Là thành viên INTOSAI từ năm 1996 và Tổ chức các Cơ quan Kiểm toán tối cao châu Á (ASOSAI) năm 1997, KTNN Việt Nam đã ký cam kết thực hiện ISSAIs vào năm 2013.

Việc xây dựng và áp dụng hệ thống chuẩn mực KTNN theo hướng tuân thủ ISSAIs, phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam trở thành một yêu cầu tất yếu để nâng cao tính độc lập, tính hiệu lực và hiệu quả trong hoạt động của KTNN; đồng thời tăng cường năng lực chuyên môn, tính chuyên nghiệp, vị thế, uy tín và hình ảnh của KTNN trong cộng đồng INTOSAI; góp phần giúp KTNN thực hiện những mục tiêu và nội dung quan trọng nhất trong Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020.

Thành quả sau 3 năm nỗ lực

Với địa vị pháp lý mới được quy định trong Hiến pháp 2013, trên cơ sở cam kết của KTNN Việt Nam với tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao thế giới và khu vực, KTNN đã xác định Mục đích chiến lược số 3 trong Kế hoạch chiến lược phát triển KTNN giai đoạn 2013 - 2017 là: Đánh giá việc tuân thủ Hệ thống ISSAIs trong tổ chức và hoạt động của KTNN; xây dựng và hoàn thiện hệ thống chuẩn mực KTNN theo hướng tuân thủ ISSAIs; áp dụng chuẩn mực kiểm toán trong hoạt động kiểm toán.

Trên cơ sở đó, KTNN đã thành lập Nhóm đánh giá việc tuân thủ ISSAIs do một lãnh đạo KTNN làm Trưởng nhóm. Nhóm đã tiến hành đánh giá một cách toàn diện tính tuân thủ trong tổ chức và hoạt động của KTNN theo các thông lệ quốc tế của ISSAIs, trình Tổng KTNN ban hành.

Sau khi hoàn thành đánh giá việc tuân thủ ISSAIs, KTNN đã thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng và ban hành Hệ thống chuẩn mực KTNN và Tổ soạn thảo chuẩn mực KTNN với thành viên là các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm trong và ngoài ngành.

Sau hơn 3 năm, Hệ thống chuẩn mực KTNN đã được ban hành theo Quyết định 02/2016/QĐ-KTNN ngày 15/7/2016 của Tổng KTNN, có hiệu lực áp dụng từ ngày 15/9/2016 gồm 39 chuẩn mực theo 3 cấp độ: Cấp độ 2 - Các điều kiện tiên quyết để thực hiện chức năng của KTNN (2 chuẩn mực); Cấp độ 3 - Các nguyên tắc kiểm toán cơ bản (4 chuẩn mực); Cấp độ 4 - Các hướng dẫn kiểm toán (33 chuẩn mực).

Áp dụng toàn diện, hiệu quả

Tiếp đó, KTNN đã xây dựng kế hoạch, lộ trình thực hiện hệ thống chuẩn mực kiểm toán một cách cụ thể, bài bản... Đến nay, KTNN đã hoàn thành việc đào tạo, tập huấn hệ thống chuẩn mực kiểm toán cho tất cả các cán bộ, công chức và Kiểm toán viên nhà nước. Các quy trình kiểm toán đã được rà soát, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với hệ thống chuẩn mực này. 

Bên cạnh đó, KTNN đang triển khai soạn thảo một số hướng dẫn chuẩn mực có mức độ phức tạp và chuyên môn sâu. Nhờ đó, Hệ thống chuẩn mực KTNN đã bước đầu đi vào thực tiễn, góp phần nâng cao đạo đức nghề nghiệp, tính chuyên nghiệp cũng như hiệu quả, hiệu lực hoạt động của KTNN.

Tuy nhiên, quá trình áp dụng hệ thống chuẩn mực này còn gặp không ít khó khăn. Chẳng hạn, việc chuyển đổi thuật ngữ trong hệ thống chuẩn mực  từ tiếng Anh sang tiếng Việt bảo đảm phù hợp với pháp luật và thực tiễn Việt Nam là một thách thức.

Một bộ phận kiểm toán viên nhà nước chưa ý thức sâu sắc được giá trị, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc áp dụng các chuẩn mực nên chưa sẵn sàng đón nhận và áp dụng. Một số nội dung chuẩn mực kiểm toán chưa được cụ thể hóa trong các hướng dẫn mẫu biểu hồ sơ kiểm toán...

Để hệ thống chuẩn mực kiểm toán được áp dụng toàn diện, hiệu quả hơn nữa, KTNN đang tăng cường tuyên truyền, làm thay đổi nhận thức của kiểm toán viên nhà nước về bản chất của các chuẩn mực và ý nghĩa của việc áp dụng.

Theo đó, hệ thống chuẩn mực kiểm toán được đưa vào chương trình đào tạo và thi các ngạch kiểm toán viên. Bên cạnh đó, việc hướng dẫn phương pháp tiếp cận kiểm toán dựa trên đánh giá rủi ro và xác định trọng yếu các lĩnh vực kiểm toán cũng đang được đẩy nhanh tiến độ.

Các quy trình kiểm toán tiếp tục được rà soát, nghiên cứu, sửa đổi cho phù hợp với hệ thống chuẩn mực kiểm toán; đồng thời cụ thể hóa tối đa các hướng dẫn về chuẩn mực kiểm toán cũng như tăng cường kiểm tra, giám sát việc triển khai thực hiện.