Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá, rượu, bia nhằm hạn chế tiêu dùng
Việc nghiên cứu tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với một số mặt hàng có hại cho sức khoẻ như: thuốc lá, rượu, bia là cần thiết nhằm hạn chế nhập khẩu, sản xuất, tiêu dùng các mặt hàng này.
Tỷ trọng thuế nên chiếm từ 66-75% giá bán lẻ thuốc lá
Tại dự án Luật Thuế TTĐB sửa đổi, Bộ Tài chính đã đề xuất điều chỉnh mức thuế suất thuế TTĐB đối với một số mặt hàng có hại cho sức khỏe nhằm hạn chế tiêu dùng đối với các mặt hàng này. Theo đó, Bộ Tài chính đề xuất tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá, rượu, bia để hạn chế sản xuất, tiêu dùng.
Đối với mặt hàng thuốc lá, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến nghị, tỷ trọng thuế tiêu dùng nên chiếm từ 66% đến 75% (từ 2/3 đến 3/4) trên giá bán lẻ thuốc lá.
Theo đánh giá của WHO, WB, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và các đối tác phòng chống tác hại của thuốc lá thì giá bán thuốc lá của Việt Nam vẫn còn thấp do tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ chỉ chiếm khoảng 38,85% (theo WHO năm 2020 khi áp dụng thuế suất thuế TTĐB 75%). Trong khi đó, tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ các nước là: Brunei 81%, Thái Lan 70%, Singapore 69%, Malaysia 57%, Indonesia 51%; Myanmar 50% và các nước phát triển Úc 62%, Đức 75%, Pháp 80%,...
Theo Bộ Tài chính, mặc dù mặt hàng thuốc lá tại Việt Nam đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2019. Tuy nhiên, trong thời gian qua, tỷ lệ hút thuốc lá ở Việt Nam vẫn ở mức cao. Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2020 của Bộ Y tế, tỷ lệ hút thuốc lá ở nam giới đã giảm từ 45,3% (2010) xuống 42,3% (năm 2020) nhưng vẫn ở mức cao và chưa đạt được mục tiêu đề ra là giảm xuống 37% vào năm 2020.
Như vậy, việc sử dụng thuốc lá, cần được tiếp tục kiểm soát hơn nữa và lộ trình tăng thuế TTĐB trong thời gian vừa qua vẫn chưa đạt mục tiêu giảm sử dụng như đã đề ra.
Thuế tiêu thụ đặc biệt đối với rượu, bia ở Việt Nam còn thấp
Đối với mặt hàng rượu, bia, mặc dù mặt hàng này đã được tăng thuế suất thuế TTĐB theo lộ trình từ năm 2016-2018, tuy nhiên, trong thời gian qua, tình hình sử dụng rượu, bia ở Việt Nam vẫn ở mức cao và có xu hướng gia tăng nhanh.
Thống kê cho thấy, rượu, bia xếp thứ 05 trong 15 yếu tố nguy cơ sức khỏe hàng đầu và gây nhiều hệ lụy nghiêm trọng về mặt xã hội bao gồm: tai nạn giao thông, chấn thương, bạo lực gia đình, mất an ninh trật tự, gia tăng khoảng cách giàu nghèo. Rượu, bia là một trong ba nguyên nhân làm gia tăng tỷ lệ tai nạn giao thông ở nam giới độ tuổi 15-49. Do vậy, việc sử dụng rượu, bia cần được tiếp tục kiểm soát hơn nữa.
WHO đã khuyến cáo, chính sách thuế là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát tác hại của rượu, bia, giảm gánh nặng bệnh tật và tử vong do rượu, bia gây ra. WHO khuyến nghị: "Tăng thuế để tăng giá các mặt hàng rượu, bia đã được chứng minh có tác động mạnh đến giảm nhu cầu, đặc biệt người tiêu dùng có thu nhập thấp và thanh thiếu niên sẽ giảm sử dụng nhiều hơn khi thuế và giá rượu, bia tăng”.
Trên thế giới, nhiều quốc gia áp dụng thuế TTĐB với đồ uống có cồn vì ảnh hưởng tiêu cực của sản phẩm này đối với sức khỏe khi người tiêu dùng lạm dụng, sử dụng nhiều. Tại các nước ASEAN, Singapore áp thuế TTĐB tuyệt đối 88 SGD/lít độ cồn đối với rượu, 60 SGD/lít độ cồn đối với bia. Thái Lan quy định thuế TTĐB hỗn hợp với bia, rượu là 30% trên giá bán lẻ và 3.000 Bạt/lít (khoảng 2 triệu đồng/lít) tùy chủng loại. Australia áp thuế TTĐB đối với rượu là 90,78AUD/lít độ cồn, đối với bia là 53,59AUD/lít độ cồn...
Bộ Tài chính cho biết, hiện nay, thuế rượu, bia ở Việt Nam còn ở mức thấp. Theo tính toán của WHO, thuế mới chiếm khoảng 30% giá bán lẻ của mặt hàng này, trong khi ở nhiều nước tỷ lệ thuế chiếm từ 40-85% giá bán lẻ. Do đó, để bảo đảm không gia tăng sử dụng rượu, bia trong thời gian tới, cần điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với rượu, bia đảm bảo mức tăng giá rượu, bia sau khi điều chỉnh phải tăng kịp theo mức tăng thu nhập và lạm phát.
Việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với thuốc lá, rượu, bia hoàn toàn phù hợp với việc thực hiện chủ trương đường lối của Đảng và Nhà nước tại Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới; Nghị quyết số 43/2022/QH15 ngày 11/1/2022 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội; Quyết định số 508/QĐ-TTg ngày 24/4/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược cải cách hệ thống thuế đến năm 2030; Quyết định số 155/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 29/1/2022 phê duyệt Kế hoạch quốc gia phòng, chống bệnh không lây nhiễm và rối loạn sức khỏe tâm thần giai đoạn 2022-2025.
