Giai đoạn từ 2010-2015 là thời kỳ ngành Hải quan thực hiện mạnh mẽ công cuộc cải cách, phát triển và hiện đại hóa, được đánh dấu bằng Luật Hải quan Việt Nam sửa đổi, bổ sung năm 2014.

Đây được coi là một bước hoàn thiện hệ thống pháp luật với mục tiêu thể chế hóa đường lối, chính sách của Đảng về xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội vào lĩnh vực hải quan, nội luật hóa các quy định của các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã ký kết hoặc tham gia nhằm tạo ra khuôn khổ pháp lý thống nhất, đồng bộ để điều chỉnh các quan hệ kinh tế - xã hội liên quan đến hoạt động hải quan, phù hợp với cơ chế quản lý kinh tế mới. Là điều kiện thuận lợi để ngành Hải quan đổi mới phương thức quản lý theo yêu cầu quản lý hải quan hiện đại.

Đây cũng là thời kỳ phát triển mạnh mẽ của tỉnh Quảng Trị. Cùng với sự thông thương của Hành lang kinh tế Đông - Tây, Khu Kinh tế - thương mại đặc biệt Lao Bảo; cửa khẩu La Lay được nâng cấp thành cửa khẩu quốc tế, hình thành Khu kinh tế cửa khẩu La Lay; thành lập Khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị với điểm nhấn là cảng biển nước sâu Mỹ Thủy; Chính phủ đồng ý bổ sung Quảng Trị vào Khu vực kinh tế trọng điểm miền Trung; các Dự án sản xuất ván gỗ, viên nén năng lượng sạch có quy mô lớn chính thức được khởi động…đã chính thức mở ra những cơ hội lớn cho hoạt động thương mại, đầu tư và du lịch tỉnh nhà.

Phương tiện vận tải, hành khách xuất nhập cảnh, hàng hóa xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu Quảng Trị thời kỳ 2010-2015 tăng gấp 3 lần so với thời kỳ 2005 - 2010. Theo đó, khối lượng công việc của cơ quan Hải quan cũng gia tăng tương ứng, trong khi biên chế và mặt bằng làm việc hầu như chỉ tăng rất hạn chế.

Trước sức ép của khối lượng công việc, trong điều kiện phải hài hòa giữa yêu cầu tạo thuận lợi và yêu cầu quản lý, đòi hỏi Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị phải đẩy nhanh tiến độ triển khai áp dụng phương pháp quản lý theo Luật Hải quan sửa đổi 2014. Đó là phương pháp quản lý hải quan hiện đại - phương pháp quản lý rủi ro dựa trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng phương tiện kỹ thuật tiên tiến.

Cho đến nay, các đơn vị trực thuộc Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị đã hoàn tất việc chuyển đổi áp dụng phương pháp quản lý rủi ro từ tiền kiểm sang hậu kiểm; từ kiểm tra thực tế 100% sang kiểm tra xác suất, từ kiểm tra theo ý muốn chủ quan của công chức Hải quan sang kiểm tra theo lệnh dựa trên dữ liệu của hệ thống công nghệ thông tin; từ kiểm tra thủ công từng bước thực hiện kiểm tra bằng phương tiện kỹ thuật; riêng hành lý xuất nhập cảnh đã được kiểm tra bằng máy soi 100%. Tỷ lệ kiểm tra thực tế hàng hóa chỉ còn ở mức dưới 10%. Nhờ vậy, mặc dù khối lượng hàng hóa xuất nhập khẩu, phương tiện, hành khách xuất nhập cảnh tăng cao nhưng vẫn đảm bảo thông quan nhanh chóng, thuận lợi và đáp ứng được yêu cầu quản lý.

Cùng với tiến trình chuyển đổi phương pháp quản lý, Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị đã chủ trì cùng với các cơ quan chức năng tại cửa khẩu nghiên cứu triển khai thực hiện quy trình thủ tục xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh mới, đã tránh được chồng chéo, tạo điều kiện thông quan nhanh đối với hàng hóa, phương tiện, hành khách; đồng thời nghiên cứu đề xuất cải tiến phương thức thu các loại lệ phí tại cửa khẩu Lao Bảo và được Bộ Tài chính chấp nhận, cho phép sử dụng biên lai có mệnh giá thay thế biên lai phải viết tay trước đây.

Đột phá trong công tác cải cách thủ tục hải quan của Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị là đã triển khai thành công Bước 4 mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng" tại cặp cửa khẩu Lao Bảo - Đen Savẳn. Đây là cửa khẩu đầu tiên của Việt Nam cũng như của 6 nước khu vực tiểu vùng sông Mê Kông thực hiện thí điểm mô hình này theo Hiệp định GMS.

Mô hình này bước đầu đã phát huy hiệu quả tích cực, giảm đáng kể thời gian thông quan hàng hoá xuất nhập khẩu, phương tiện, hành khách xuất nhập cảnh, đáp ứng được yêu cầu quản lý, nhất là trong việc chống buôn lậu, chống thất thu ngân sách, hạn chế và chống các biểu hiện phiền hà, sách nhiễu của công chức Hải quan và các nhân viên tại cửa khẩu của hai nước.

