Kinh tế Việt Nam năm 2014 sẽ có triển vọng tốt hơn (*)


(Tài chính) Trong năm 2014, trong điều kiện kinh tế thế giới phục hồi, chắc chắn Việt Nam sẽ được hưởng lợi lớn. Bản thân chúng ta cũng đã có những động thái tích cực như: kinh tế tiếp tục phục hồi và ổn định hơn, lạm phát kiềm chế, cán cân thương mại cơ bản là cân bằng, cơ chế chính sách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh đang đi dần vào cuộc sống… Phóng viên đã cuộc phỏng vấn GS.,TS. Vương Đình Huệ, Trưởng ban Kinh tế Trung ương về những điểm nổi bật của kinh tế Việt Nam trong năm 2013 cũng như triển vọng trong năm 2014.

Những điểm nhấn quan trọng trên bức tranh kinh tế

Phóng viên: Trong vai trò Trưởng Ban kinh tế Trung ương, xin ông đưa ra một số đánh giá về bức tranh kinh tế Việt Nam những năm gần đây cũng như năm 2013?

http://static.tapchitaichinh.vn/w640/images/upload/hongnhung/2014_02_17/ongVuongDinhHue.jpg

GS., TS. Vương Đình Huệ,
Trưởng Ban Kinh tế Trung ương

Trong ba năm vừa qua, cả hệ thống chính trị của chúng ta đã hết sức nỗ lực để có những quyết sách về kinh tế - xã hội đúng đắn và phù hợp với diễn biến của kinh tế thế giới và tình hình thực tiễn của đất nước. So với chỉ tiêu của Đại hội Đảng lần thứ XI đề ra thì có một số chỉ tiêu không đạt và đạt thấp, nhưng nếu so với mục tiêu đã được điều chỉnh thì chúng ta đã đạt được những thành tích rất căn bản, rất tích cực, quan trọng và đúng hướng. Những kết quả đó được nhìn nhận ở ba điểm then chốt:

Điểm nhấn thứ nhất, đó là ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, đảm bảo tăng trưởng hợp lý. Từ năm 2011, lạm phát lên đến 18,13%, sau đó dần dần đi xuống, năm sau thấp hơn năm trước. Đến thời điểm này, lạm phát chỉ còn hơn 6%, mức thấp nhất trong 10 năm gần đây. Đương nhiên, cũng có một số người cho rằng, lạm phát giảm là do tổng cầu yếu, nhưng thực sự nếu không có một chính sách vĩ mô, chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ đúng hướng thì Việt Nam không thể đạt được thành tích này, nhất là trong điều kiện chúng ta chịu nhiều tác động rất mạnh của các vấn đề lạm phát từ nhiều hướng, kể cả vấn đề chi phí đẩy, cầu kéo, lạm phát kỳ vọng,…

Thực tế, ngoài tác động của cầu kéo thì còn có chi phí đẩy, vì trước đây một số mặt hàng và dịch vụ công cơ bản bị neo ở mức thấp, giờ đây phải tiến tới thực hiện nguyên tắc giá thị trường, có sự quản lý của Nhà nước nên phải điều chỉnh lên. Có những thời điểm, sự phối hợp điều chỉnh về giá của chúng ta không phù hợp nên giá bị đẩy cao, tuy nhiên, sau đó chúng ta đã rút kinh nghiệm rất nhanh. Việc điều phối chính sách về giá không chỉ thuộc Bộ Tài chính và Bộ Công thương, mà đã thành lập hẳn Ban Điều hành về giá của Chính phủ, do đó, sự phối hợp trở nên tốt hơn và kết quả kiềm chế lạm phát cũng tốt hơn.

