Nguồn: SBV

Lãi suất liên ngân hàng là một yếu tố gắn liền với tình hình thanh khoản hệ thống. Những biến động trong lãi suất thị trường phản ảnh mức độ thừa hay thiếu vốn của thì trường tại từng thời điểm.

Lãi suất liên ngân hàng năm 2018 ghi nhận sự ổn định trong 6 tháng đầu năm và tăng mạnh trong nửa cuối năm, do tác động của thanh khoản hệ thống giảm và FED tăng lãi suất làm dịch chuyển hướng đầu tư của các nhà đầu tư nước ngoài.

Năm 2019, lãi suất liên ngân hàng diễn biến ổn định và có chiều hướng giảm dần về cuối năm. Cùng với đó, ở thị trường 1, NHNN thực hiện chủ trương phấn đấu giảm lãi suất cho vay (Cụ thể Quyết định số 2415/QĐ-NHNN ngày 18/11/2019; Quyết định số 2416/QĐ-NHNN ngày 18/11/2019) đã mở ra thời kỳ sử dụng vốn rẻ ở cả 2 thị trường.

Năm 2020, lãi suất tăng mạnh vào dịp Tết Nguyên Đán nhưng đã nhanh chóng trở lại ổn định vào tháng 2/2020. Để đối phó tác động của đại dịch COVID-19 lên dòng vốn trong nền kinh tế, NHNN đã quyết định điều chỉnh các mức lãi suất có hiệu lực từ ngày 13/5 với mức giảm từ 0,3-0,5%/năm ở các loại lãi suất khác nhau. Với nguồn thanh khoản dồi dào và các chính sách nhằm hỗ trợ lại suất của NHNN đã đưa lãi suất trong nửa cuối năm 2020 về mức thấp kỷ lục với ghi nhận mức thấp nhất là 0,1% đối với kỳ hạn qua đêm.

Năm 2021, sau đợt tăng thời vụ dịp Tết bắt đầu ổn định lại và có xu hướng tăng nhẹ cho đến cuối tháng 4 đầu tháng 5 thì bắt đầu bật tăng mạnh. Nửa cuối năm 2021, lãi suất qua đêm xoay quanh mức trung bình 0,75% cùng thanh khoản dồi dào.

Lãi suất thị trường liên ngân hàng từ đầu năm 2022 đã có đấu hiệu tăng trở lại và bật tăng mạnh từ cuối tháng 07/2022. Để hỗ trợ đồng nội tệ, NHNN vào cuối tháng 6 đã lần đầu tiên tái khởi động kênh hút tiền bằng tín phiếu sau hai năm đóng băng. Thông qua kênh này một lượng tiền lớn đã bị rút khỏi hệ thống dẫn đến thanh khoản của thị trường giảm và đẩy lãi suất liên ngân hàng tăng dần. Sau nhiều lần được NHNN hỗ trợ thanh khoản nhưng lãi suất vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt. Do mức độ tín nhiệm giữa các NHTM với nhau còn chưa cao đồng thời bị bủa vây bởi những tin đồn thất thiệt khiến thị trường phân hóa và tắc nghẽn.

Lãi suất bình quân liên ngân hàng 2018-2022 ngoài phản ánh tình hình thanh khoản hệ thống còn phản ánh phần nào tình hình của nền kinh tế. Lãi suất giảm mạnh đặc biệt vào 2 năm 2020 và 2021, chính là thời điểm mà nền kinh tế bị ảnh hưởng nặng nề nhất do dịch bệnh COVID-19, nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng hoặc giảm quy mô hoạt động khiến việc giải ngân cũng hạn chế hơn. Thanh khoản dồi dào nhưng doanh nghiệp ít tiếp cận, NHNN hỗ trợ nền kinh tế bằng nhiều biện pháp trong đó giảm lãi suất điều hành cũng làm mặt bằng chung của lãi suất liên ngân hàng giảm sâu kỷ lục. Việc lãi suất bật tăng lại vào 2022 ngoài ảnh hưởng từ nền kinh tế thế giới và lạm phát cũng cho thấy khởi sắc hồi phục sau dịch của kinh tế Việt Nam.

Với những phân tích tình hình biến động lãi suất cho thấy, lãi suất bình quân liên ngân hàng do NHNN thông báo không bao quát được hết tình hình thực tế và ít có tính tham khảo mỗi ngày vì đi sau thị trường 2 ngày. Do tính chất của chế độ báo cáo theo Thông tư số 11/2018/TT-NHNN, báo cáo được các TCTD tạo 1 ngày sau ngày giao dịch và gửi về NHNN trễ nhất 14 giờ cùng ngày. Bên cạnh đó, việc mất cân xứng thông tin giữa các ngân hàng dẫn đến lãi suất chênh lệch cao giữa các phân khúc. Ở những giai đoạn cao điểm mức chênh lệch này có thể lên đến 1-2% tùy vào mức độ khát vốn của các ngân hàng nhỏ.

Về tỷ giá mua bán liên ngân hàng

Tỷ giá giai đoạn 2018-2022 có nhiều biến động, nổi trội vào năm 2022, tỷ giá đã đạt những kỷ lục chưa từng có. Vào nửa đầu tháng 11/2022, giá USD trên thị trường 1 và 2 nhiều ngày liền nằm ở mức trần, gây nhiều khó khăn trong giao dịch. Bằng những nỗ lực của NHNN, tỷ giả có biến động nhưng đều được đưa về quỹ đạo ngay sau đó.

