Tính chung 5 năm giai đoạn 2016-2020, Bộ Tài chính đã trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua 06 luật; trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua 23 nghị quyết của Quốc hội về các giải pháp, chính sách tài chính; trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua 10 nghị quyết; trình Chính phủ ban hành 159 nghị định; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 42 quyết định và ban  hành theo thẩm quyền 799 thông tư, thông tư liên tịch...

Đáng chú ý là giai đoạn này, pháp luật về thuế, phí, lệ phí và quản lý thuế được hoàn thiện theo đúng lộ trình, vừa bảo đảm yêu cầu về hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, vừa đáp ứng yêu cầu cải cách hệ thống thuế theo hướng mở rộng các cơ sở thuế, bao quát các nguồn thu ngân sách nhà nước (NSNN), đổi mới và hiện đại hóa trong quản lý thuế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, thúc đẩy phát triển sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh của hàng hóa sản xuất trong nước (như Luật Quản lý thuế năm 2019; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu năm 2016; Luật số 106/2016/QH13 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt và Luật Quản lý thuế…). Qua đó, góp phần tạo môi trường sản xuất kinh doanh ngày càng thuận lợi, tạo điều kiện khai thác có hiệu quả các nguồn lực của đất nước.

Cũng trong giai đoạn này, pháp luật về tài chính, ngân sách tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đẩy mạnh và tăng cường phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, bảo đảm tính thống nhất của ngân sách nhà nước và vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương; đồng thời phát huy tính chủ động của ngân sách cấp chính quyền địa phương; đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao tính minh bạch, công khai trong quản lý ngân sách. Kiểm soát chặt chẽ thu chi ngân sách; tăng cường giám sát việc huy động, phân bổ nguồn lực tài chính; bảo đảm an toàn và an ninh tài chính quốc gia; góp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển.

Trong lĩnh vực quản lý tài sản công, đã nghiên cứu, xây dựng trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017, qua đó phạm vi tài sản công được mở rộng để điều chỉnh tất cả các loại tài sản công theo quy định tại Điều 53 Hiến pháp năm 2013; thể chế việc quản lý tài sản công với vai trò là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường công khai minh bạch gắn với xử lý vi phạm pháp luật về tài sản công và trách nhiệm của người đứng đầu khi để xảy ra vi phạm; đổi mới hệ thống tiêu chuẩn, định mức tài sản công; bổ sung một số hình thức mới trong đầu tư, xây dựng, mua sắm, sử dụng, xử lý tài sản công.

Trong lĩnh vực quản lý nợ công, ngành Tài chính đã nghiên cứu, xây dựng trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Quản lý nợ công năm 2017 đã khắc phục tồn tại, vướng mắc, thiếu đồng bộ, bất cập trong quá trình thực hiện Luật Quản lý nợ công năm 2009 và đảm bảo tính khả thi, ổn định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng vốn vay, đảm bảo an ninh tài chính quốc gia; hoàn thiện chính sách quản lý, tạo cơ sở pháp lý đồng bộ giữa quản lý nợ công với quản lý ngân sách và đầu tư công; huy động vốn đầy đủ, kịp thời cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời đảm bảo an toàn, bền vững nợ và an ninh tài chính quốc gia; nâng cao hiệu quả sử dụng vốn vay; tạo điều kiện thực hiện quản lý nợ chủ động; phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong công tác quản lý nợ công.

Trong lĩnh vực chứng khoán, việc nghiên cứu, xây dựng trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua Luật Chứng khoán (sửa đổi) năm 2019 đã góp phần hoàn thiện thể chế, chính sách về chứng khoán, tiếp cận các chuẩn mực và thông lệ quốc tế, thu hút đầu tư trong nước và nước ngoài, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế sâu rộng, góp phần triển khai hiệu quả các điều ước, cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, trong đó có các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới; đồng thời, khắc phục những tồn tại, hạn chế của Luật Chứng khoán số 70/2006/QH11 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán số 62/2010/QH12, đáp ứng yêu cầu phát triển tất yếu của thị trường chứng khoán nói riêng và kinh tế - xã hội nói chung trong tình hình mới, nhất là trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0.

Năm 2020, Bộ Tài chính đã tập trung triển khai công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách trong lĩnh vực tài chính-NSNN, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, siết chặt kỷ cương, kỷ luật tài chính; hoàn thành 100% kế hoạch xây dựng luật, pháp lệnh được giao, trong đó đã trình Chính phủ trình Quốc hội thông qua 06 nghị quyết; trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thông qua 05 nghị quyết và đang xem xét thông qua 01 dự thảo nghị quyết; trình Chính phủ ban hành 43 nghị định.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính đã trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 08 quyết định và đang xem xét ban hành đối với 02 dự thảo quyết định. Đồng thời, ban hành theo thẩm quyền 122 thông tư về lĩnh vực quản lý tài chính-ngân sách, tập trung vào các cơ chế, chính sách về thuế, cắt giảm phí, lệ phí hỗ trợ sản xuất-kinh doanh, quản lý chi NSNN chặt chẽ, hiệu quả, phát triển thị trường tài chính, dịch vụ kế toán, bảo hiểm, quản lý ngân quỹ nhà nước.

Đồng thời, trình Chính phủ ban hành 25 nghị định, trình Thủ tướng Chính phủ ban hành 05 quyết định và ban hành theo thẩm quyền 103 thông tư, trong đó có nhiều văn bản về giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp và người dân vượt qua khó khăn của dịch Covid-19 như Nghị quyết số 116/2020/QH14 của Quốc hội về giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp của năm 2020 đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, đơn vị sự nghiệp và tổ chức khác; Nghị định số 41/2020/NĐ-CP ngày 8/4/2020 về gia hạn thời hạn nộp thuế và tiền thuê đất; Nghị định số 114/2020/NĐ-CP ngày 25/9/2020 quy định chi tiết Nghị quyết số 116/2020/QH14 của Quốc hội về giảm thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp năm 2020 đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, đơn vị sự nghiệp và tổ chức khác; Quyết định số 22/2020/QĐ-TTg ngày 10/8/2020 về việc giảm tiền thuê đất của năm 2020 đối với các đối tượng bị ảnh hưởng của dịch Covid-19; các thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư để giảm từ 30%-50% mức phí, lệ phí...

Việc triển khai thực hiện nhiệm vụ xây dựng pháp luật theo những định hướng và giải pháp đồng bộ đã tạo chuyển biến căn bản trong việc nâng cao chất lượng văn bản quy phạm pháp luật tài chính, đáp ứng được các tiêu chí về tính đồng bộ, thống nhất, khả thi và công khai, minh bạch. Qua đó, hệ thống pháp luật về tài chính-ngân sách ngày càng được hoàn thiện, đã tác động tích cực đến đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh, bảo đảm an sinh xã hội; Đồng thời, đã kịp thời đối phó linh hoạt với các thách thức do tình hình dịch Covid-19, thiên tai, biến đổi khí hậu và những tác động không thuận của kinh tế thế giới. Công tác hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực tài chính cũng đã tiếp cận được các thông lệ quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập và góp phần hiện đại hóa quản lý tài chính, đảm bảo yêu cầu về cải cách hành chính, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

(*) Trích lược từ bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 1+2 tháng 01/2021