Sự trưởng thành của Kho bạc Nhà nước được thể hiện trên một số mặt chủ yếu như sau:

Thứ nhất, về hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ được giao: Trong 30 năm qua, từ chức năng, nhiệm vụ ban đầu là quản lý quỹ ngân sách nhà nước và tiền gửi của các đơn vị dự toán; huy động và quản lý các nguồn vốn vay dân và trả nợ dân; hạch toán kế toán ngân sách nhà nước, chức năng, nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước không ngừng được hoàn thiện. Đến nay, Chính phủ, Bộ Tài chính đã tin tưởng giao Kho bạc Nhà nước thực hiện các chức năng quản lý nhà nước về quỹ ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước; quản lý ngân quỹ nhà nước; tổng kế toán nhà nước; thực hiện việc huy động vốn cho ngân sách nhà nước và cho đầu tư phát triển. Các chức năng, nhiệm vụ của Kho bạc Nhà nước cũng đã được hiện đại hóa theo thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

Thứ hai, về tổ chức thực hiện nhiệm vụ: Trên cơ sở các quy định của pháp luật, Kho bạc Nhà nước đã tổ chức triển khai thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ được giao, gắn liền với việc đẩy mạnh cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính và hiện đại hóa công nghệ quản lý. Thông qua đó, Kho bạc Nhà nước đã giữ vững và phát huy được vai trò quan trọng trong công cuộc cải cách quản lý tài chính công theo hướng công khai, minh bạch, đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tài chính, góp phần thực hành tiết kiệm chống tham nhũng, lãng phí, nâng cao chất lượng hoạt động tài chính vĩ mô, giữ vững sự ổn định và phát triển của nền tài chính quốc gia. Cụ thể:

- Trong công tác quản lý quỹ ngân sách nhà nước: Thông qua việc kết nối, trao đổi dữ liệu điện tử và phối hợp thu ngân sách nhà nước với các ngân hàng thương mại, nguồn thu của ngân sách nhà nước đã được tập trung đầy đủ, nhanh chóng; các phương thức thanh toán điện tử được ứng dụng vào công tác tổ chức thu, tạo thuận lợi và tiết giảm chi phí, thời gian cho người dân, doanh nghiệp trong việc thực hiện nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước và góp phần phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong khu vực công. Công tác kiểm soát chi cũng đã được cải cách đồng bộ trên các mặt cơ chế, chính sách, quy trình, thủ tục theo hướng đơn giản, công khai và minh bạch; qua đó, vừa tạo sự thông thoáng cho các đơn vị sử dụng ngân sách, vừa đảm bảo các khoản chi của ngân sách được kiểm soát chặt chẽ và sử dụng có hiệu quả, đáp ứng các mục tiêu ưu tiên phát triển kinh tế - xã hội.

- Trong công tác huy động vốn và quản lý ngân quỹ: Hoạt động phát hành trái phiếu Chính phủ đã có những bước phát triển mạnh mẽ, khẳng định vai trò là kênh huy động vốn hiệu quả cho ngân sách nhà nước. Công tác tổ chức phát hành được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế, ngày càng minh bạch, theo nguyên tắc thị trường. Nhiệm vụ huy động vốn của Kho bạc Nhà nước đã gắn chặt với tái cơ cấu nợ của Chính phủ. Theo đó, kỳ hạn bình quân danh mục trái phiếu Chính phủ từng bước được kéo dài từ 1,84/năm vào năm 2011 lên 7,42/năm vào năm 2019; trong khi lãi suất phát hành bình quân giảm dần từ 12%/năm vào năm 2011 còn 4,51%/năm vào năm 2019, thấp thứ 4 trong khu vực Đông Nam Á.

