"Soi" dòng vốn nước ngoài từ “thiên đường thuế”
Nhiều DN có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thành lập công ty ở các “thiên đường thuế” rồi từ đó mới đầu tư hàng tỷ USD vào Việt Nam. Với các cơ chế đặc thù từ các điểm đầu tư này, cần hết sức cảnh giác.
GDP hơn 1 tỷ USD, đầu tư vào Việt Nam gần 20 tỷ USD
Hàng chục tỷ USD từ các “thiên đường thuế” trên thế giới như British Virgin Islands (BVI), Cayman Islands, Đảo Cyprus, Mauritius, Bahamas… đã đổ vào Việt Nam trong nhiều năm qua. Trong số các “thiên đường thuế” lâu đời này, BVI là nơi xuất phát của nhiều vốn đầu tư chảy vào Việt Nam. Ngoài ra, Singapore và Hồng Kông cũng là hai địa chỉ được nhiều tập đoàn đa quốc gia chọn là nơi đặt công ty rồi đầu tư vào Việt Nam.
Thống kê của Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, tính đến tháng 4-2016, “thiên đường thuế” BVI đang đứng vị trí thứ 5 trong top các quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam với hơn 600 dự án và tổng vốn đầu tư lên tới gần 20 tỷ USD. Trong khi đó, Cayman Islands đứng thứ 12 với 6,3 tỷ USD…
Có thể điểm danh một số dự án lớn từ BVI vào Việt Nam như Công ty TNHH Trung tâm thương mại Vinacapital với vốn đầu tư 325 triệu USD kinh doanh khu thương mại, khách sạn, văn phòng, dịch vụ khách sạn, bất động sản; Công ty TNHH GVD Việt Nam I đầu tư 300 triệu USD xây dựng, quản lý khu căn hộ và các dịch vụ vận chuyển khách du lịch, dịch vụ cho thuê xe, ăn ở; Công ty TNHH Worldon Việt Nam của nhà đầu tư Gain Lucky Limited, tổng vốn đầu tư đăng ký 300 triệu USD sản xuất sản phẩm may mặc cao cấp tại TP.HCM; Công ty TNHH CJ CGV Việt Nam xây dựng và điều hành cụm rạp chiếu phim...
Khi thống kê số liệu về vốn đầu tư của Mỹ vào Việt Nam, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng phải thừa nhận con số thống kê từ Mỹ chưa phản ánh hết dòng vốn “gốc Mỹ” vào Việt Nam. Bởi vì có một số công ty Mỹ như Tập đoàn Intel, Coca Cola, Procter&Gamble, ConocoPhillips… đầu tư vào Việt Nam thông qua các chi nhánh, công ty con của mình đăng kí tại một số quốc gia và vùng lãnh thổ khác như BVI, Singapore, Hồng Kông…
Nhắc đến câu chuyện đầu tư của DN xuất xứ BVI, trao đổi với phóng viên Báo Hải quan, ông Nguyễn Văn Toàn, Phó Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài cho rằng không phải đến giờ người ta mới bàn về những con số này.
“BVI là quần đảo có GDP chỉ hơn 1 tỷ USD nhưng đầu tư vào Việt Nam tới gần 20 tỷ USD. Có thời điểm, BVI vươn lên đứng thứ hai trong tổng sổ các quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư tại Việt Nam. Ai cũng ngầm hiểu, các nhà đầu tư “mượn” BVI đăng ký thành lập DN vào Việt Nam, hưởng ưu đãi thuế tại “thiên đường thuế” này. Tất nhiên, cũng không chỉ riêng ở Việt Nam, mà họ còn mang tiền đi đầu tư ở rất nhiều nước khác trên thế giới” - ông Nguyễn Văn Toàn nói.
TS Nguyễn Chiến Thắng, Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam nhận định: Việc các DN FDI thành lập DN ở các “thiên đường thuế” như BVI vào Việt Nam là để tận dụng các ưu đãi thuế từ đây. Bởi vì thuế Thu nhập DN ở những nơi như BVI bằng 0, thuế Thu nhập cá nhân cũng gần như không có. Ngoài ra, còn nhiều cơ chế về thuế khác rất thông thoáng khiến cho nhà đầu tư có thể tối đa hóa lợi nhuận.
Cẩn trọng “chiêu” chuyển giá
Ngoài là “thiên đường thuế”, BVI và các điểm tương tự khác còn được coi là nơi trú ẩn của những dòng “tiền bẩn”, và những dòng tiền ấy từ đây sẽ được “chảy” vào các quốc gia khác thông qua các dự án đầu tư nhằm “rửa tiền”.
Mặt khác, DN đăng ký ở các “thiên đường thuế” còn có nhiều “cơ chế đặc thù” khác, như thông tin về chủ sở hữu, cổ đông, giám đốc và cán bộ không cần nộp cho chính quyền, và tất nhiên cả với công chúng. Công ty thành lập tại BVI cũng không có nghĩa vụ phải lập, nộp các báo cáo tài chính - kế toán hay chịu sự kiểm tra, giám sát của các cơ quan tài chính có thẩm quyền của BVI…
Theo các chuyên gia, đây là một trong những cơ sở thuận lợi nếu các DN có hành vi chuyển giá. Đó là vấn nạn Việt Nam đang phải đối mặt trong việc thu hút dòng vốn đầu tư từ nước ngoài khi nhiều “đại gia” FDI tên tuổi liên tục báo lỗ.
Ông Nguyễn Văn Toàn cho rằng không phải cứ đăng ký DN ở những nơi gọi là “thiên đường thuế” như BVI, Cayman Islands, Jersey, Luxembourg, New Zealand, Singapore, Bahamas, Panama… là có vấn đề. Nhưng vị chuyên gia này cũng lưu ý: “Khi các DN đó vào Việt Nam, chúng ta cũng chưa có đánh giá, tổng kết gì về hiệu quả thế nào, tỷ lệ vốn giải ngân trên vốn đăng kí, vốn rút khỏi dự án trên vốn đăng ký, số dự án không thực hiện và chậm triển khai cũng như thái độ chấp hành pháp luật Việt Nam và quốc tế. Liệu có bao nhiêu công ty đã giải thể ngay sau khi vào Việt Nam?”
Vì vậy, riêng đối với các dự án đến từ các “thiên đường thuế”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng nên có tổng kết, đánh giá riêng để không ảnh hưởng đến các DN có xuất xứ BVI nhưng làm ăn hợp pháp.
Một nghiên cứu của Tổ chức ActionAid cho biết, 83% DN nước ngoài đang sử dụng nhiều mánh khóe khác nhau nhằm giảm tối đa số tiền thuế phải nộp. Các DN FDI luôn biết lợi dụng tiềm lực tài chính to lớn của mình cũng như các kẽ hở pháp lý và cấu trúc đa quốc gia để tránh thuế.
Vì vậy, theo các chuyên gia, các bộ ngành cần tiếp tục có sự theo dõi, rà soát thật kỹ dòng vốn ra-vào Việt Nam từ các “thiên đường thuế” nói riêng và từ các quốc gia khác nói chung để có những giải pháp ngăn chặn kịp thời các vấn đề phát sinh.
