượng trên TTCK.

Hàng năm, HOSE đều xúc tiến những chương trình gặp gỡ, kêu gọi các doanh nghiệp tiềm năng xây dựng lộ trình niêm yết phù hợp, đồng thời hỗ trợ, hướng dẫn các doanh nghiệp tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, nâng cao tính tuân thủ.

Vấn đề nâng cao chất lượng QTCty để nâng cao chất lượng hàng hóa niêm yết luôn được HOSE chú trọng. Giải thưởng báo cáo thường niên tốt nhất và báo cáo phát triển bền vững nhằm vinh danh các CtyNY do HOSE tiên phong khởi xướng đến nay đã tiếp nối thực hiện đến năm thứ 9. Nhận thức của doanh nghiệp và nhà đầu tư về tính minh bạch và quản trị đã dần thay đổi tích cực nhờ vào các chuỗi hội thảo, chương trình huấn luyện hàng năm do HOSE tổ chức dành cho CtyNY và thành viên thị trường.

Bên cạnh đó, HOSE đã triển khai hàng loạt dịch vụ và tiện ích mới đáp ứng tốt nhất nhu cầu của thị trường, góp phần đưa hoạt động giao dịch tại HOSE tiến gần hơn với thông lệ quốc tế, có thể kể đến khớp lệnh liên tục, giao dịch trực tuyến, lệnh thị trường, kéo dài thời gian giao dịch, sắp tới là làm nhuyễn bước giáđể tăng thanh khoản. Tất cả đều đòi hỏi một quá trình chuẩn bị sát sao về công nghệ, sự phối hợp đồng bộ của các thành viên thị trường.

Phát triển sản phẩm mới cũng là một quá trình bền bỉ chuẩn bị từ giai đoạn nghiên cứu, xây dựng đề án khả thi, xây dựng khung pháp lý, chuẩn bị các điều kiện về kỹ thuật để có thể đưa sản phẩm vào giao dịch chính thức trên thị trường. Quá trình phát triển các sản phẩm mới trên TTCK không giống như việc nghiên cứu một hàng hóa thương mại thông thường, đây là một công việc đòi hỏi nhiều nỗ lực, sự kiên tâm và một tầm nhìn dài hạn.

Vậy, theo ông, sự lớn mạnh của HOSE có vai trò như thế nào đối với sự phát triển của TTCK Việt Nam trong thời gian qua?

Nhìn lại 16 năm hoạt động, HOSE có thể tự hào đã đóng góp đáng kể vào sự trưởng thành của TTCK Việt Nam. Mặc dù thị trường có trải qua những mốc thăng trầm, nhưng có thể thấy rằng quy mô vốn hóa và thanh khoản thị trường luôn có xu hướng tăng trưởng qua các năm.

TTCK ngày càng trở thành một kênh huy động vốn quan trọng của nền kinh tế. Kể từ khi tham gia niêm yết trên HOSE, các doanh nghiệp đã huy động được một lượng vốn đáng kể để phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Tính bình quân, một doanh nghiệp tăng gần gấp đôi vốn điều lệ sau khi niêm trên thị trường. Nguồn vốn huy động qua TTCK giúp các doanh nghiệp nâng cao năng lực tài chính, đầu tư cho các dự án mới, mở rộng sản xuất kinh doanh, tăng sức cạnh tranh và hiệu quả hoạt động. Thông qua TTCK, các kế hoạch tái cấu trúc DNNN, tái cấu trúc hệ thống ngân hàng được thực hiện hiệu quả.

Những nỗ lực của HOSE đã góp phần mang lại những thay đổi đáng kể trong nhận thức của xã hội về chứng khoán và TTCK, khi mà nơi đây được xem là nơi dẫn đầu về tính minh bạch trong quản trị và hoạt động. Công khai và minh bạch là nguyên tắc vận hành của TTCK và việc đảm bảo nguyên tắc này luôn là trọng tâm trong mọi hoạt động của HOSE.

Thực hiện chức năng tổ chức vận hành thị trường, HOSE luôn thực hiện giám sát chặt chẽ nghĩa vụ báo cáo, công bố thông tin (CBTT) của các CtyNY, công ty chứng khoán thành viên nhằm đảm bảo tính tuân thủ cao nhất. Trong chức năng hỗ trợ thị trường, HOSE khuyến khích tạo mọi điều kiện để doanh nghiệp niêm yết tiếp cận những thông lệ tốt nhất về minh bạch và QTCty thông qua các chương trình đào tạo, tập huấn, hội thảo của HOSE.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, chắc hẳn vẫn còn những băn khoăn, trăn trở về những điều chưa làm được, thưa ông?