Trong ba năm qua, tăng trưởng GDP trung bình hằng năm của chúng ta đạt 5,6%. Năm nay đạt khoảng 5,42%, tuy chưa đạt kế hoạch 5,5% như đề ra nhưng đã cao hơn mức 5,25% của năm ngoái. Mức tăng trưởng như vậy là một sự cố gắng lớn trong bối cảnh chúng ta đang gặp rất nhiều khó khăn. Đi sâu vào những chỉ tiêu đã đạt được, có thể thấy rõ: lãi suất giảm mạnh, thanh khoản được cải thiện, xuất khẩu vẫn tăng trưởng mạnh, thu hút FDI, ODA trở thành những điểm sáng, cán cân thanh toán tổng thể rất khả quan, dự  trữ ngoại hối tăng…

Điểm nhấn thứ hai, chúng ta đã triển khai khá toàn diện và đồng bộ các vấn đề liên quan đến tái cơ cấu nền kinh tế và đạt được những kết quả bước đầu. Trong tái cơ cấu nền kinh tế, Hội nghị Trung ương ba khóa XI vừa xác định một cách tổng thể, vừa xác định những khâu trọng tâm, đột phá. Rõ ràng, chúng ta đã tuân thủ được nguyên tắc này. Một mặt, Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế, mặt khác cũng phê duyệt các đề án tái cấu trúc cụ thể, liên quan đến ba trọng tâm: đầu tư công; hệ thống ngân hàng; tập đoàn, doanh nghiệp mà trọng tâm là các doanh nghiệp nhà nước. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng đã thành lập Ban chỉ đạo liên ngành triển khai Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011- 2015”. Sự ra đời của Ban chỉ đạo đã đáp ứng được yêu cầu phối hợp và thúc đẩy vấn đề tái cơ cấu trong lĩnh vực này.

Điểm nhấn thứ ba, trong bối cảnh ngân sách rất khó khăn, chúng ta vẫn hết sức tập trung cho vấn đề an sinh xã hội, công tác xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo cho an ninh quốc phòng và trật tự an toàn xã hội,… Mỗi năm, ngân sách dành cho an sinh xã hội tăng khoảng 20 - 26%, năm nay tăng ít nhất cũng khoảng 21- 22%. Đây là một thành tích không thể phủ nhận và có thể xem là thành tựu quan trọng vì chúng ta đã thực hiện tốt ngay khi điều kiện cân đối ngân sách nhà nước còn ngặt nghèo.

Trong vấn đề ba đột phá chiến lược, chúng ta cũng thấy cũng đã có những điểm rất khác và mới so với trước đây. Sau khi Trung ương Đảng đã thông qua nghị quyết về khoa học công nghệ, ngay lập tức Quốc hội đã ban hành Luật khoa học công nghệ sửa đổi; Hội nghị Trung ương 8 đã thông qua Nghị quyết về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, đây là một trong những đề án rất tốt so với trước đây. Tất cả những điều này sẽ tạo tiền đề vững chắc cho việc đột phá nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao cho quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước.

Tất nhiên, kinh tế Việt Nam năm 2013 vẫn còn những vấn đề hạn chế, yếu kém, cần được tiếp tục khắc phục. Một số chỉ tiêu quan trọng không đạt: tăng trưởng GDP dù cao hơn năm trước nhưng chưa được như kế hoạch đề ra; kinh tế vĩ mô phục hồi song chưa vững chắc; lạm phát được kiềm chế nhưng vẫn có nguy cơ tăng trở lại trong thời gian tới; tiến độ tái cơ cấu các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp nhà nước còn chậm và còn nhiều khó khăn; nợ xấu có giảm nhưng vẫn còn cao; hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp còn gặp khó khăn, số doanh nghiệp giảm quy mô, ngừng hoạt động vẫn tăng, ảnh hưởng đến việc làm và đời sống của người lao động…

Kinh tế Việt Nam năm 2014 sẽ có triển vọng tốt hơn

Theo ông, năm 2014 và xa hơn là 2015, nền kinh tế Việt Nam sẽ có diễn biến như thế nào?

Việt Nam là nước có độ mở kinh tế rất lớn, bởi vậy cần phải có cái nhìn trên tổng thể tình hình kinh tế thế giới. Theo dự báo, kinh tế thế giới sẽ phục hồi khả quan và tăng trưởng cao hơn năm 2013. Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã cho rằng, tăng trưởng GDP năm 2014 của thế giới sẽ đạt khoảng 3,5 - 3,6%, cao hơn so với mức 2,9% của năm 2013.

