Xác định hạn mức BHTG theo khuyến nghị của IADI

Việc xây dựng cơ sở xác định hạn mức BHTG là rất cần thiết để thể hiện tính minh bạch và ổn định của chính sách; đồng thời góp phần củng cố lòng tin của người gửi tiền vào hoạt động tiền tệ - ngân hàng trong bối cảnh bình thường, cũng như khi xảy ra sự cố.

Hội đồng Ổn định Tài chính (FSB) cho rằng, việc xác định hạn mức cần bảo đảm cân bằng giữa bảo vệ người gửi tiền, ổn định tài chính cũng như duy trì kỷ luật thị trường. Cụ thể, hạn mức BHTG cần thỏa mãn đồng thời hai yếu tố: hạn mức phải đủ cao để bảo vệ đại đa số người gửi tiền, đặc biệt là những người gửi tiền nhỏ, ít điều kiện tiếp cận với thông tin. Đồng thời, hạn mức cần đủ thấp để những người gửi tiền lớn không chấp nhận các hành vi rủi ro, tìm kiếm ngân hàng trả lãi suất cao mặc dù biết ngân hàng đó có rủi ro cao hơn.

Hạn mức BHTG được xác định phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: Chỉ số lạm phát và các điều kiện kinh tế vĩ mô khác; tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người; sự phát triển của các công cụ tài chính mới; sự tác động của các yếu tố trên đến thành phần và quy mô tiền gửi; mức độ niềm tin công chúng…

Trên cơ sở khuyến nghị của FSB, IADI đã đưa ra hướng dẫn cụ thể cách thức thiết lập hạn mức BHTG. Theo đó, hạn mức nên có giới hạn và phù hợp với mục tiêu chính sách công. Hạn mức phải đảm bảo một phần tỉ lệ đáng kể giá trị tiền gửi không được bảo hiểm để duy trì kỷ luật thị trường, giảm thiểu rủi ro đạo đức.

Bên cạnh đó, tổ chức BHTG cần có thông tin cụ thể và chính xác về số lượng người gửi tiền, số tài khoản và giá trị tiền gửi. Hạn mức BHTG phải đảm bảo phù hợp với năng lực tài chính của tổ chức BHTG, có cơ chế tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ đặc biệt trong trường hợp nguồn quỹ không đủ để chi trả tiền bảo hiểm.

Tỷ lệ hạn mức BHTG của các nước khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (APRC) (Nguồn:Tổng hợp từ kết quả khảo sát IADI 2018 và số liệu GDP bình quân đầu người năm 2017 của IMF)

Kinh nghiệm của các quốc gia Đông Nam Á

Indonesia là một trong những nước trong khu vực Đông Nam Á có hạn mức BHTG rất cao, với mức chi trả tối đa lên tới 2.000.000.000 IDR, bảo vệ toàn bộ cho 99,91% số tài khoản tiền gửi trong hệ thống ngân hàng. Luật BHTG của nước này quy định 4 trường hợp điều chỉnh hạn mức, gồm: Có một lượng vốn lớn bị rút khỏi hệ thống ngân hàng; Có sự thay đổi lớn về tỷ lệ lạm phát trong thời gian một số năm; Khi số lượng người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ giảm xuống dưới mức ngưỡng 90%; Tồn tại nguy cơ khủng hoảng tài chính đe dọa làm suy giảm niềm tin của công chúng vào hệ thống ngân hàng và tác động xấu tới sự ổn định hệ thống tài chính.

Từ tháng 9/2005 đến tháng 3/2006, sau khi chịu ảnh hưởng nặng nề của suy thoái tài chính, Indonesia đã áp dụng chi trả toàn bộ, nghĩa là không giới hạn số tiền bảo hiểm được trả cho các khoản tiền gửi của người gửi tiền được bảo hiểm. Nhờ đó, niềm tin của công chúng được củng cố mạnh mẽ. Sau giai đoạn khủng hoảng, Indonesia bắt đầu giảm dần hạn mức BHTG, từ không giới hạn xuống 5 tỷ Rupiah (tương đương 450.000USD), rồi 1 tỷ Rupiah (tương đương 91.000 USD), xuống tới 100 triệu Rupiah (tương đương 9.000 USD) - áp dụng từ 3/2007 - 10/2008. Tuy nhiên, do tác động của khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, quốc gia này đã nâng mạnh hạn mức lên 2 tỷ Rupiah (tương đương khoảng hơn 135.000 USD) và áp dụng cho tới nay. Mức bảo vệ 99,91% số tài khoản tiền gửi trong hệ thống ngân hàng là mức bảo vệ gần như tuyệt đối, qua đó đảm bảo ngăn chặn nguy cơ rút tiền hàng loạt cũng như đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền trong trường hợp xảy ra phá sản ngân hàng.

Tại Philippines, yếu tố được coi là quan trọng hơn cả khi xác định hạn mức phù hợp ở Philippines chính là tỷ lệ tài khoản tiền gửi được bảo hiểm/tổng số tài khoản tiền gửi và mục tiêu đặt ra là phải đảm bảo phần lớn tài khoản tiền gửi của người gửi tiền nhỏ lẻ được bảo vệ. Kể từ khi Tổng công ty BHTG Philippines được thành lập vào năm 1963, Philippines đã 6 lần điều chỉnh hạn mức BHTG, từ mức ban đầu 10 nghìn Peso vào năm 1963, đến thời điểm hiện tại, hạn mức BHTG đã tăng lên 500 nghìn Peso (khoảng 9,5 nghìn USD).

Để hạn mức BHTG tại Việt Nam tiệm cận thông lệ quốc tế hơn

Tại Việt Nam, trong giai đoạn Chính phủ và NHNN đang quyết liệt triển khai tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) gắn với xử lý nợ xấu. Quan điểm, mục tiêu xuyên suốt trong quá trình này là phải đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người gửi tiền, củng cố lòng tin của người dân vào hệ thống ngân hàng, không gây đổ vỡ ngoài tầm kiểm soát.

Nếu như trước đây, hạn mức 75 triệu đồng đã bảo vệ được toàn bộ khoảng hơn 87% người gửi tiền đã tiệm cận thông lệ quốc tế (theo số liệu khảo sát của BHTG Việt Nam), thì hiện nay do bối cảnh kinh tế vĩ mô, hệ thống ngân hàng Việt Nam có nhiều thay đổi, việc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm là cần thiết.

Với mức điều chỉnh dự kiến từ 75 triệu đồng lên 125 triệu đồng mỗi người gửi tiền được bảo hiểm tại một tổ chức tham gia BHTG trong Dự thảo quyết định của Thủ tướng Chính phủ đang được đưa ra lấy ý kiến, tỷ lệ người gửi tiền được bảo hiểm toàn bộ tại Việt Nam sẽ đạt 90,94%.

Đây là mức độ bảo vệ phù hợp, khi năng lực tài chính của tổ chức BHTG có thể ứng phó khi có rủi ro, đồng thời chi trả kịp thời cho người gửi tiền nếu phát sinh nghĩa vụ chi trả. Đặc biệt, dưới ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nền kinh tế cũng sẽ gánh chịu áp lực lớn. Việc gia tăng hạn mức để đạt thông lệ quốc tế ở thời điểm này mà không kèm theo tăng phí BHTG sẽ là một nỗ lực để nâng cao hiệu quả bảo vệ người gửi tiền, đồng thời hỗ trợ cho quá trình hoạt động của các tổ chức tham gia BHTG.