Lợi ích nhiều mặt

Theo Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), Việt Nam sẽ là nước được hưởng lợi nhiều nhất về kinh tế trong số 12 nước tham gia TPP. GDP có thể tăng từ 1,03% đến 2,11%, tương đương với giá trị tuyệt đối là 1,4 tỷ USD đến 2,9 tỷ USD, chủ yếu là nhờ vào tăng đầu tư và tiêu dùng. Còn thu nhập của người dân có thể tăng thêm 13% và kim ngạch xuất khẩu sẽ tăng tới 37% vào năm 2025.

Tham gia vào TPP Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận các thị trường lớn, trong đó có các thị trường như Hoa Kỳ, Nhật Bản và Canada, ở đó thuế nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam sẽ giảm về 0%, mở ra cơ hội cho các ngành xuất khẩu quan trọng như dệt may, giày dép, thủy sản … có bước phát triển vượt bậc về kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường này.

Các nước TPP chiếm tới 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, bao gồm các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản. Do đó, tham gia TPP sẽ giúp Việt Nam có được các cơ hội mới từ chuỗi cung ứng mới hình thành sau khi TPP có hiệu lực. Thêm vào đó, các cam kết trong TPP về dịch vụ và đầu tư dự kiến sẽ có tác dụng tích cực trong việc cải thiện môi trường đầu tư, góp phần thu hút nguồn vốn đầu tư nước ngoài.

Ngoài ra, các doanh nghiệp Việt Nam sẽ có điều kiện tham gia vào thị trường mua sắm công của Hoa Kỳ, Nhật Bản, Canada… trong khi doanh nghiệp của các nước cạnh tranh với Việt Nam, do chưa có quan hệ FTA với Hoa Kỳ, sẽ không được tham gia. Theo số liệu của Hoa Kỳ, chỉ tính riêng mua sắm công các loại hàng hóa, vật dụng văn phòng thông thường của các cơ quan công quyền nước này hàng năm vào khoảng 10 - 12 tỷ USD. Đây cũng là một kênh tiêu thụ hấp dẫn đối với hàng xuất khẩu của Việt Nam.

TPP là hiệp định đa phương giữa 12 nước gồm Astralia, Brunei, Canada, Chile, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Mỹ, Việt Nam và Nhật Bản. Đến nay, TPP là hiệp định tự do thương mại đa phương có phạm vi rộng nhất, ảnh hưởng tới 40% GDP toàn cầu.

Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng, Hiệp định TPP tạo thuận lợi cho Việt Nam trong việc thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp, các tập đoàn kinh tế, các doanh nghiệp lớn của các nước TPP, nhất là những lĩnh vực có hàm lượng công nghệ cao, có giá trị gia tăng lớn. Các ngành kinh tế mũi nhọn như dệt may, giày dép, thủy sản... sẽ có bước phát triển vượt bậc về kim ngạch xuất khẩu sang những thị trường này.

Đánh giá về những tác động của TPP, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh nhận định, TPP sẽ giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực cũng như trên trường quốc tế. Theo tính toán của các chuyên gia kinh tế độc lập, trong điều kiện các yếu tố đều thuận lợi, TPP có thể giúp GDP của Việt Nam tăng thêm 23,5 tỷ USD vào năm 2020 và 33,5 tỷ USD vào năm 2025. Xuất khẩu sẽ tăng thêm được 68 tỷ USD vào năm 2025.

Còn theo TS. Trần Du Lịch, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, TPP có ý nghĩa rất quan trọng đối với một nền kinh tế hướng vào xuất khẩu như Việt Nam. Đồng thời, TPP cũng mở ra một sự chuyển động lớn, đặc biệt với một số ngành như da giày, dệt may. Trong đó có những nước mà triển vọng xuất khẩu của Việt Nam rất lớn như Hoa Kỳ. Bên cạnh đó, TPP sẽ thúc đẩy doanh nghiệp cũng như Chính phủ Việt Nam cải thiện môi trường đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh ở trong nước.

Không ít thách thức

Bên cạnh những thuận lợi lớn, TPP cũng đặt ra nhiều khó khăn, thách thức với Việt Nam. Đối với xuất khẩu, những bất cập, hạn chế nội tại (như cơ cấu hàng xuất khẩu chưa hiệu quả, chủ yếu xuất khẩu hàng có công nghệ thấp, thâm dụng lao động như hàng may mặc, giày dép, đồ nội thất... xuất khẩu chủ yếu nguyên liệu thô, chưa qua sơ chế hoặc gia công, quy mô doanh nghiệp xuất khẩu nhỏ...) nếu không được khắc phục kịp thời sẽ rất khó cạnh tranh với hàng hóa của các nước nội khối về giá cả cũng như chất lượng…

Việc giảm thuế có thể khiến luồng hàng nhập khẩu từ các nước TPP vào Việt Nam gia tăng, với giá cả cạnh tranh hơn. Một điểm nữa là, quy tắc xuất xứ hàng hóa trong TPP yêu cầu các sản phẩm xuất khẩu từ một thành viên của TPP sang các thành viên khác được hưởng ưu đãi thuế suất 0% phải có xuất xứ từ các nước TPP, không sử dụng các nguyên liệu của nước thứ ba ngoài TPP. Đây là khó khăn đối với nhiều doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam, nhất là ngành hàng may mặc và da giày.

