“Không khí” của rừng có thể tạo ra giá trị kinh tế lớn

Từ khoá tín chỉ carbon gần đây liên tục được truyền thông nhắc đến, tuy nhiên rất ít người biết về thuật ngữ này.

Tín chỉ carbon là thuật ngữ chung cho tín chỉ có thể kinh doanh hoặc giấy phép đại diện cho 1 tấn carbon dioxide (CO2) hoặc khối lượng của một khí nhà kính khác tương đương với 1 tấn CO2 (tCO2e).

Thị trường tín chỉ Carbon được bắt nguồn từ Nghị định thư Kyoto của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, thông qua vào năm 1997.

Theo đó, các quốc gia có dư thừa quyền phát thải được bán cho hoặc mua từ các quốc gia phát thải nhiều hơn hoặc ít hơn mục tiêu cam kết.

Từ đó, trên thế giới xuất hiện loại hàng hóa mới là các chứng chỉ giảm/hấp thụ phát thải khí nhà kính.

Do carbon là khí nhà kính quy đổi tương đương của mọi khí nhà kính nên các giao dịch được gọi chung là mua bán, trao đổi carbon, hình thành nên thị trường carbon hay thị trường tín chỉ carbon.

Trong mục tiêu chung hướng đến phát thải ròng về mức 0 vào năm 2050 (Net Zero), Việt Nam hiện xây dựng thị trường tín chỉ carbon, dự kiến thí điểm từ năm 2025, hoàn thiện khung pháp lý vào năm 2027 và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon từ năm 2028.

Cũng cần phân biệt rằng thị trường tín chỉ carbon hiện nay mà chính phủ muốn xây dựng mang yếu tố bắt buộc. Điều này nghĩa là các doanh nghiệp sẽ bị kiểm soát việc phát thải khí nhà kính, nếu xả thải nhiều hơn hạn ngạch đặt ra thì có thể mua thêm tín chỉ carbon trên thị trường bắt buộc, hoặc một phần nhỏ từ thị trường tự nguyện để bù trừ.

Bên mua tín chỉ carbon là các doanh nghiệp có lượng phát thải CO2 dương, hoặc có thể là công ty sản xuất thép, xi măng, hóa dầu, sản xuất hóa chất, may mặc…

Bên mua buộc phải mua tín chỉ carbon để hàng hóa đủ điều kiện xuất khẩu vào các thị trường có quy định về tiêu chuẩn sản xuất xanh.

Để từng bước hiện thực hóa chiến lược này, tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP 26), Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Tổ chức tăng cường tài chính lâm nghiệp (Emergent) đã ký Ý định thư thiết lập hợp tác giữa Việt Nam với Liên minh giảm phát thải và tăng cường tài chính lâm nghiệp (LEAF).

Ngày 22/10/2020, thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) đã được ký kết giữa Việt Nam và Ngân hàng Thế giới đối với 6 tỉnh Bắc Trung Bộ, giai đoạn 2018-2024.

Theo ERPA, Việt Nam chuyển nhượng 10,3 triệu tấn CO2 cho Ngân hàng Thế giới với tổng giá trị là 51,5 triệu USD, tương đương 1.200 tỷ đồng.

Theo đó, hai bên đồng ý đàm phán, ký kết và thực hiện Thỏa thuận mua bán giảm phát thải từ rừng vùng Tây nguyên và Nam Trung bộ (ERPA). Dự kiến, Việt Nam sẽ chuyển nhượng cho LEAF/Emergent 5,15 triệu tấn CO2 giảm phát thải từ rừng tại vùng Tây Nguyên và Nam Trung bộ giai đoạn 2022-2026 với giá tối thiểu là 10 USD/1 tấn CO2. Diện tích rừng tham gia chương trình dự kiến 4,26 triệu ha, gồm 3,24 triệu ha rừng tự nhiên và 1,02 triệu ha rừng trồng.

Ngày 31/10/2021, Ý định thư về mua bán giảm phát thải được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Emergent cho 11 tỉnh vùng Tây Nguyên và Nam Trung bộ.

Theo đó, Việt Nam sẽ chuyển nhượng cho Emergent - cơ quan hành chính của Liên minh giảm phát thải thông qua tăng cường tài chính lâm nghiệp (LEAF) 5,15 triệu tấn CO2 với giá tối thiểu là 10 USD/tấn (tương đương 51,5 triệu USD) cho giai đoạn 2022-2026.

Quy mô thị trường lên đến hàng nghìn tỷ đồng

Nhờ đặc thù tự nhiên, Việt Nam được đánh giá là có tiềm năng lớn về carbon rừng với tổng diện tích rừng khoảng 14,7 triệu ha, độ che phủ rừng 42%. Ước tính bình quân mỗi năm rừng Việt Nam có tạo ra khoảng 50-70 triệu tấn tín chỉ carbon rừng dôi dư, tạo nguồn thu lên đến hàng nghìn tỷ đồng nếu xuất khẩu thành công.

Vừa qua, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Quảng Bình cho biết, tỉnh vừa được chi trả 82,4 tỷ đồng từ bán tín chỉ carbon. Trong đó, kinh phí chi trả cho các đối tượng hưởng lợi là 80 tỷ đồng và kinh phí trích tại Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng của tỉnh là 2,4 tỷ đồng.

Được biết, trong giai đoạn 2023-2025, tỉnh Quảng Bình sẽ chuyển nhượng hơn 2,4 triệu tấn CO2 và được phân bổ khoảng 235 tỷ đồng, riêng năm 2023 tỉnh được chi trả 82,4 tỷ đồng  (cao thứ 2 trong 6 tỉnh của khu vực).

Tỉnh Quảng Bình có diện tích rừng trên 590.000 ha, tỷ lệ che phủ rừng đạt 68,7%, đứng thứ 2 cả nước. Đây là tiềm năng tạo tín chỉ carbon rừng và tận dụng thời cơ tham gia vào thị trường tín chỉ carbon rừng.

Ngành Nông nghiệp tỉnh Quảng Bình cho biết, đang đánh giá diện tích hợp lệ và ước tính tiềm năng giảm phát thải khí nhà kính từ việc thực hiện các hoạt động trồng rừng mới theo tiêu chuẩn quốc tế về tạo tín chỉ carbon.

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Bình cũng đánh giá diện tích hợp lệ và ước tính tiềm năng giảm phát thải khí nhà kính từ việc thực hiện các hoạt động chuyển hóa rừng trồng gỗ nhỏ sang gỗ lớn trên diện tích rừng được cấp chứng chỉ FSC/PEFC, trồng và phục hồi rừng ngập mặn trên địa bàn.

Theo ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, trong tương lai, nếu mở rộng diện tích rừng tham gia vào thỏa thuận mua bán phát thải của LEAF, Việt Nam sẽ có thêm kênh huy động tài chính hiệu quả, giảm gánh nặng cho nguồn lực ở trong nước đầu tư vào trồng mới, chăm sóc, bảo vệ rừng.

Bên cạnh đó, chương trình này sẽ tạo ra động lực thu hút người dân chủ động, tích cực tham gia vào công tác bảo vệ, phát triển rừng.