Đối với Việt Nam, cùng với xu thế hội nhập của nền kinh tế, những tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 đang đặt ra những thách thức rất lớn cho nền quản trị doanh nghiệp. Bài viết trao đổi chung về kỹ năng nhà quản trị doanh nghiệp, đưa ra đề xuất nhằm nâng cao kỹ năng nhà quản trị doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh hiện nay.

Kỹ năng nhà quản trị doanh nghiệp trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0

Cách mạng công nghiệp 4.0 làm thay đổi mạnh mẽ phương thức sản xuất và phương pháp quản trị “các nhà máy thông minh”, “công sở và thành phố thông minh” được kết nối internet, liên kết thành một hệ thống, thay vì các quy trình sản xuất và phương pháp quản trị truyền thống trước đây.

Nhờ những đột phá về công nghệ bằng trí tuệ nhân tạo, người máy, công nghệ nano, công nghệ điện toán đám mây, công nghệ sinh học, công nghệ lượng tử, công nghệ vật liệu mới, khả năng kết nối bằng máy tính, các thiết bị di động, khả năng tiếp cận với các cơ sở dữ liệu lớn từ nhiều nguồn, những tính năng xử lý thông tin được nhân lên gấp nhiều lần so với trước đây.

Đặc trưng cơ bản của Cách mạng công nghiệp 4.0 là sự hợp nhất giữa các lĩnh vực công nghệ kỹ thuật số với nguồn nhân lực chất lượng cao để giải quyết những vấn đề kinh tế - xã hội, sự kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực và các hệ thống kết nối internet (được gọi là vạn vật kết nối).

Làn sóng công nghệ mới này giúp các doanh nghiệp (DN) nâng cao năng lực sản xuất, đổi mới sáng tạo các sản phẩm dịch vụ, giảm tiêu hao nguyên nhiên liệu, chi phí sản xuất - vận hành, đồng thời đáp ứng chính xác hơn nhu cầu của khách hàng.

Các xu thế công nghệ cũng đang mở ra nhiều cơ hội cho DN, đặc biệt đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), DN khởi nghiệp sáng tạo có cơ hội thâm nhập thị trường ngách với nhiều sản phẩm, dịch vụ công nghệ mang tính đột phá.

Theo các chuyên gia nghiên cứu về quản trị DN, để có thể tận dụng các cơ hội cũng như ứng phó với những thách thức trong bối cảnh mới, thì trình độ năng lực và kỹ năng quản trị của nhà quản trị DN cũng yêu cầu cao hơn.

Nghiên cứu mới đây của Oxford Leadership đã chỉ ra 3 sự chuyển đổi quan trọng nhất để các nhà lãnh đạo có thể “định nghĩa lại chính mình” nhằm dẫn đầu trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, gồm:

- Làm rõ mục đích: Xác định một mục đích chung rõ ràng, hoạt động như một “la bàn” của tổ chức, DN để đảm bảo mọi người đi cùng một hướng, thúc đẩy nhân viên mong muốn cống hiến năng lực tốt nhất.

- Xem tổ chức như một “Hệ sinh thái”: Thay vì nhìn vào tổ chức, thông qua lăng kính của khoa học cơ học, DN xem tổ chức của mình như một hệ sinh thái liên tục phát triển với cách tiếp cận “đội của những đội”: Liên kết hơn, làm giàu các mối quan hệ và phản hồi với nhau liên tục. Từ đó, lãnh đạo có thể khơi dậy niềm tin cho nhân viên để họ đóng góp nhiều hơn cho tổ chức.

- Trao quyền cho đội ngũ của mình: Chia sẻ các nhiệm vụ và kết nối các đội nhóm, gắn kết hệ thống này bằng công nghệ và các mục đích chung. Từ đó, thúc đẩy, phát huy tài năng và xây dựng một đội ngũ hiệu quả.

Theo Phạm Hoàng Tú Linh, Phạm Xuân Viễn (2017), cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 dựa trên nền tảng khoa học công nghệ vượt trội đòi hỏi người lãnh đạo, nhà quản trị DN phải là những chuyên gia, vững về kiến thức chuyên môn có năng lực tư duy và sáng tạo, đổi mới, có kỹ năng phân tích và tổng hợp thông tin, có khả năng làm việc độc lập và ra quyết định dựa trên cơ sở phân tích các chứng cứ và dữ liệu.

Họ sẽ phải giải quyết bài toán như: Tăng nguồn lực, sử dụng chi phí có hiệu quả, cải thiện mô hình DN... nhưng không thể giải quyết theo phương pháp cũ trước đây.

Để nâng cao kỹ năng nhà quản trị doanh nghiệp trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0

Bên cạnh những thuận lợi, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang đặt ra nhiều thách thức lớn với DN Việt Nam. Đặc biệt, nếu như với các DN quy mô nhỏ, vấn đề quản trị có thể chưa phải là vấn đề lớn nhưng ở các DN có tiềm năng trở thành những đầu tàu của nền kinh tế rõ ràng rằng đổi mới tư duy, nâng cao kỹ năng quản trị là yêu cầu bắt buộc.

Tại Việt Nam, hiện nay, mỗi năm số lượng DN tạm ngừng kinh doanh, giải thể vẫn rất cao, bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, trong đó phải kể đến năng lực quản trị DN của chính chủ DN.