Dù có những thành công trong điều hành tỷ giá của NHNN trong giai đoạn 2018-2022, nhưng tỷ giá trên thị trường biến động liên tục, có những lúc lên rất nhanh và ngược lại. Các ngân hàng nhỏ do thiếu thông tin thường không dự đoán và định hướng được.

Giải pháp phát triển thị trường liên ngân hàng Việt Nam

Giai đoạn 2018-2022, 2 cú sốc lớn về dịch bệnh COVID-19 và chiến sự Nga- Ukraina đã tác động thiệt hại nặng nền đến kinh tế toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Thị trường liên ngân hàng Việt Nam trong giai đoạn này dù bị ảnh hưởng phần nào nhưng với sự điều hành linh hoạt các công cụ tiền tệ của NHNN Việt Nam đạt được những kết quả đáng ghi nhận. Doanh số thị trường liên ngân hàng tăng nhanh trong 5 năm qua, đảm bảo tính thanh khoản cho hệ thống. Lãi suất bình quân liên ngân hàng 2018-2022 có nhiều biến động. Tùy vào từng thời điểm, NHNN đã có những CSTT phù hợp tác động lên lãi suất hệ thống, giúp điều tiết nền kinh tế nhằm tạo ra những cơ hội phát triển cũng như hạn chế những tác động tiêu cực. Tỷ giá giai đoạn 2018-2022 đặc biệt có nhiều biến động, nổi trội vào năm 2022, tỷ giá đã đạt những kỷ lục chưa từng có. Vào nửa đầu tháng 11/2022, giá USD trên thị trường 1 và 2 nhiều ngày liền nằm ở mức trần, gây nhiều khó khăn trong giao dịch. Bằng những nỗ lực của NHNN, tỷ giả mặc dù có biến động nhưng đều được đưa về quỹ đạo ngay sau đó. Tuy nhiên, để các công cụ tiền tệ NHNN áp dụng được vận hành một cách hiệu quả, trong thời gian tới nên quan tâm đến một số vấn đề sau:

Xây dựng hệ thống thông tin kịp thời và chính xác

Từ những hạn chế ảnh hưởng đến phát triển thị trường liên ngân hàng xuất phát từ nguyên nhân về mất cân xứng thông tin, để tạo điều kiện phát triển tốt hơn cho toàn hệ thống, NHNN cần xây dựng một kênh thông tin nhanh nhạy và kịp thời tới hệ thống, đồng thời, sàng lọc và ngăn chặn các tin đồn thất thiệt gây tổn hại đến hệ thống. Mặt khác, các thông tin cần được minh bạch, kể cả tin tiêu cực nhằm tạo lập niềm tin trong thị trường, từ đó, giúp cho các TCTD dễ dàng hơn trong việc dàng đưa ra quyết định sử dụng nguồn vốn của mình hiệu quả.

Xây dựng hệ thống xếp hạng tín nhiệm tổ chức tín dụng công khai

Bên cạnh việc xây dựng kênh thông tin chính xác và kịp thời, việc có một tổ chức hoặc một nhóm chuyên gia của các NHTM được NHNN phân giao nhiệm vụ xếp hạng tín nhiệm các TCTD theo một thước đo thống nhất cũng là vô cùng cần thiết. Để thúc đẩy việc tạo lập một tổ chức uy tín phục vụ cho hệ thống ngân hàng Việt Nam, cần có sự hỗ trợ từ các vụ, cơ quan thanh tra giám sát thuộc NHNN và các NHTM nhằm đưa ra phương pháp phù hợp,các văn bản chỉ đaọ, hướng dẫn cụ thể về việc tham gia vào tổ chức. Đồng thời, cũng cần được hỗ trợ về công nghệ từ cục công nghệ thông tin. Xây dựng bảng xếp hạng chung uy tín ngoài việc giúp NHTM, TCTD xây dựng được hướng sử dụng vốn và vay vốn trên liên ngân hàng một cách hiệu quả còn tạo động lực khiến các NHTM cố gắng hoàn thiện hơn để cải thiện xếp hạng được công bố rộng rãi của mình.

Xây dựng một hệ thống giao dịch tập trung

Từ hạn chế trong trong việc theo dõi tỷ giá, lãi suất liên ngân hàng đến việc các TCTD khó tìm kiếm đối tác thỏa mãn nhu cầu vốn khiến thị trường kém hiệu quả cho thấy NHNN cần xây dựng một hệ thống tập trung hơn, kịp thời hơn, dễ quản lý hơn để phục vụ nhu cầu thị trường.

Tài liệu tham khảo:

1. Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, Báo cáo tổng quan thị trường tài chính năm 2018;
2. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Báo cáo thường niên 2018; 2019; 2020. 2021; 2022;
3. Heider, Florian; Hoerova, Marie; Holthausen, Cornelia (2009), “Liquidity hoarding and interbank market spreads: the role of counterparty risk”, European Central Bank (ECB) Working Paper 1126;
4. Franklin Allen, Giovanni Covi, Xian Gu, Oskar Kowalewski, Mattia Montagna (2020), “The interbank market puzzle”, European Central Bank (ECB) Working Paper No 2374.