Một trong những ngành có thể chịu nhiều tác động bất lợi từ TPP là nông nghiệp, đặc biệt là chăn nuôi. Theo TS. Hoàng Thanh Vân, Cục trưởng Cục Chăn nuôi, chăn nuôi của nước ta hầu hết chăn nuôi có quy mô nhỏ lẻ phân tán, năng suất thấp, chi phí cao khiến giá thành sản phẩm kém cạnh tranh so với nhiều nước trong khối TPP.

Các nước tham gia TPP có xu hướng đàm phán nhằm giữ bảo hộ đối với nông sản nội địa. Khi đó, hàng rào phi thuế quan sẽ trở nên phổ biến với yêu cầu cao hơn về chất lượng sản phẩm, trong khi đây là điểm yếu của sản xuất nông nghiệp Việt Nam. Hàng nhập khẩu tăng, xuất khẩu không tìm được đường vào thị trường các nước sẽ khiến nông nghiệp đứng trước những khó khăn. Nếu rào cản kỹ thuật chưa có hoặc kém, các biện pháp vệ sinh dịch tễ không hiệu quả sẽ khiến Việt Nam trở thành thị trường tiêu thụ các sản phẩm chất lượng thấp.

Nỗ lực cải cách để hưởng lợi từ TPP

Để có thể tận dụng tối đa cơ hội từ TPP,Việt Nam cần nỗ lực điều chỉnh, sửa đổi một số quy định pháp luật về thương mại, đầu tư, đấu thầu, sở hữu trí tuệ, lao động, môi trường… nâng cao sức cạnh tranh đểsản phẩmhàng hóa Việt Nam cóthể hội nhập và có chỗ đứng vững chắc trên thương trường quốc tế.

Theo TS. Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng VEPR, để có thể hưởng lợi một cách tốt nhất từ TPP, tận dụng được mọi ưu thế của mình sau khi hội nhập thì trước hết, Việt Nam cần phải có những thay đổi về chính sách và pháp luật để thúc đẩy phát triển những ngành có lợi thế so sánh. Với những ngành sẽ được lợi sau khi TPP có hiệu lực như: Dệt may, thủy sản, nông sản… cần chủ động các nhân tố lao động, vốn, đất đai và các tài nguyên khác. Với các ngành kém được lợi thế như chăn nuôi, lâm nghiệp, công nghiệp… cần tái cơ cấu để tăng năng suất, hiệu quả hơn.

TS. Trần Du Lịch cho rằng, tham gia TPP, Việt Nam sẽ là nước được hưởng lợi nhiều nhất, vì vậy, phải chuẩn bị tốt các điều kiện trước khi hội nhập thông qua việc tuyên truyền những thách thức và cơ hội cũng như chi tiết nội dung mà chúng ta đã ký kết TPP để từ đó doanh nghiệp có thể hiểu được chỗ nào là cơ hội, chỗ nào là thách thức; rà soát lại toàn bộ khung pháp lý để cải thiện môi trường đầu tư; thay đổi phương thức đào tạo nguồn nhân lực, đào tạo nghề để giúp doanh nghiệp giảm chi phí.

TS. Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương cho rằng, TPP mang lại lợi ích cho Việt Nam trên 3 khía cạnh là xuất khẩu, đầu tư và cải cách thể chế, nhưng tác động thứ ba là quan trọng nhất. Nó là cú hích cho việc thúc đẩy cải cách thể chế ở Việt Nam. Thực chất, đây là một vấn đề rất cơ bản, trụ cột trong chiến lược phát triển mà chúng ta đang thực hiện nhằm tạo dựng một môi trường kinh doanh thuận lợi. Nhà nước đóng một vai trò quan trọng trong thúc đẩy đầu tư, thương mại và sản xuất - kinh doanh, giúp Việt Nam thu hút được nhiều nhà đầu tư.

Liên quan đến vấn đề thể chế, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cho rằng, TPP mang đến cơ hội, song, cơ hội không tự biến thành lợi ích. Dự kiến sau năm 2018, TPP sẽ được thực thi. 2 năm không phải là thời gian dài, nếu không có những động thái cải cách thể chế tích cực ngay từ bây giờ thì sẽ khó biến thách thức thành cơ hội, chuyển cơ hội thành lợi ích.