Trước đây, Thông tư số 66/2010/TT-BTC của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện việc xác định giá thị trường trong giao dịch kinh doanh giữa các bên có quan hệ liên kết quy định những trường hợp cơ quan thuế có quyền nghi ngờ số liệu kê khai, chứng từ, dữ liệu so sánh của doanh nghiệp để ấn định số thuế phải nộp khác.

Tuy nhiên, để khái quát hơn, cụ thể hóa hơn, Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) lần này đã đưa ra áp dụng nguyên tắc tính thuế trên cơ sở bản chất giao dịch quyết định hình thức trong việc xác định nghĩa vụ thuế của người nộp thuế. Điều này đồng nghĩa sẽ quy định rõ hơn về vấn đề phân tích so sánh, lựa chọn đối tượng so sánh độc lập để so sánh giao dịch liên kết trong tương quan cùng điều kiện với các giao dịch độc lập, từ đó xác định giá của giao dịch liên kết, mà không phụ thuộc vào hình thức của giao dịch được thể hiện trong hợp đồng giữa các bên có quan hệ liên kết.

Theo ông Phạm Hoàng Hải, Giám đốc điều hành của Phòng Thương mại Ý tại Việt Nam, việc áp dụng nguyên tắc tính thuế trên cơ sở bản chất giao dịch quyết định hình thức trong việc xác định nghĩa vụ thuế của người nộp thuế là một trong những thay đổi mang tính bản lề của dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi lần này.

Hiện nay, rất nhiều các nước trên thế giới đã áp dụng nguyên tắc tính thuế trên cơ sở bản chất giao dịch quyết định hình thức. Chuyên gia này cho rằng, điều này sẽ góp phần tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp.

Trước đó, trả lời báo chí, ông Sebastian Eckardt - chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam cũng cho rằng, dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đã phản ánh những thông lệ và nguyên tắc tốt, ví dụ như những nguyên tắc giao dịch độc lập và nguyên tắc bản chất quyết định hình thức.

Tuy nhiên, để áp dụng mô hình này tại Việt Nam, vẫn còn một số vấn đề cần xem xét. Cụ thể, theo ông Phạm Hoàng Hải, cần giải quyết một số vấn đề cần giải quyết như:

Thứ nhất, chúng ta cần có thêm các tài liệu hướng dẫn bổ sung để giúp cho kế toán của các doanh nghiệp hiểu rõ sự khác biệt giữa quản lý thuế doanh nghiệp và quản lý tài chính doanh nghiệp.

Thứ hai, đối với các giao dịch phức tạp hoặc không rõ ràng thì quyết định bản chất giao dịch sẽ phụ thuộc vào ý muốn chủ quan và trình độ của kế toán doanh nghiệp.

Thứ ba, đó là các chủ doanh nghiệp có thể tận dụng khe hở của quy định (định nghĩa bản chất giao dịch) này để tránh thuế. Đây là điều chắc chắn sẽ xảy ra, vấn đề đặt ra là chúng ta sẽ xử lý các trường hợp này ra sao mà thôi.

Ông Phạm Hoàng Hải cho rằng, dù còn không ít thách thức nhưng nguyên tắc tính thuế trên cơ sở bản chất giao dịch quyết định hình thức cần nên áp dụng. "Không nên chỉ thấy những khó khăn mà bỏ qua những lợi ích mà chúng sẽ mang lại", chuyên gia này nhấn mạnh.