Bật đèn xanh

Dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu nằm trong gói dự luật chi tiêu và giảm thuế trị giá 1.800 tỷ USD được Thượng viện Mỹ phê chuẩn với 65 phiếu thuận và 33 phiếu chống. Thượng viện Mỹ đã cho phép xuất khẩu dầu thô, đồng thời tiếp tục gia hạn quyết định giảm thuế thêm 5 năm đối với các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực phát triển nguồn năng lượng xanh nhằm thúc đẩy khai thác năng lượng tái tạo. Các động thái này đánh dấu thay đổi trong chính sách năng lượng của các nghị sĩ Cộng hòa và là một phần trong thỏa thuận “hai bên cùng có lợi” mà các nghị sĩ của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa đã thảo luận trong hai tuần qua.

Trước đó, dự luật ngân sách đã được Hạ viện thông qua và Tổng thống Mỹ Barack Obama đã ngay lập tức ký ban hành sau khi có kết quả tại Thượng viện.

Luật hạn chế xuất khẩu dầu được Quốc hội Mỹ thông qua vào năm 1975, khi Mỹ phải chịu tác động xấu do bị các nước Ảrập thuộc Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ (OPEC) cấm vận dầu để trả đũa việc Mỹ ủng hộ Israel trong cuộc chiến Arab - Israel. Bị cấm vận, kinh tế Mỹ hứng chịu cú sốc lớn và giá dầu toàn cầu tăng vọt. Để độc lập hơn về năng lượng, Mỹ đã lập kho dự trữ dầu thô khẩn cấp năm 1975 và cấm xuất khẩu dầu thô ra thế giới. Thời gian gần đây, các công ty sản xuất dầu của Mỹ đã vận động hành lang ráo riết để Quốc hội Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu vì cho rằng lệnh cấm này đã lạc hậu và không cần thiết.

Bước đi nhiều toan tính

Quyết định dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu mỏ của Quốc hội Mỹ đã vấp phải những phản ứng trái chiều. Theo các doanh nghiệp xuất khẩu dầu mỏ của Mỹ, việc dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu thô sẽ giúp Mỹ bảo đảm an ninh dầu mỏ, tạo nguồn cung mới cho các đối tác và đồng minh của Mỹ tại châu Âu và châu Á, giảm phụ thuộc vào nguồn cung của OPEC và Nga. Ngoài ra, nhiều công ty Mỹ cũng được hưởng lợi từ chính sách nới lỏng này, trong đó phải kể đến những “đại gia” như Exxon Mobil Corp, ConocoPhillips và Chevron. Trong khi đó, những ý kiến phản đối cho rằng động thái này sẽ ảnh hưởng đến môi trường và nguy cơ gia tăng các vụ tràn dầu.

Từ góc độ kinh tế, quyết định trên được xem là sẽ đem lại nhiều lợi ích hơn. Các chuyên gia kinh tế lý giải, xuất khẩu dầu mỏ khởi sắc sẽ giúp thu hút đầu tư vào hoạt động sản xuất và vận chuyển mặt hàng này, tạo thêm việc làm, giúp nguồn cung dầu khí ổn định hơn, góp phần cải thiện tình trạng thâm hụt thương mại của Mỹ. Bên cạnh đó, cũng như lập luận ở trên, việc Chính phủ Mỹ “bật đèn xanh” đối với hoạt động xuất khẩu dầu mỏ cũng sẽ giúp các đồng minh châu Âu của nước này, vốn đang phụ thuộc vào nguồn cung năng lượng của Nga, có thêm lựa chọn.

Tuy nhiên, một số ý kiến lại cho rằng, việc Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu mỏ, chỉ có những tác động về mặt tâm lý hơn là thực sự làm thay đổi tương quan trên thị trường “vàng đen” quốc tế. Nói cách khác, mục đích chính của quyết định này nhằm phục vụ cho các ý đồ chính trị để làm giảm giá dầu trên thị trường quốc tế, qua đó gây áp lực lên nền kinh tế Nga. Trên thực tế, việc hủy bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu mỏ sẽ khó có thể nhanh chóng được thực hiện khi Mỹ hiện không có tiềm năng xuất khẩu lớn. Mặc dù hiện sản lượng khai thác khoảng 9 triệu thùng/ngày đêm nhưng mức độ tiêu thụ nội địa của Mỹ cũng khá lớn. Ngoài ra, giá cả hiện tại cũng không thuận lợi cho việc xuất khẩu.

Trong tương lai gần, nguồn cung dầu từ OPEC sẽ tiếp tục dư thừa khi có kế hoạch sản xuất tiến tới con số 32 triệu thùng/ngày. Thế nên, kể cả Quốc hội Mỹ không bỏ lệnh cấm xuất khẩu dầu thì giá dầu trên thị trường thế giới vẫn có thể xuống thấp kỷ lục, ở mức 20 USD/thùng. Nhận định này càng có cơ sở trong lúc thị trường chuẩn bị tiếp nhận thêm cả nguồn cung dầu mới từ Iran, sau khi Liên Hợp Quốc dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt trong vài tháng tới. Hệ quả là kho dầu toàn cầu sẽ “tràn” vào mùa Xuân tới.

Sau khi cuộc khủng hoảng tại Ukraine bùng phát từ cuối năm 2013, bên cạnh các lệnh trừng phạt, Mỹ và các nước châu Âu, được cho là đã có những thỏa ước bí mật với các đồng minh trong OPEC nhằm hạ giá dầu, một đòn đánh khá mạnh vào nền kinh tế Nga, vốn phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu dầu mỏ. Có thể nói, “mũi tên” do Mỹ và đồng minh bắn đi không chỉ nhằm làm suy yếu đối thủ từ thời kỳ Chiến tranh Lạnh mà còn mang lại lợi ích không nhỏ cho Washington và nhiều thành viên trong Liên minh châu Âu (EU) - những quốc gia vốn phải nhập khẩu dầu mỏ.