Ồ ạt tăng vốn

Kể từ đợt tăng vốn để tuân thủ mức pháp định giai đoạn 2008-2011, thị trường ngân hàng mới ghi nhận một đợt tăng vốn ồ ạt như hiện nay.

Mới nhất, cùng thời điểm niêm yết chứng khoán với mức giá kỷ lục 128.000 đồng/CP, Techcombank cho biết sẽ nâng gấp 3 vốn điều lệ lên mức 35.000 tỷ đồng, dự kiến thực hiện trong quý III năm nay. Nếu thành công, ngân hàng của Chủ tịch Hồ Hùng Anh sẽ trở thành nhà băng ngoài quốc doanh có quy mô vốn lớn nhất hệ thống, vượt xa "kỳ phùng địch thủ" VPBank, dù VPBank cũng vừa thông qua kế hoạch tăng vốn tới 70% lên mức 25.200 tỷ đồng.

Các ngân hàng tư nhân khác cũng tích cực tăng cường nội lực, như MBBank đã được Ngân hàng Nhà nước (NHNN) chấp thuận tăng vốn điều lệ từ 18.155 tỷ đồng lên 21.604 tỷ đồng, ABBank muốn tăng vốn gấp đôi lên 10.638 tỷ, OCB tăng 50% lên 7.500 tỷ, SeABank tăng 65% lên 9.000 tỷ đồng...

Có phần trái ngược, các ngân hàng quy mô nhỏ, với vốn điều lệ quanh quẩn mức pháp định khá “bình thản” trước áp lực tăng vốn. Theo tìm hiểu của Tạp chí Nhà Đầu tư, Kienlongbank là ngân hàng duy nhất trong hệ thống không có kế hoạch tăng vốn, với vốn điều lệ hiện là 3.000 tỷ đồng. Một số ngân hàng nhỏ khác đã "treo" kế hoạch tăng vốn nhiều năm qua như Saigonbank muốn tăng từ 3.080 lên 4.080 tỷ đồng, BaoVietBank tăng từ 3.000 tỷ đồng lên 5.200 tỷ đồng, VietCapital Bank tăng từ 3.000 tỷ đồng lên 4.000 tỷ đồng, kế hoạch tăng vốn lên 5.000 tỷ đồng của NCB hay mức tăng tương tự của Nam Á Bank cũng bị đình trệ nhiều năm qua.

Có thể thấy đối với khối ngân hàng ngoài quốc doanh, sự phân hoá ngày càng rõ rệt khi các đơn vị top đầu ngày càng bỏ xa những cái tên xếp sau. Ngân hàng càng lớn thì hoạt động càng tốt và càng dễ tăng vốn. Đương nhiên trừ một số trường hợp ngoại lệ như SCB, Maritime Bank hay Sacombank. Đây là những ngân hàng dù có vốn điều lệ và tổng tải sản ở quy mô không hề nhỏ, tuy nhiên kết quả kinh doanh èo uột, bắt nguồn từ việc hợp nhất các nhà băng yếu kém trước đây.

Cẩn trọng với chất lượng dòng vốn

Trao đổi với người viết, Tổng giám đốc LienVietPostBank ông Phạm Doãn Sơn nhìn nhận với sự kiểm soát chặt chẽ của Ngân hàng Nhà nước, việc tăng vốn dưới hình thức góp vốn mới hiện đã thực chất hơn nhiều so với giai đoạn 2008-2011. Nguồn tiền góp mới phải được xác minh, qua đó hạn chế đáng kể tình trạng vốn ảo như trước đây.

"Phần lớn các ngân hàng đã lên sàn chứng khoán. Việc minh bạch thông tin giúp nhà đầu tư có hệ quy chiếu so sánh hoàn chỉnh hơn khi đầu tư vào ngân hàng. Và đơn vị nào kinh doanh càng tốt thì càng dễ huy động vốn", ông Phạm Doãn Sơn nhận định.

LienVietPostBank của ông Phạm Doãn Sơn vừa hoàn thành tăng vốn từ 6.460 tỷ đồng lên 7.500 tỷ đồng và dự kiến tăng tiếp lên mức 10.368 tỷ đồng trong năm nay, thông qua phát hành gần 287 triệu cổ phần cho cổ đông hiện hữu.

Cần nhấn mạnh rằng đây là nhà băng hiếm hoi thực hiện tăng vốn bằng phát hành ra công chúng. Các trường hợp tăng vốn như của Techcombank, VPBank... đều thực hiện dưới hình thức phát hành từ nguồn lợi nhuận chưa phân phối hoặc thặng dư vốn cổ phần. Chưa đề cập đến tính minh bạch, thì bản thân việc tăng vốn đó nhìn chung không có ý nghĩa nhiều đối với tình trạng tài chính của ngân hàng, do tổng nguồn vốn chủ sở hữu là không đổi. Các tỷ lệ tài chính bởi vậy không được cải thiện.

