Đó là thông tin được đưa ra tại hội thảo do Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (LĐTBXH) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) tổ chức tại Hà Nội sáng 29/3.

Tiến tới hiện thực hóa Sàn An sinh xã hội

Phát biểu tại sự kiện, Phó Thủ tưởng Chính phủ Vũ Đức Đam khẳng định “chúng ta chắc chắn sẽ có những thay đổi quan trọng trong lĩnh vực này.”

Việt Nam là một trong những quốc gia tiên phong trên thế giới đồng ý cam kết hiện thực hóa Sàn An sinh xã hội cho tất cả mọi người, đồng thời cam kết thực hiện mục tiêu về an sinh xã hội của các Mục tiêu Thiên niên kỷ (SDG) của Liên Hợp Quốc vào năm 2030. 

Bộ trưởng Bộ LĐTBXH Đào Ngọc Dung nhận định chính sách BHXH Việt Nam đã từng bước được hoàn thiện, cho đến nay đã đạt được những kết quả nhất định, đối tượng tham gia và thụ hưởng các chế độ BHXH ngày càng gia tăng.

Theo Liên minh Toàn cầu về Sàn An sinh Xã hội, Việt Nam sẽ chỉ cần phân bổ thêm khoảng 1,8% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) là có thể san bằng khoảng trống về an sinh xã hội và đưa mọi người dân lên trên mức chuẩn nghèo quốc tế (1,9 USD/ngày).

“Mặc dù khoảng trống này ở Việt Nam còn lớn hơn một số nước như Thái Lan, Việt Nam ở mức khá hơn so với một số nước ngang bằng hoặc thậm chí nhỉnh hơn về trình độ phát triển như Malaysia,” nguyên Giám đốc Ban An sinh Xã hội của ILO, Michael Cichon, nhận định. “Đây là một tín hiệu tốt, cho thấy việc san bằng khoảng trống về an sinh xã hội của Việt Nam là tương đối khả thi.”

Tỷ lệ bao phủ BHXH ở mức thấp là một trong những vấn đề chính của hệ thống an sinh xã hội mà Việt Nam đang cố gắng giải quyết. "Chúng ta cần tăng độ bao phủ của BHXH, để Nhà nước có thể tập trung vào những đối tượng chưa được bảo vệ, với mục đích đảm bảo rằng mọi người đều nhận được hỗ trợ khi cần," ông Cichon cho biết.

Tăng cường thanh tra trong lĩnh vực BHXH

 Việt Nam đặt mục tiêu vào năm 2020 sẽ có một nửa lực lượng lao động tham gia BHXH. Tuy nhiên, cho đến nay, chỉ khoảng 24% lực lượng lao động, tương đương trên 13 triệu người đang tham gia hệ thống BHXH. Có gần 3 triệu người cao tuổi đang hưởng lương hưu.

Theo Giám đốc ILO Việt Nam Chang-Hee Lee, những người đã tham gia là các đối tượng dễ tiếp cận nhất. Việt Nam cần thêm nhiều chính sách thực hiện và thu hút hiệu quả hơn, bao gồm tăng cường thanh tra trong lĩnh vực BHXH, nhằm mở rộng diện bao phủ của BHXH.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa, lao động với hợp đồng ngắn hạn, và các doanh nghiệp gia đình phần lớn vẫn đang nằm ngoài hệ thống BHXH. Đồng thời, chương trình hiện tại chưa được điểu chỉnh để bao gồm nhóm lao động tự làm và các hình thức lao động phi kết cấu.

Nhận định rằng bảo hiểm tự nguyện cũng hiếm khi có được những thành tựu thuyết phục tại các nước khác, đại diện của ILO khuyến khích Việt Nam "tìm tòi các giải pháp sáng tạo để chạm tới “nhóm người bị bỏ sót” này”.

Độ chín của hệ thống an sinh xã hội Việt Nam cũng như những thách thức đang tồn tại đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa các chương trình bảo trợ xã hội (có đối tượng là những nhóm người dễ bị tổn thương nhất) và chương trình BHXH (dựa trên đóng góp của người lao động và chủ sử dụng lao động). Sự gắn kết chặt chẽ hơn sẽ đảm bảo rằng không ai bị bỏ lại phía sau và mức hưởng lợi là phù hợp. 

Tính bền vững của hệ thống BHXH ngày nay đang bị thách thức bởi quá trình già hóa dân số nhanh chóng. Tuổi thọ trung bình hiện tại của Việt Nam là 76, so với tuổi 70 vào năm 1990. Đặc biệt, tuổi thọ trung bình của những người đã qua mức 60 tuổi là 81. Con số này tương đương với các nước phát triển hơn Việt Nam như Brazil, Thái Lan và chỉ thấp hơn 3-4 năm so với các quốc gia Tây Âu.

"Khi xã hội và kinh tế phát triển, việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu và mức đóng góp là một phần của bất kỳ hệ thống an sinh xã hội nào. Hàng chục năm kinh nghiệm tại các quốc gia khác đã khẳng định rằng cải cách không phải là dấu hiệu hệ thống thất bại, mà là một phần tất yếu của quá trình phát triển," Giám đốc ILO Việt Nam cho biết.         

ILO cũng đồng thời kiến nghị Chính phủ nên vào cuộc và tăng mức chi tiêu công vào các dịch vụ xã hội và hỗ trợ tài chính, đảm bảo rằng kể cả nhóm dễ bị tổn thương nhất và những người sống tại các vùng sâu vùng xa cũng nhận được hỗ trợ. Tăng cường những nỗ lực này là cần thiết để hiện thực hóa an sinh xã hội cho tất cả mọi người.

Khẳng định rằng: “Hệ thống BHXH của Việt Nam dù có đặc thù như thế nào thì các phương pháp tiếp cận vẫn phải phù hợp với xu hướng và quy luật chung của thế giới”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh: Cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị để mọi người dân đều hiểu được sự quan trọng của việc tham gia BHXH.