Cashback là mô hình thương mại điện tử B2C kết nối doanh nghiệp với người tiêu dùng, cho phép các doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ hoàn tiền, chiết khấu cho khách hàng khi họ mua sắm hoặc giới thiệu sản phẩm của doanh nghiệp cho người dùng khác. Mục đích của mô hình này là để thu hút thêm khách hàng sử dụng sản phẩm và dịch vụ của họ. 

Tuy nhiên, thời gian gần đây lại nổi lên một xu hướng kinh doanh mới lợi dụng hình thức cashback và biến tướng thành kinh doanh đa cấp trái phép. Theo phát hiện của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, nhiều trang thương mại điện tử, ứng dụng Internet “vẽ” ra những mức lợi nhuận lớn với giá trị chiết khấu/hoàn tiền cho mỗi giao dịch lên tới 80-100% hoặc thậm chí cao hơn dành cho cả bên bán và bên mua.

Nhưng thực tế không có chuyện hoàn tiền cao như vậy. Cái gọi là “hoàn tiền” với giá trị lớn như lời quảng cáo chỉ được thể hiện ở việc tích điểm trên hệ thống nội bộ, khi chuyển đổi ra tiền mặt thì chỉ theo tỉ lệ phần trăm rất nhỏ, không đáng kể (thường ở mức 0,05-0,1%/ngày).

Mặt khác, việc tích điểm trên hệ thống nội bộ của những trang web và ứng dụng này thường liên quan tới một số loại tiền ảo, ví điện tử (như Gem, CBP, USDT, ETH, Siling, ONE, VNDC...). Ngoài việc giao dịch mua sắm, hệ thống còn cho phép người tham gia đầu tư, mua bán và trao đổi điểm số nội bộ trên hệ thống tương ứng với các loại tiền ảo tự lưu hành nói trên.

Nói khác đi, tích điểm trên các trang web thực chất là tham gia mở các tài khoản đầu tư tiền ảo trá hình, chưa được cấp phép. Các loại tiền ảo, ví điện tử này chỉ có giá trị nội bộ trong hệ thống, không được pháp luật công nhận là trung gian thanh toán. Vì thế, những vụ tranh chấp liên quan đều không được pháp luật bảo vệ.

Trong các giao dịch này, thường tùy vào thứ tự tham gia và người giới thiệu, bảo trợ mà các tài khoản người tham gia trong hệ thống sẽ được kết nối, sắp xếp theo tầng, cấp, nhánh. Đến lúc đó, hệ thống thường đưa ra các hình thức huy động vốn hoặc mời gọi người tham gia nộp thêm tiền nâng cấp tài khoản lên các mức cao hơn (như tài khoản Silver, Gold, Platinum, Global Executive, Milionaire...) để được hưởng hoa hồng, quyền lợi hấp dẫn theo tỉ lệ phần trăm số tiền của những người tham gia tuyến dưới nộp vào.

Các hình thức này đã được Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng nhận biết, giám sát và khẳng định là những trò kinh doanh đa cấp biến tướng, trá hình trên nền tảng thương mại điện tử, không rõ ràng, minh bạch trong mô hình hoạt động.

“Để hạn chế rủi ro tài chính và pháp lý, Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng đề nghị người dân không tham gia đầu tư phát triển hệ thống những trang web và ứng dựng thương mại điện tử có dấu hiệu nêu trên”, cơ quan này phát đi thông báo chính thức.

Các tổ chức, cá nhân có dấu hiệu kinh doanh đa cấp theo phương thức trên, chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động đa cấp sẽ bị xử lý hình sự với mức phạt từ 5 tỉ đồng đến 5 năm tù giam.