Thành công của mô hình kiểm tra “một cửa, một lần dừng” tại cặp cửa khẩu Lao Bảo - Đen Savẳn đánh dấu bước đột phá quan trọng về cải cách thủ tục hải quan trên tuyến Hành lang kinh tế Đông - Tây, được Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) đánh giá cao.

Những năm gần đây, cửa khẩu Lao Bảo đã đón nhiều đoàn khách nước ngoài, các tổ chức Hải quan trong và ngoài nước đến nghiên cứu và học tập kinh nghiệm. Mặc dù vậy, mô hình này vẫn còn bộc một số bất cập. Cục Hải quan tỉnh vẫn đang tiếp tục nỗ lực cùng với các Ngành liên quan nghiên cứu, đề xuất các giải pháp tháo gỡ vướng mắc, khó khăn để hoàn thiện mô hình.

Cùng với việc chuyển đổi phương pháp quản lý theo Luật Hải quan, từ nhiều năm qua, Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị đã chú trọng tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào các hoạt động quản lý hải quan.

Đơn vị đã tổ chức vận hành hiệu quả Hệ thống thông quan tự động VNACCS/VCIS; ứng dụng các phần mềm công nghệ thông tin vào 100% các lĩnh vực quản lý, đó là: quản lý cán bộ, thi đua khen thưởng, kế toán, quản lý tài sản, kho hàng phạm pháp, quản lý và xử lý văn bản điều hành qua mạng Net.Office; quản lý điều động phương tiện; thống kê, báo cáo số liệu xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh… và chính thức vận hành trang thông tin điện tử Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị tại địa chỉ: www.haiquan.quangtri.gov.vn kể từ ngày 01/12/2015.

Đơn vị cũng đã tổ chức áp dụng hiệu quả Hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn TCVN ISO 9001:2008 trong các lĩnh vực quản lý hành chính; tổ chức nghiên cứu và bảo vệ thành công 3 đề tài khoa học cấp Ngành và 01 đề tài khoa học cấp Bộ về đề xuất các giải pháp cách thủ tục hành chính.

Gắn với công tác cải cách thủ tục hải quan, đơn vị đặc biệt chú trọng đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất và phương tiện kỹ thuật để đáp ứng yêu cầu chuyển đổi phương pháp quản lý. Hiện nay, hệ thống công nghệ thông tin truyền dữ liệu từ Tổng cục đến Văn phòng Cục và các đơn vị cửa khẩu đã đảm bảo phục vụ thông quan tự động thông suốt, hiệu quả.

Cơ sở vật chất cũng từng bước được hiện đại hóa, nhiều công trình trụ sở làm việc đã được đầu tư xây dựng mới. Đơn vị đã khánh thành và đưa vào sử dụng các công trình cải tạo Nhà KSLH cửa khẩu quốc tế Lao Bảo theo mô hình “kiểm tra một cửa, một lần dừng”; công trình Trụ sở Chi cục HQCK Lao Bảo, Trụ sở Đội Kiểm soát Hải quan với quy mô hiện đại. Hiện tại, được sự tin tưởng và giao nhiệm vụ của UBND tỉnh Quảng Trị, đơn vị đang tích cực đẩy nhanh tiến độ xây dựng các công trình khác tại cửa khẩu quốc tế Lao Bảo và La Lay, tiến độ xây dựng mới Trụ sở Cục.

Xác định năng lực cán bộ công chức là yếu tố then chốt, quyết định việc thực hiện thành công cải cách hành chính, bằng những biện pháp quyết liệt và bền bỉ, đến nay trong 212 cán bộ công chức Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị có 18 thạc sỹ, 149 đại học, chiếm 78,8%; 32 cao đẳng chiếm 15,1%; 03 trung cấp chiếm 1,4%; 10 tốt nghiệp PTTH & PTCS, chiếm 4,7%.

Đặc biệt, với đội ngũ cán bộ quản lý từ cấp Cục đến các Chi cục, Phòng tham mưu và đơn vị trực thuộc được trẻ hóa, chủ yếu ở độ tuổi từ 35-45, là tiền đề cơ bản để thực hiện thành công cải cách, phát triển, hiện đại hóa hải quan trong giai đoạn mới.

Tuy vậy, trong công tác cán bộ công chức, yêu cầu tiếp tục đặt ra là phải đẩy mạnh hơn nữa việc thực hiện nghiêm túc kỷ cương, kỷ luật hành chính, liêm chính hải quan; thực hiện tốt Tuyên ngôn phục vụ khách hàng với phương châm “chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả”; tăng cường công tác đào tạo tại chỗ và tự đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn.

Trên đây là những kết quả nổi bật trong công tác cải cách thủ tục hành chính tại Cục Hải quan Quảng Trị trong thời gian qua nhằm góp phần tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, đầu tư và du lịch trên địa bàn; đáp ứng yêu cầu quản lý hải quan hiện đại.

Những kết quả này sẽ là tiền đề quan trọng để Cục Hải quan tỉnh Quảng Trị tiếp tục đẩy mạnh cải cách, phát triển và hiện đại hoá hải quan trong giai đoạn 2015 – 2020, góp phần quan trọng đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế xã hội địa phương, nhất là trong giai đoạn hiện nay, khi mà Quảng Trị đang đứng trước những cơ hội lớn.