Dự báo này dựa trên một số điểm chính: các nền kinh tế lớn hàng đầu tiếp tục có tăng trưởng, ví dụ: Trung Quốc tăng trưởng khá cao, kinh tế Mỹ phục hồi khả quan, tăng trưởng cao hơn nhiều nước phát triển khác, khu vực Eurozone đã khắc phục khó khăn về nợ công, tiếp tục đà phục hồi tăng tưởng, châu Á vẫn tiếp tục là khu vực tăng trưởng năng động…; FDI, FII được dự báo đẩy mạnh hơn cùng chính sách kích thích tăng trưởng của các nước, giảm nợ công, đấu tranh chống bảo hộ mậu dịch, thất nghiệp…; thúc đẩy tăng trưởng gắn với đổi mới, mô hình phát triển được coi là chiến lược ưu tiên của nhiều nước…  

Trong điều kiện kinh tế thế giới phục hồi, chắc chắn Việt Nam sẽ được hưởng lợi lớn. Bản thân chúng ta cũng đã có những động thái tích cực, như: kinh tế tiếp tục phục hồi và ổn định hơn, lạm phát kiềm chế, cán cân thương mại cơ bản là cân bằng, cơ chế chính sách tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh đang đi dần vào cuộc sống…

Chúng ta cũng đang mong chờ những vấn đề về hội nhập quốc tế, ví dụ: việc ký kết đàm phán Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), Hiệp định thương mại tự do (FTA) giữa Việt Nam và các nước Liên minh thuế quan Nga – Belarus – Kazakhstan; Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Liên minh Châu Âu; tăng tốc cho hội nhập khu vực kinh tế ASEAN,… được hy vọng sẽ tạo ra những xung lực mới.

Mới đây, chúng ta đã có những cam kết tăng vốn ODA từ Nhật Bản dành cho các cơ sở hạ tầng và các dự án chương trình công nghiệp hóa. Cách thức triển khai cũng đã bắt đầu quyết liệt, dẫn vốn trúng, nhanh, đúng mục tiêu hơn. Tới đây, có thể chưa hy vọng một sự đột phá, nhưng chắc chắn kinh tế Việt Nam sẽ có triển vọng tốt hơn.

Trong bối cảnh một số nhà kinh tế vẫn đưa ra nhiều quan điểm dè dặt, thậm chí có phần ảm đạm, dường như cái nhìn của ông lại khá lạc quan. Yếu tố căn bản nào đã cho ông niềm tin này?

Tôi cho rằng, chúng ta cần phải có cái nhìn tích cực  hơn vì thực tế kinh tế Việt Nam đã bắt đầu xuất hiện yếu tố về năng suất lao động tổng hợp, không chỉ là yếu tố vốn. Tất nhiên, yếu tố vốn là rất quan trọng nhưng việc bắt đầu xuất hiện yếu tố năng suất lao động tổng hợp đã cho thấy những tín hiệu đáng mừng.

Tôi có thể dẫn ra một số ví dụ, có những thời kỳ trước đây tín dụng tăng bình quân 36% một năm, có năm cao điểm như năm 2009 là trên 50% nhưng tăng trưởng chỉ đạt 6 - 7%;  bây giờ kế hoạch tăng trưởng tín dụng của chúng ta chỉ 12%, trải qua 11 tháng cũng chưa tăng đến 8% nhưng mức tăng trưởng đã hơn 5,4%.

Như vậy, rõ ràng chúng ta đã dẫn vốn nhanh hơn, đến đúng địa chỉ hơn và có hiệu quả hơn. Còn nhìn trực quan cũng có thể thấy rõ tiến độ các công trình hạ tầng và giao thông mấy năm gần đây đã nhanh hơn, ngay tại Hà Nội đã có nhiều cầu vượt được hoàn thành rất nhanh, đường vành đai 3, đường Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình… Yếu tố năng suất lao động tổng hợp chính là một trong những cơ sở để tôi có niềm tin về những diễn biến tích cực hơn của kinh tế Việt Nam trong thời gian tới.

Tạo dựng được niềm tin - con đường dẫn đến sự phát triển

Thưa ông, để có thể đạt đến triển vọng tươi sáng như vậy, chúng ta đã đặt ra phương sách như thế nào cho năm 2014?

Những thành quả đạt được trong ba năm qua cho phép chúng ta đặt ra các mục tiêu:

Thứ nhất, tiếp tục củng cố tính vững chắc của kinh tế vĩ mô trong hai năm còn lại. Về điểm này, có người nói là tăng, có người nói gia cố…, nhưng tất cả đều nhất quán trong vấn đề ổn định vĩ mô, vì không ổn định thì không thể phục hồi và tái cơ cấu kinh tế.

