Xây dựng cơ chế tài chính và sàn giao dịch carbon

Theo Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025, Chính phủ giao Bộ Tài chính xây dựng khung pháp lý cho các hoạt động tài chính trên thị trường carbon. Cụ thể, Bộ Tài chính sẽ xây dựng Nghị định về sàn giao dịch carbon dựa trên các quy định của Luật Bảo vệ Môi trường nhằm đảm bảo tính pháp lý và sự ổn định trong hoạt động giao dịch.

Bộ Tài chính cũng sẽ rà soát và điều chỉnh các quy định liên quan đến chức năng của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam và Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam nhằm đảm bảo các đơn vị này có đủ cơ sở pháp lý để cung cấp dịch vụ cho sàn giao dịch carbon. Đồng thời, Bộ cũng chỉ đạo xây dựng phương án chi tiết về vận hành sàn giao dịch, triển khai hệ thống giao dịch và thanh toán tín chỉ carbon, giúp thị trường vận hành trơn tru và minh bạch.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Bộ Tài chính là xây dựng cơ chế đấu giá hạn ngạch phát thải. Việc đấu giá này không chỉ giúp phân bổ hạn ngạch hiệu quả mà còn tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước. Bộ sẽ nghiên cứu và đề xuất các quy định về thuế, phí, lệ phí liên quan đến giao dịch tín chỉ carbon, đảm bảo thị trường vận hành theo nguyên tắc thị trường nhưng vẫn nằm trong khuôn khổ kiểm soát của nhà nước.

Đặc biệt, Bộ Tài chính sẽ đóng vai trò điều phối việc quản lý nguồn thu từ đấu giá hạn ngạch, giúp tái đầu tư vào các chương trình giảm phát thải khí nhà kính và phát triển công nghệ sạch, tạo động lực cho doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh.

Để tạo điều kiện cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường carbon quốc tế, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu và đề xuất các quy định về kết nối thị trường trong nước với khu vực và thế giới. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp trong nước có thêm cơ hội giao dịch mà còn thu hút dòng vốn đầu tư vào các dự án giảm phát thải khí nhà kính.

Bộ Tài chính cũng sẽ phối hợp với các tổ chức tài chính quốc tế để học hỏi kinh nghiệm, xây dựng các cơ chế bảo hiểm rủi ro, cũng như hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi cho các dự án phát triển bền vững.

Để thị trường carbon hoạt động hiệu quả và tránh các rủi ro như thao túng giá hay giao dịch không minh bạch, Bộ Tài chính sẽ phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc xây dựng các quy định kiểm tra, giám sát hoạt động giao dịch. Đồng thời, Bộ cũng tham gia vào quá trình đánh giá, tổng kết quá trình thí điểm thị trường, từ đó đề xuất các giải pháp điều chỉnh, hoàn thiện cơ chế vận hành trong giai đoạn tiếp theo.

Đảm bảo vận hành hiệu quả

Theo đánh giá của các chuyên gia, việc xây dựng một thị trường carbon minh bạch, hiệu quả cần có sự quản lý chặt chẽ về tài chính và cơ chế giao dịch. Bộ Tài chính không chỉ đóng vai trò thiết lập khung pháp lý mà còn phải đảm bảo thị trường vận hành theo đúng cơ chế thị trường, tránh tình trạng đầu cơ hoặc lũng đoạn.

Cùng với đó, việc Bộ Tài chính triển khai cơ chế đấu giá hạn ngạch phát thải và các quy định về thuế, phí là rất quan trọng. Các chính sách tài chính cần được thiết kế sao cho vừa khuyến khích doanh nghiệp tham gia thị trường carbon, vừa đảm bảo công bằng trong phân bổ hạn ngạch phát thải. Nếu được thực hiện đúng, đây sẽ là động lực thúc đẩy doanh nghiệp đổi mới công nghệ và giảm phát thải một cách bền vững,.

Nhiều chuyên gia cũng đưa ra khuyến nghị, Việt Nam có thể học hỏi từ các mô hình thành công trên thế giới như EU ETS (Hệ thống giao dịch khí thải của Liên minh châu Âu) để xây dựng một thị trường carbon phù hợp với điều kiện trong nước, đồng thời đảm bảo tính kết nối với thị trường quốc tế.

Với vai trò then chốt trong việc xây dựng chính sách tài chính và cơ chế vận hành sàn giao dịch carbon, Bộ Tài chính cùng các bộ, ngành khác  đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển một thị trường carbon minh bạch, hiệu quả và phù hợp với xu hướng toàn cầu. Điều này không chỉ giúp Việt Nam thực hiện cam kết về giảm phát thải mà còn mở ra những cơ hội tài chính mới, thúc đẩy nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh và bền vững.