Đây là thực trạng đáng quan tâm khi DN vẫn chưa thực sự quan tâm đến yêu cầu hiệu quả quản trị DN; cần thay đổi, đổi mới và cập nhật các kỹ năng quản trị như thế nào trong bối cảnh hiện nay...

Đặc biệt, khi bước vào cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với nhiều yếu tố mới xuất hiện, có thể làm thay đổi hẳn phương thức sản xuất. Xét trong bối cảnh cụ thể của nước ta, nhằm nâng cao kỹ năng nhà quản trị DN trong Cách mạng công nghiệp 4.0, cần tập trung thực hiện một số vấn đề sau:

Thứ nhất, tiếp tục tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cộng đồng DN, cho các cơ quan quản lý và toàn xã hội về vai trò, tầm quan trọng và các chuẩn mực của quản trị trong hoạt động điều hành, quản lý DN.

Tập trung xây dựng các chuẩn mực, hướng dẫn và thông lệ tốt cho việc quản trị DNVVN, các DN tư nhân. Tiếp tục mở rộng việc đào tạo, nâng cao năng lực chuyên môn để có thể có được một đội ngũ quản trị viên cao cấp chuyên nghiệp, một đội ngũ các giám đốc tài chính, giám đốc nhân sự...

Thứ hai, thay đổi tư duy về quản trị. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 làm thay đổi bản chất của các ngành công nghiệp, thay đổi hệ thống quản trị trong các DN. Do đó, chính các DN và các nhà quản trị phải chủ động thay đổi và làm mới bản thân mình.

Nghiên cứu của Oxford Leadership cho thấy, các nhà lãnh đạo thành công trong cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 này là những người chấp nhận một bộ tư duy mới, theo đó, phải xem tổ chức như một “hệ sinh thái” chứ không phải là một “cỗ máy cơ khí” và xem từng cá nhân trong DN dưới lăng kính của một con người tổng thể chứ không phải chỉ là “công cụ lao động”.

Ngoài ra, các nhà quản trị DN ngoài năng lực quản lý tốt cũng cần phải là những nhà lãnh đạo xuất sắc, có thể cảm nhận, dự báo và đánh giá những biến động của môi trường kinh doanh bên ngoài và cả những mầm mống vấn đề bên trong tổ chức để chủ động thay đổi… Do đó, các nhà quản trị DN cần có sự thay đổi về tầm nhìn định hướng, cách nhìn nhận các nguồn lực phát triển trong DN; Cần phân biệt và tách biệt giữa hoạt động quản trị với hoạt động điều hành…

Thứ ba, nâng cao kỹ năng quản trị. Trong thời đại Cách mạng công nghiệp 4.0, khi vai trò “đòn bẩy” của nhà quản trị trở nên rõ ràng và quan trọng hơn bao giờ hết, để kiến tạo nên sự vượt trội, nhà quản trị cần được trang bị lối tư duy, những công cụ và phương pháp mới để sẵn sàng tiên phong mở đường cho tổ chức đi tới những thắng lợi lớn lao trong thời đại mới.

Chẳng hạn như, với kỹ năng xác định nguồn lực cho đầu tư phát triển, các nhà quản trị DN cần xác định mình đang ở đâu trong cuộc Cách mạng công nghệ 4.0, từ đó xác định nguồn lực, xác định chiến lược phát triển phù hợp. Chiến lược phải xuất phát từ nguồn lực. Trong đó, nguồn lực mang tính vật chất chỉ chiếm khoảng 25% và đặc biệt nguồn lực trí tuệ chiếm tới 75%.

Thực tế cũng cho thấy, khi hoạch định chiến lược, các nhà quản trị thường dễ vấp phải 03 thất bại sau: Nguồn lực bé mà đưa ra mục tiêu lớn; Nguồn lực phù hợp nhưng không có chiến lược và mục tiêu phù hợp nhưng không bản lĩnh và không hành động. Do đó, các DN, các nhà quản trị cần có nhận thức sâu sắc, phải hiểu mình là ai và đánh giá đúng nguồn lực hiện có.

Thứ tư, liên tục chủ động học hỏi, cập nhật những kinh nghiệm mới quản trị mới trên thế giới để ứng dụng vào tình hình cụ thể của DN. Việc học hỏi không chỉ nhằm tiếp thu những kinh nghiệm mới, kỹ năng mới mà các nhà quản trị DN cần đặt mình vào dòng chảy của thời cuộc trên toàn cầu, từ đó tránh những sai lầm để tận dụng cơ hội phát triển.   

1. Phương Hoa (2017), Nhà quản trị phải chủ động thay đổi bản thân mình trong thời đại 4.0, Tạp chí The Leader;

2. TS. Phạm Hoàng Tú Linh, ThS. Phạm Xuân Viễn (2017), Lãnh đạo, quản lý DN trước yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0;

3. Báo Trí thức trẻ (2017), Cách mạng công nghiệp 4.0 và những yêu cầu mới cho nhà lãnh đạo;

4. Thy Hằng (2017), Thách thức quản trị DN: Còn quá nhiều việc phải làm,
Báo Diễn đàn Doanh nghiệp;

5. Một số website: vacd.vn, dddn.com.vn, cafef.vn…