Thứ hai, đặt ra mục tiêu kiểm soát lạm phát. Cần lưu ý, đây không chỉ là vấn đề chữ nghĩa. Trước đây là kiềm chế, nay là kiểm soát, hàm ý là việc kiểm soát có mục tiêu. Tại sao năm nay lạm phát chỉ 6% mà năm sau chúng ta không đặt mục tiêu thấp hơn? Hàm ý cơ bản ở đây là giải quyết mối quan hệ hài hòa giữa tăng trưởng và vấn đề lạm phát, chuyển sang kiểm soát lạm phát theo mục tiêu. Chúng ta cần tìm một con số lạm phát hợp lý để đảm bảo cho việc giải quyết hài hòa giữa tăng trưởng và lạm phát. Với mục tiêu mục tiêu này, chúng ta nên giữ mức lạm phát khoảng từ 6 - 7%.

Năm 2014 là năm chúng ta tiếp tục triển khai ba đột phá chiến lược và tái cơ cấu nền kinh tế, trong đó tiếp tục tập trung tăng cường đầu tư kết cấu hạ tầng. Dù ngân sách khó khăn nhưng tổng đầu tư cho phát triển năm 2014 đảm bảo không thấp hơn năm 2013. Một số nghiên cứu cho rằng, ngân sách nhà nước chỉ tăng 2,6% so với năm trước thì rất lo ngại cho tăng trưởng.

Tuy nhiên, ở đây họ chưa tính đến vấn đề nới bội chi và phát hành thêm  trái phiếu Chính phủ theo Nghị quyết của Quốc hội. Nếu tính cả những nội dung này, tổng mức đầu tư cho toàn xã hội sẽ không thấp hơn 2013. Trong số trái phiếu Chính phủ tăng thêm, chúng ta cũng đã xác định rõ trọng điểm sử dụng, có địa chỉ rõ ràng, đó là tập trung cho việc nâng cấp quốc lộ 1A, Quốc lộ 14, các công trình thủy lợi và bệnh viện, và giành phần thích đáng làm vốn đối ứng cho nguồn vốn ODA… Hy vọng những “đầu tư mồi” này của Nhà nước sẽ kích hoạt được khu vực ODA và đầu tư của khu vực tư nhân cũng được tăng cường lên.

Trong ba đột phá chiến lược hiện nay, cần coi đột phá về cải cách thể chế và hành chính là một trong những trọng tâm vì vấn đề này không tốn nhiều nguồn vốn vật chất, chủ yếu là vốn “con người”. Đột phá này không chỉ dừng ở khái niệm tháo gỡ mà đặt ra triết lý cao hơn, là tạo mọi điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp. Phải tạo dựng các thể chế để khơi thông được các nguồn lực, giải phóng mọi lực lượng sản xuất để phát triển. Việc coi cải cách thể thế là trọng tâm trong giai đoạn hiện nay không chỉ có tác động đối với bản thân sự đột phá đó mà lan tỏa tới các đột phá khác cũng như tới cả nền kinh tế.

Triệt để tăng cường cải cách hành chính, tạo động lực nhưng phải có áp lực trách nhiệm đối với các cơ quan thực thi chính sách, giao việc cụ thể, rõ ràng, xác định rõ người chịu trách nhiệm, nhất là trách nhiệm người đứng đầu, thời gian hoàn thành, định tính, định lượng, tuyệt đối không áng chừng, chung chung… Từ đó, chúng ta sẽ tạo được đồng thuận và niềm tin. Bởi lẽ, một trong những điều chúng ta cần nhất hiện nay là niềm tin của người dân và doanh nghiệp.

Tạo lập niềm tin đòi hỏi rất nhiều thứ, trong đó có việc tập trung cho đột phá về hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, giải quyết tốt mối quan hệ giữa Nhà nước với thị trường. Vừa qua, các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước cũng đã rất quan tâm và đặt trọng tâm vào vấn đề này. Khi đã tạo dựng được niềm tin, tôi cho rằng người Việt chúng ta sẽ có những bước phát triển vượt bậc.

Trân trọng cảm ơn ông!

(*) Bài đăng trên Tạp chí Kiểm toán số 1-2014. Tít bài do FinancePlus.vn đặt.