Công tác quản lý ngân quỹ cũng được chuyển đổi theo hướng quản lý tập trung, thống nhất; đồng thời, gắn kết chặt chẽ với quản lý quỹ ngân sách nhà nước và quản lý nợ; qua đó, đã đảm bảo được sự chủ động trong việc đáp ứng đầy đủ, kịp thời các nhu cầu chi tiêu của ngân sách các cấp. Đặc biệt, từ năm 2019, toàn bộ số dư ngân quỹ nhà nước đã được tập trung về Ngân hàng Nhà nước, hình thành tài khoản kho bạc duy nhất theo thông lệ quốc tế, hỗ trợ Ngân hàng Nhà nước trong việc điều hành chính sách tiền tệ.

Trên cơ sở tập trung các nguồn lực tài chính về tài khoản thanh toán tập trung, các nguồn ngân quỹ nhà nước tạm thời nhàn rỗi được tạm ứng để cân đối ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, đẩy nhanh tiến độ các công trình trọng điểm, mang lại hiệu quả kinh tế - xã hội tích cực, gửi có kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại. Từ đó, hiệu quả quản lý ngân quỹ nhà nước ngày càng được nâng cao. Trong năm 2019, Kho bạc Nhà nước đã bước đầu nộp 5.000 tỷ đồng nguồn thu từ hoạt động quản lý ngân quỹ nhà nước vào ngân sách nhà nước.

- Trong công tác kế toán nhà nước và báo cáo: Tình hình tài chính – ngân sách đã được Kho bạc Nhà nước ghi nhận và phản ánh đầy đủ qua các báo cáo thu, chi, quyết toán ngân sách nhà nước và tới đây là báo cáo tài chính nhà nước; từ đó, cung cấp thông tin, báo cáo đầy đủ, kịp thời, phục vụ yêu cầu quản lý, điều hành tài chính – ngân sách của chính quyền các cấp cũng như giúp Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp và các tổ chức, cá nhân thực hiện tốt vai trò, chức năng giám sát đối với các hoạt động quản lý điều hành tài chính – ngân sách của chính quyền các cấp.

Thứ ba, về hiện đại hóa công nghệ quản lý: Kho bạc Nhà nước đã tận dụng được sức mạnh của công nghệ để nâng cao hiệu lực, hiệu quả của các hoạt động quản lý, quản trị. Đặc biệt, với việc xây dựng và triển khai thành công hệ thống TABMIS, các khâu của quy trình quản lý ngân sách nhà nước được gắn kết chặt chẽ và nâng cao chất lượng thông tin báo cáo, góp phần không nhỏ vào sự thành công của Dự án Cải cách quản lý tài chính công. Với việc triển khai dịch vụ công trực tuyến từ năm 2018, Kho bạc điện tử cũng đã bước đầu hình thành, góp phần xây dựng Chính phủ điện tử.

Về kiện toàn tổ chức bộ máy và phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức bộ máy được sắp xếp, kiện toàn và ngày càng tinh gọn, đáp ứng yêu cầu nghiệp vụ trong từng giai đoạn và phát huy tốt vai trò cơ quan trung ương hỗ trợ các địa phương thực hiện công tác quản lý tài chính công trên địa bàn. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực Kho bạc Nhà nước cũng ngày càng phát triển. Đặc biệt những năm gần đây, công tác kiện toàn tổ chức bộ máy của Kho bạc Nhà nước được đẩy mạnh; Kho bạc Nhà nước trở thành một trong những đơn vị đi đầu thuộc Bộ Tài chính trong việc nghiêm túc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả với quyết tâm và hiệu quả cao. Tính từ năm 2015 đến nay, Kho bạc Nhà nước đã cắt giảm được 251 phòng cấp tỉnh, 58 Kho bạc Nhà nước cấp huyện, giảm gần 2000 cấp tổ thuộc Kho bạc Nhà nước cấp tỉnh; theo đó, giảm gần 620 lãnh đạo cấp phòng, 2600 lãnh đạo cấp tổ và cấp đội.

Từng bước đi của hệ thống Kho bạc Nhà nước trong những năm qua đã khẳng định tinh thần chủ động, sáng tạo, nỗ lực phấn đấu, tận tâm, tận lực phục vụ sự nghiệp chung của từng thế hệ công chức, viên chức, người lao động Kho bạc Nhà nước. Cùng với mỗi bước đi đó, truyền thống đoàn kết, hợp tác, giúp đỡ lẫn nhau vượt qua mọi khó khăn, thách thức của Kho bạc Nhà nước dần được xây dựng, giữ vững và phát huy.