Đây là diễn biến đáng chú ý khi thời hạn áp dụng chuẩn Basel II đang đến gần. Các ngân hàng phải đảm bảo tỷ lệ vốn tự có trên tổng tài sản có rủi ro (CAR) lớn hơn 8%. Theo thống kê của Ủy ban Giám sát tài chính Quốc Gia, tổng tài sản quy đổi hệ số rủi ro của toàn hệ thống tín dụng trong năm 2017 tăng 9,3%, trong khi tổng vốn tự có tăng 4,6%. Với chiều hướng tăng trưởng ổn định của tín dụng, thì tăng vốn là yêu cầu bắt buộc, tuy nhiên việc tăng vốn phải đảm bảo thực chất, gia tăng nội lực cho ngân hàng, cần tránh hiện tượng lãi ảo sau đó quy ra thành cổ phần để lấy chỉ tiêu hoặc mang "xả" trên sàn chứng khoán.

"Cửa thoát hiểm" của 3 ông lớn quốc doanh

Về nhóm ba ngân hàng có vốn nhà nước (tạm gọi là ngân hàng quốc doanh) gồm BIDV, Vietcombank và Vietinbank, áp lực tăng vốn còn lớn hơn khối ngoài quốc doanh nhiều khi các tỷ lệ an toàn như cho vay/ huy động (LDR) hay CAR đang "căng như dây đàn".

3 ngân hàng với tổng tài sản gần 3 triệu tỷ đồng luôn ở trong tình trạng "khát vốn" nhiều năm qua. Tuy nhiên không như các ngân hàng ngoài quốc doanh, ngân sách gặp khó khiến Vietcombank, Vietinbank lẫn BIDV (Ngân hàng Nhà nước nắm cổ phần chi phối) không có "cửa" tăng vốn bằng trả cổ tức hay phát hành thêm cổ phần cho cổ đông hiện hữu. Năm 2016 lẫn năm 2017, Bộ Tài chính đã yêu cầu các ngân hàng này phải trả cổ tức bằng tiền mặt.

Bước sang năm 2018, Nghị quyết Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) cho thấy 3 nhà băng lớn nhất cả nước (chưa tính Agribank) sẽ phải tiếp tục trả cổ tức bằng "tiền tươi thóc thật". Tuy nhiên sức ép gia tăng nguồn lực khiến các ngân hàng cùng cơ quan quản lý phải tìm ra giải pháp.

Ở BIDV, vốn điều lệ trong năm nay dự kiến tăng 28%, tương đương 9.451 tỷ đồng lên 43.638 tỷ đồng, thông qua các hình thức chào bán ra công chúng (hoặc phát hành riêng lẻ), phát hành cổ phiếu ESOP, phát hành từ lợi nhuận còn lại, ngoài ra BIDV cũng thông qua phát hành trái phiếu chuyển đổi và phát hành cho nhà đầu tư nước ngoài. Đầu tháng 3/2018, xuất hiện thông tin Ngân hàng KEB Hana Bank của Hàn Quốc sẽ trở thành cổ đông chiến lược của BIDV. Trong số 3 ngân hàng quốc doanh đang được liệt kê, BIDV là đơn vị duy nhất chưa có cổ đông chiến lược.

Tại Vietcombank - ngân hàng được đánh giá là "khoẻ" nhất toàn hệ thống, Chủ tịch HĐQT Phạm Quang Dũng trong Đại hội đồng cổ đông vừa qua cho biết sắp tới sẽ tiến hành chào bán 10% vốn cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài. Nếu thành công, vốn điều lệ của Vietcombank sẽ được nâng lên xấp xỉ 40.000 tỷ đồng. Tuy nhiên nội dung này không được đưa vào Nghị quyết ĐHĐCĐ. Năm ngoái, cũng xuất hiện thông tin Quỹ đầu tư quốc gia Singapore (GIC) sẽ mua 7,7% vốn Vietcombank với giá khoảng 400 triệu USD. Tuy nhiên hai bên sau đó được cho là đã không tìm được tiếng nói chung về mức giá.

Câu chuyện trở nên phức tạp hơn nhiều tại Vietinbank. Khi không như BIDV hay Vietcombank, tỷ lệ sở hữu nước ngoài ở Vietinbank hiện đã đã chạm trần 30% và không thể chào bán thêm cho nhà đầu tư nước ngoài. Ở ĐHĐCĐ vừa qua, Tổng giám đốc Lê Đức Thọ cho biết dù 5 năm chưa tăng vốn song Vietinbank hiện rất khó để tăng vốn điều lệ. Ngân hàng đã nhiều lần đề xuất tăng vốn bằng phát hành cổ phần trả cổ tức nhưng chưa thành công. Trong bối cảnh như vậy, nhà băng này đang phụ thuộc khá lớn vào vốn cấp 2 để giải quyết tình trạng căng thẳng về nguồn lực trước mắt. Vietinbank vừa công bố phát hành 4.000 tỷ đồng trái phiếu kỳ hạn 10 năm. Năm 2017, Ngân hàng cũng đã phát hành 4.200 tỷ đồng trái phiếu và hiện đã được giải ngân toàn bộ.