Nguồn: Tác giả tổng hợp

Thực trạng phát triển hệ sinh thái ngân hàng số tại Việt Nam

Theo Datareportal (2023), tổng số người dùng internet tại Việt Nam vào đầu năm 2023 là 77,93 triệu người, với tỷ lệ sử dụng internet đạt 79,1%; số người dùng mạng xã hội đạt trên 70 triệu người, tương đương với 71% dân số và có 164% dân số có kết nối di động qua mạng. Đây là những con số quan trọng góp phần thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số của các ngân hàng tại Việt Nam.

Ở Việt Nam, các ngân hàng hầu như đều đã thực hiện chuyển đổi số song mức độ chuyển đổi tùy thuộc vào tình hình tài chính và phương thức hoạt động (Yến, 2022). Trong năm 2021, có 95% NHTM đã và đang xây dựng, triển khai chiến lược chuyển đổi số, trong đó nhiều ngân hàng đạt tỷ lệ trên 90% giao dịch thực hiện trên kênh số. Nhiều nghiệp vụ đã số hóa hoàn toàn như gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn, mở và sử dụng tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, ví điện tử, chuyển tiền, quản lý nhân sự, kế toán - tài chính... (NHNN, 2021).

Thời gian qua, một số NHTM Việt Nam phát triển nhiều sản phẩm mới như: ứng dụng TPBank LiveBank của TPBank vào đầu năm 2017; Ứng dụng OCB OMNI của OCB vào đầu năm 2018; Ứng dụng ngân hàng số Yolo của VPBank vào tháng 9/2018; Sản phẩm BUNO của BIDV cho phép chuyển tiền chỉ với số điện thoại của người nhận... Ngoài ra, các ngân hàng khác như MB, Vietcombank đã ra mắt các sản phẩm và dịch vụ số với mục tiêu gia tăng thêm nhiều trải nghiệm của khách hàng.

Nhiều NHTM đã hợp tác với các đơn vị cung ứng hàng hóa, dịch vụ, dịch vụ công để xây dựng hệ sinh thái số, tạo sự tiện lợi cho khách hàng. Thống kê cho thấy, từ cuối tháng 3/2021 đến hết tháng 12/2021, có 24 ngân hàng triển khai chính thức mở tài khoản thanh toán eKYC, với khoảng 3,37 triệu tài khoản thanh toán mở bằng phương thức này đang hoạt động (NHNN, 2021). Khách hàng sử dụng các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng số tăng lên, Bảng 2.

Nguồn: Ngân hàng Nhà nước

Theo đó, năm 2022, các giao dịch được thực hiện thông qua ngân hàng số gồm có internetbanking, mobile banking, ATM, POS... đều tăng mạnh so với năm 2021. Cụ thể, đối với giao dịch internet banking số lượng giao dịch tăng 98,53% so với năm 2021 với tổng giá trị giao dịch tăng 87,49%. Đặc biệt, do sự phát triển của công nghệ và sự tiện lợi mà người dùng sử dụng dịch vụ mobile banking ngày càng nhiều thông qua các ứng dụng ngân hàng được cài đặt trên điện thoại, nhờ đó số lượng giao dịch năm 2022 tăng 139,32% và giá trị giao dịch tăng 106,69% so với năm 2021.

Trong những năm gần đây, hệ sinh thái ngân hàng số ở Việt Nam đang phát triển mạnh. Sự kết hợp giữa các công ty Fintech với các ngân hàng mang lại rất nhiều tiện ích cho khách hàng nhờ các sản phẩm, dịch vụ được kết nối tạo sự đa dạng và phong phú, giúp khách hàng có nhiều sự lựa chọn sử dụng các dịch vụ khác nhau chỉ trên một ứng dụng. Đồng thời, làm tăng số lượng khách hàng, phát triển nhiều sản phẩm, dịch vụ đáp ứng nhu cầu của khách hàng trên nền tảng công nghệ, gia tăng thị phần, doanh thu (Anh, 2021).

Ngoài ra, hệ sinh thái số còn mở rộng hợp tác với các công ty viễn thông, công ty internet nhằm tạo ra một ngân hàng số riêng biệt cho ngân hàng (Slomka et al., 2015). Do vậy, phát triển hệ sinh thái số đa dạng là mục tiêu chiến lược của các NHTM, hướng đến phát triển toàn diện, bền vững. Có thể kể ra điển hình một số mô hình hợp tác giữa ngân hàng với các công ty Fintech thời gian qua như sau:

- Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (VietinBank) hợp tác với công ty Momo để cung cấp dịch vụ thanh toán di động, chuyển tiền trực tuyến và nhiều công ty Fintech trong các lĩnh vực khác nhau nhằm đa dạng hóa sản phẩm phục vụ khách hàng.

- Ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) đầu tư vào công ty fintech Tima để mở rộng hoạt động cho vay tiêu dùng trực tuyến.

- Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB) hợp tác với công ty fintech Sendo để cung cấp các sản phẩm và dịch vụ mua sắm trực tuyến, thanh toán và giao hàng cho khách hàng.

- Ngân hàng SeABank hợp tác với các tập đoàn, tổng công ty lớn với hệ sinh thái hơn 30 triệu khách hàng tiềm năng như: VNPT, Vietnam Post, Prudential Việt Nam, Vietnam Airlines… Qua đó giúp ngân hàng mở rộng thị phần, tăng cường bán chéo sản phẩm dịch vụ, phát triển khách hàng mới…

Tuy nhiên, hệ sinh thái ngân hàng số ở Việt Nam vẫn còn gặp một số thách thức. Theo Báo cáo về phát triển ngân hàng 2020 của Ngân hàng Nhà nước, chỉ có khoảng 41,7% dân số Việt Nam sử dụng dịch vụ ngân hàng. Nhiều người dân chưa quen với việc sử dụng các dịch vụ ngân hàng trực tuyến và không có nhiều kinh nghiệm trong việc bảo vệ thông tin cá nhân khi sử dụng các dịch vụ này. Điều này làm cho người dân cảm thấy không an toàn khi sử dụng các dịch vụ ngân hàng số.

Một số giải pháp nhằm phát triển hệ sinh thái ngân hàng số ở Việt Nam

Nhằm phát triển hệ sinh thái ngân hàng số ở Việt Nam, cần chú trọng một số giải pháp sau:

Một là, phát triển hệ sinh thái sản phẩm tài chính hoàn thiện và toàn diện cho khách hàng. Khi đó ngân hàng số đáp ứng đầy đủ các sản phẩm dịch vụ như ngân hàng truyền thống và gia tăng thêm nhiều tiện ích số cho khách hàng.

Hai là, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý để đảm bảo an ninh, bảo mật thông tin, bảo mật dữ liệu khách hàng. Hiện nay, phần lớn các khách hàng còn lo ngại, hoài nghi về sự an toàn khi giao dịch qua ngân hàng số. Đây là một trong những trở ngại lớn nhất trong việc xây dựng hệ sinh thái ngân hàng số mà các NHTM đang phải tìm cách xử lý.

Ba là, chú trọng đầu tư, phát triển cơ sở hạ tầng, luôn cải tiến, áp dụng các công nghệ hiện đại. Đây là nhiệm vụ của cơ quan quản lý lẫn các NHTM. Triển khai nhiệm vụ này, các NHTM cần mở rộng hợp tác với các công ty Fintech nhằm tận dụng nền tảng công nghệ để đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ cung cấp cho khách hàng.

Bốn là, tập trung đào tạo nguồn nhân lực đủ mạnh cả về chất lượng và số lượng. Yếu tố quan trọng và tiên quyết quyết định thành công đến quá trình chuyển đổi số nói riêng và số hóa nói chung. Do vậy, cần phát triển đội ngũ nhân sự có chuyên môn bằng cách tuyển mới và đào tạo các nhân sự sẵn có của ngân hàng nhằm đáp ứng cho sự phát triển lâu dài của các ngân hàng.

Tài liệu tham khảo:

1. Anh, T. H. (2021), Hệ sinh thái ngân hàng số - Hướng phát triển lâu dài trong cuộc đua số hóa. Tạp chí Ngân hàng. https://tapchinganhang.gov.vn/tien-ky-thuat-so-cua-ngan-hang-trung-uong-kinh-nghiem-the-gioi-va-bai-hoc-doi-voi-viet-nam.htm;
2. Yến, P. T. H. (2022), Cơ hội và thách thức trong chuyển đổi số đối với ngân hàng Việt Nam. Tạp Chí Thị Tường Tài Chính Tiền Tệ. https://thitruongtaichinhtiente.vn/co-hoi-va-thach-thuc-trong-chuyen-doi-so-doi-voi-ngan-hang-viet-nam-39223.html;
3. D.S. Jana, A. E. K. and C. E. K. (2021), Digital banking: The future of banking D.S. Jana 1 , A.E. Khedkar 2 and C.E. Khedkar 3 1. 12(2), 281–284;
4. Datareportal. (2023). https://datareportal.com/reports/digital-2023-vietnam.