Thủ đoạn giả mạo ngày càng tinh vi

Báo cáo của Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia) tại Hội nghị Chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, gian lận thương mại trong tình hình mới diễn ra vừa qua cho thấy, trong 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng chức năng cả nước đã kiểm tra, xử lý 50.419 vụ việc liên quan đến buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, giảm 21,45% so với cùng kỳ năm trước.

Trong đó, 10.836 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu (tăng 79,34%); 36.313 vụ gian lận thương mại, gian lận thuế (giảm 34,14%); 3.270 vụ hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ (tăng 8,64%).

Tổng số tiền thu nộp ngân sách nhà nước hơn 6.454 tỷ đồng (tăng 6,39%). Cơ quan chức năng khởi tố hình sự 1.899 vụ với 3.271 đối tượng (tăng lần lượt 192,15% và 70,99%).

Riêng trong tháng cao điểm từ 15/5 - 15/6/2025, đã xử lý 10.437 vụ vi phạm, trong đó có 1.936 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; 6.870 vụ gian lận thương mại, gian lận thuế; 1.631 vụ hàng giả, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Thu nộp ngân sách nhà nước hơn 1.278 tỷ đồng; khởi tố 204 vụ với 382 đối tượng.

Theo đánh giá, hàng giả không còn giới hạn ở các nhóm sản phẩm xa xỉ như thời trang, mỹ phẩm, mà đã lan sang hầu hết các ngành, từ dược phẩm, thực phẩm, thực phẩm chức năng đến linh kiện điện tử, phụ tùng ô tô, xe máy, phân bón, vật tư nông nghiệp...

Bên cạnh đó, hàng giả không chỉ phổ biến ở các thành phố lớn mà lan rộng đến vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, thông qua nhiều hình thức như thương mại điện tử. Thủ đoạn ngày càng tinh vi, từ bao bì, nhãn mác cho đến chất lượng; nhiều mặt hàng giả thậm chí mang cả tem chống giả, khiến người tiêu dùng nhầm lẫn và gây khó khăn cho lực lượng chức năng.

Theo ông Nguyễn Xuân Tuấn - Công ty Luật quốc tế Baker McKenzie, nhu cầu tiêu dùng qua thương mại điện tử tại Việt Nam ngày càng tăng, các hành vi buôn bán hàng giả, gian lận thương mại trên thương mại điện tử cũng tăng theo. “Hiện tại, tới 90% hàng giả và hàng xâm phạm quyền được tiêu thụ và bán ở trên các nền tảng là thương mại điện tử hay là các mạng xã hội”, ông Tuấn nói và cho biết, không chỉ bán hàng giả, các đối tượng còn tạo các website giả mạo hay sử dụng mạng xã hội, AI… để quảng cáo hàng giả.

Ông Tuấn cho rằng, người tiêu dùng thông thường rất khó phân biệt được là đâu là hàng thật, hàng giả. Việc kiểm duyệt, truy vết hàng giả ở trên các nền tảng thương mại điện tử rất khó khăn nếu không có sự hợp tác chặt chẽ của các nền tảng thương mại điện tử.

Vì vậy, các cơ quan chức năng phải kiểm soát các hành vi liên quan đến thương mại điện tử một cách toàn diện hơn, chủ động rà soát và kiểm tra các hoạt động kinh doanh của các sàn thương mại điện tử, kể cả các mạng xã hội, ví dụ như là Facebook, TikTok. Trong đó, có sự phối hợp chặt chẽ hơn từ các nền tảng, các sàn thương mại điện tử.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Nguyễn Thanh Bình - Phó Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương) thông tin, một trong những khó khăn của lực lượng quản lý thị trường trong công tác kiểm tra, xử lý vi phạm hàng giả, không có nguồn gốc xuất xứ đó là nhu cầu tiêu dùng thông qua thương mại điện tử ngày càng cao trong khi ý thức của người dân về chống hàng giả trên môi trường này còn hạn chế.

Tương tự, theo ông Hoàng Ninh - Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương), sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử cũng có những hệ lụy nhất định. Mà thấy rõ là hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ rất nhiều trên môi trường thương mại điện tử, đặc biệt là trên mạng xã hội.

Theo ông Ninh, mạng xã hội là một sàn thương mại điện tử không chính thức. Nhiều đối tượng đã lợi dụng tính ẩn danh, thiếu kiểm soát của người quản mạng xã hội để buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thực hiện hành vi gian lận thương mại. Phổ biến như tạo tài khoản bán hàng livestream, rao bán sản phẩm gắn mác hàng hiệu nhưng thực tế lại là hàng giả. Lợi dụng chính sách giao hàng nhanh, thu hộ để giao hàng lậu, hàng vi phạm…

Ứng dụng công nghệ số để xử lý các vi phạm

Để nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh chống hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, gian lận thương mại trong thời gian tới, nhất là vi phạm trong lĩnh vực thương mại điện tử, đại diện nhiều cơ quan quản lý cho rằng phải ứng dụng được công nghệ số vào xử lý các vi phạm trên môi trường số.

Ông Đỗ Hồng Trung - Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia nhận định, sẽ có nhiều thách thức đối với các lực lượng chức năng, đặc biệt khi các đối tượng chủ mưu cầm đầu hoạt động thương mại bất hợp pháp vận dụng và ứng dụng công nghệ cao để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật.

Vì vậy, các lực lượng chức năng cần tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường; tăng cường công tác phối hợp liên ngành, linh hoạt, liên địa bàn, liên tỉnh. Các công chức lực lượng thực thi trong ngành, lĩnh vực cần phải nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ số thông qua các chương trình đào tạo tập huấn.

Các đơn vị theo yêu cầu nhiệm vụ phân công, chủ động thực hiện chiến lược và kế hoạch chuyển đổi số theo lộ trình, chuẩn hóa quy trình chương trình đào tạo nội bộ, ứng dụng công nghệ phát triển nguồn nhân lực số vào công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại.

Theo ông Hoàng Ninh, hiện Cục Thương mại điện tử và kinh tế số đang tham mưu lãnh đạo Bộ Công Thương trình Chính phủ ban hành Luật Thương mại điện tử nhằm quản lý tốt hơn trên môi trường thương mại điện tử. Cùng với đó, tăng cường kiểm tra xử lý vi phạm. Và phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan trong Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, giữa các địa phương thông qua việc chia sẻ dữ liệu.

“Sắp tới, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số cũng sẽ xây dựng các cơ sở dữ liệu. Khi xây dựng Luật Thương mại điện tử cũng sẽ có nội dung yêu cầu các sàn thương mại điện tử phải báo cáo, nội dung này chúng tôi đã đưa vào dự thảo luật”, ông Ninh cho hay.