Chúng ta có rất nhiều nỗ lực để xây dựng khung pháp lý, hoàn thiện cơ sở hạ tầng kỹ thuật, đa dạng hóa sản phẩm nghiệp vụ, nâng cao tính minh bạch của thị trường. Tuy nhiên, tôi cho rằng thành quả mà chúng ta đạt được hiện nay vẫn chỉ là bước khởi đầu của một chặng đường dài khi so sánh với các thị trường trong khu vực. Quy mô, thanh khoản thị trường của chúng ta còn quá nhỏ bé, hàng hóa còn kém đa dạng so với khu vực. So với Philippines, một thị trường bé nhất của ASEAN, TTCK của chúng ta mới chỉ bằng 1/5 về quy mô, bằng 1/2 về thanh khoản của TTCK nước này.

Để tạo ra một bước nhảy, một sức bật mới cho thị trường, tôi cho rằng, có những việc chúng ta cần phải làm ngay, làm một cách triệt để, mà cụ thể là việc tái cấu trúc và phân định TTCK. Tiến độ tái cấu trúc còn chậm dẫn đến thị trường hoạt động không hiệu quả, gia tăng chi phí cho thành viên thị trường và toàn xã hội. Quy mô thị trường của chúng ta quá nhỏ bé, lại còn phân tán, điều này không những mang lại một hình ảnh TTCK quốc gia không rõ ràng trong mắt nhà đầu tư mà còn làm giảm khả năng tiếp nhận và hấp thụ vốn đầu tư nước ngoài, ảnh hưởng đến cơ hội nâng hạng TTCK Việt Nam.

Ông có thể chia sẻ một vài dự định trong kế hoạch phát triển của HOSE trong những năm tới?

Chúng tôi vẫn theo đuổi giá trị cốt lõi của mình xuyên suốt trong chặng đường phát triển, thực hiện tốt sứ mệnh tổ chức thị trường công bằng, công khai, minh bạch, nâng cao chất lượng dịch vụ, phát triển đa dạng sản phẩm mới, đáp ứng nhu cầu thị trường, đưa TTCK trở thành kênh huy động vốn chủ đạo và hiệu quả cho nền kinh tế theo đúng mục tiêu phát triển của Chính phủ.

Trong những năm tới, HOSE tập trung vào việc củng cố và phát triển bền vững TTCK cơ sở, gia tăng quy mô, độ sâu, tính thanh khoản thị trường, rút ngắn khoảng cách so với các SGDCK trong khu vực, phấn đấu nằm trong Top ASEAN 5 với quy mô giá trị vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt trên 60% GDP và giá trị giao dịch bình quân phiên đạt mức 250 triệu USD/ ngày vào năm 2020.

Tôi cho rằng, đây thực sự là những mục tiêu đầy khát vọng, tuy nhiên với những nền tảng mà HOSE đã đạt được cùng với những cơ hội mới mở ra cho TTCK trong thời gian tới, việc hiện thực hóa các mục tiêu nói trên không phải là điều nằm ngoài tầm với.

Bên cạnh đó, đa dạng hóa sản phẩm mới nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường là một trong những thế mạnh tiên phong của HOSE. Hiện tại, HOSE đang tích cực phối hợp với UBCKNN hoàn thiện khung pháp lý cho sản phẩm chứng quyền có bảo đảm, chuẩn bị sẵn sàng các điều kiện để có thể sớm đưa sản phẩm này vào giao dịch trên thị trường.

Chỉ số phát triển bền vững cho các CtyNY dự kiến cũng sẽ ra mắt thị trường trong năm 2017. Ngoài ra, HOSE cũng tìm kiếm các giải pháp nhằm đẩy mạnh quy mô niêm yết và thanh khoản của thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Trong thời gian tới, khi hệ thống CNTT tích hợp, hiện đại từ nhà thầu KRX (SGDCK Hàn Quốc) được HOSE triển khai vận hành đồng bộ cho toàn thị trường thì đây sẽ là nền tảng công nghệ để áp dụng các tiện ích mới và hiện đại về giao dịch, giám sát, CBTT và phát triển các sản phẩm mới.

Ngoài ra, các sản phẩm mang tính hỗ trợ kết nối giữa các thị trường như chứng chỉ lưu ký toàn cầu (DR) cũng sẽ được HOSE đẩy mạnh nghiên cứu nhằm tạo cơ hội hỗ trợ các doanh nghiệp nước ngoài niêm yết, huy động vốn trên TTCK Việt Nam và doanh nghiệp Việt Nam huy động vốn và niêm yết trên TTCK quốc tế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!