Thay mặt Ban Cán sự Đảng và lãnh đạo Bộ Tài chính, tôi nhiệt liệt biểu dương và ghi nhận những thành tích, kết quả mà tập thể công chức, viên chức, người lao động hệ thống Kho bạc Nhà nước đã tích cực phấn đấu, đạt được trong 30 năm xây dựng và phát triển.

Năm 2020 là năm kỷ niệm 90 năm thành lập Đảng, 75 năm thành lập ngành Tài chính; đồng thời, cũng là thời điểm để cả nước nhìn lại chặng đường 10 năm phát triển kinh tế - xã hội và cùng xác định phương hướng cho những năm tiếp theo. Mặc dù chúng ta đã gặt hái được nhiều thành công, song vẫn còn có những khó khăn, thử thách và những nguy cơ tiềm ẩn, đòi hỏi ngành Tài chính nói chung, Kho bạc Nhà nước nói riêng cần đẩy mạnh cải cách, hiện đại hóa, đáp ứng yêu cầu đổi mới, xây dựng đất nước. Trong bối cảnh đó, việc phát triển Kho bạc Nhà nước trở thành Kho bạc hiện đại trên nền tảng ứng dụng công nghệ số và chuyển đổi từ tư duy quản lý sang tư duy phục vụ là một hướng đi đúng đắn. Để đạt được mục tiêu đó, Kho bạc Nhà nước cần tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau:

Một là, tập trung xây dựng Chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước giai đoạn 2021 – 2030 trên cơ sở bám sát định hướng Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, Chiến lược tài chính quốc gia, tổng kết đánh giá kết quả thực hiện Chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước đến năm 2020 và nghiên cứu kinh nghiệm, thông lệ quốc tế, để từ đó xác định phương hướng mục tiêu, giải pháp cải cách, hiện đại hóa kho bạc trong dài hạn.

Hai là, tiếp tục đẩy mạnh công tác kiện toàn, tinh gọn tổ chức bộ máy theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; đồng thời, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu cải cách, hiện đại hóa trong giai đoạn sắp tới.

Ba là, bố trí đầy đủ các nguồn lực đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa công nghệ thông tin, cơ sở vật chất hướng tới mục tiêu xây dựng và hoàn thiện nền tảng Kho bạc số theo tinh thần Nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Bốn là, đổi mới tư duy, nhận thức, chủ động, sáng tạo trong công tác tổ chức và triển khai thực hiện nhiệm vụ, quyết tâm hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Gìn giữ và phát huy truyền thống đoàn kết, đưa toàn hệ thống Kho bạc Nhà nước nói riêng và ngành Tài chính nói chung ngày càng phát triển bền vững.

Năm là, tăng cường hợp tác quốc tế nhằm tiếp thu có chọn lọc các kinh nghiệm quản lý tốt trong lĩnh vực kho bạc phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến để tạo sự thống nhất cao trong toàn hệ thống Kho bạc Nhà nước cũng như sự đồng thuận của các cấp, ngành, đơn vị có liên quan để có biện pháp thiết thực quan tâm, ủng hộ, tạo điều kiện và thúc đẩy Kho bạc Nhà nước trong quá trình xây dựng và phát triển Kho bạc Nhà nước.

Với nét son truyền thống “tinh thần đoàn kết vượt qua mọi khó khăn”, tôi tin tưởng Kho bạc Nhà nước sẽ luôn hoàn thành tốt các nhiệm vụ chính trị được Đảng, Nhà nước và nhân dân tin tưởng giao phó, cùng ngành Tài chính đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng, phát triển và bảo vệ đất nước.

Bài viết đăng lại từ Kỷ yếu 30 năm Kho bạc Nhà nước Việt Nam (1990-2020): Tiếp nối truyền thống - Phát triển bền vững - Hướng tới tương lai