Trong khuôn khổ chương trình ngày đầu tiên của Hội nghị ASSA 35, các diễn giả trong nước và quốc tế tiếp tục bàn thảo về chủ đề “Tự do dịch chuyển lao động tại các nước ASEAN và các nước đang phát triển”.

Tại phiên thảo luận, các chuyên gia đều nhận định, cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự dịch chuyển lao động giữa các quốc gia. Đây là tín hiệu tích cực của thị trường lao động, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho việc thực hiện các chính sách an sinh xã hội và đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Ông Mohammed Azman (Tổ chức an sinh xã hội Malaysia) chia sẻ, người lao động di cư khi đến làm việc ở một quốc gia khác thường chỉ quan tâm đến tiền lương và điều kiện làm việc, mà không quan tâm nhiều đến việc tham gia các chế độ bảo hiểm, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp…

Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu phát biểu tại phiên thảo luận.

Đáng chú ý, lao động di cư là nữ đang chiếm tỷ lệ lớn với các công việc thiếu ổn định, thu nhập thấp như giúp việc gia đình, chăm sóc bệnh nhân, lao công, nông nghiệp… Điều này đòi hỏi các quốc gia cần nhanh chóng có những giải pháp để thay đổi nhận thức, đảm bảo quyền lợi cho đối tượng lao động di cư. Để làm tốt điều này, việc ký kết các hiệp định song phương, đa phương giữa các quốc gia về BHXH là điều kiện tiên quyết, quan trọng nhất để đảm bảo quyền lợi về an sinh xã hội cho người lao động.

Cùng chung quan điểm, ông Kim Young Eil - Giám đốc Trung tâm phụ trách các vấn đề quốc tế tại Hàn Quốc cho rằng, để đảm bảo quyền lợi về an sinh xã hội cho lao động di cư, các quốc gia cần có hiệp định về an sinh xã hội với các quốc gia khác. Như Hàn Quốc hiện có lao động làm việc tại 194 quốc gia; vì vậy, ở Hàn Quốc có Hiệp định an sinh xã hội (SSA) ký kết với các quốc gia có người lao động Hàn Quốc đến làm việc, nhằm giải quyết và đảm bảo các quyền lợi an sinh xã hội cho người lao động khi làm việc ở nước ngoài hoặc sau khi về nước. Trong thực tế, nếu không có SSA, nhiều người lao động sẽ bị thiệt thòi khi dịch chuyển lao động.

Ông Kim Young Eil đưa ra minh chứng: Một số người lao động đã làm việc 8 năm tại Mỹ và đã nộp thuế an sinh xã hội với tổng số tiền 122.400 USD, nhưng do chưa đóng đủ thời gian tối thiểu 10 năm để hưởng chế độ hưu trí của Mỹ, nên không đủ điều kiện nhận lương hưu. Hay như trường hợp của bà Kim làm việc cho một bệnh viện của Đức trong thời gian 30 năm và được nhận 1.000 Euro lương hưu từ Đức, nhưng sau khi quay lại Hàn Quốc thì số tiền lương hưu của Đức giảm xuống còn 700 Euro…

Các diễn giả trực tiếp trao đổi với đại biểu tham dự phiên thảo luận.

“Nếu không có SSA, thì người lao động Hàn Quốc sẽ chịu rất nhiều thiệt thòi về an sinh xã hội. SSA sẽ giúp loại bỏ bảo hiểm kép, đóng ở cả 2 nước, giảm bớt gánh nặng tài chính đối với lao động ở nước ngoài hoặc những người tự làm việc ở nước ngoài. người lao động đủ điều kiện nhận chế độ hưu trí thông qua tổng thời gian bảo hiểm và đảm bảo rằng công nhân nước ngoài được đối xử bình đẳng với công dân của nước ký kết hợp đồng…”- ông Kim Young Eil nhấn mạnh.

Dẫn chứng từ Việt Nam, ông Đinh Duy Hùng - Phó Trưởng Ban Thu (BHXH Việt Nam) chia sẻ: Lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài thường thuộc nhóm đối tượng tham gia BHXH tự nguyện. Hiện nay, Việt Nam có 231.000 người tham gia BHXH tự nguyện, còn rất thấp so với 18 triệu lao động phi chính thức. Việc mở rộng độ bao phủ BHXH, BHYT cho nhóm đối tượng này có nhiều thuận lợi khi hệ thống pháp luật đã cơ bản hoàn thiện, được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm - thể hiện mạnh mẽ của các nghị quyết.

Ông Hùng cũng cho rằng, trong xu thế dịch chuyển lao động, Việt Nam hiện có khoảng 500.000 người đi làm việc tại nước ngoài và con số sẽ tăng lên hàng trăm nghìn người mỗi năm. Tuy nhiên, ở Việt Nam mới có khoảng 6.000 người trong nhóm đối tượng này tham gia BHXH, trong khi chưa có phương pháp quản lý hiệu quả về BHXH…

Đưa ra lời giải cho bài toán đảm bảo an sinh xã hội đối với lao động di cư, các chuyên gia cho rằng, các quốc gia cần nhanh chóng ký kết các thỏa thuận song phương, đa phương về bảo vệ lao động di cư; loại bỏ các quy định về phân biệt đối xử quốc tịch; tuân thủ các nguyên tắc quốc tế về lao động di cư; giúp đỡ lao động di cư tiếp cận dần với các chính sách an sinh xã hội của quốc gia tiếp nhận lao động…

Kết luận phiên thảo luận, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu nhấn mạnh, qua sự kiện này, chúng ta đã hình dung được phần nào xu thế phát triển an sinh xã hội thế giới, tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0 và tự do dịch chuyển lao động đến tái cơ cấu kinh tế, lao động, việc làm của mỗi quốc gia cũng như yêu cầu đặt ra đối với hệ thống an sinh xã hội trong thời gian tới.

“Chúng ta cũng hiểu rõ hơn về nhu cầu của hệ thống đào tạo và đào tạo nghề thích ứng với đòi hỏi của thị trường lao động trong nền kinh tế số. Các diễn giả đến từ WB, ISSA, ILO, New Zealand, Hàn Quốc, Malaysia… đã chia sẻ nhiều kiến thức, kinh nghiệm về đảm bảo các chế độ an sinh cho người lao động, nhất là trong các ngành nghề phi biên giới, phi tập trung cũng như người lao động di dân” - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu nói.

Theo Phó Tổng Giám đốc, thông tin mà các diễn giả cung cấp sẽ tạo cơ sở cho các Chính phủ, các nhà hoạch định chính sách và hệ thống an sinh xã hội của các quốc gia trong khu vực tiếp tục hoàn thiện chính sách, nhằm đảm bảo cho người lao động, nhất là lao động di dân và các thành viên gia đình họ được hưởng đầy đủ các quyền lợi chế độ, để dễ dàng thích ứng với yêu cầu chuyển đổi của nền kinh tế dưới tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0.