Tiềm ẩn nhiều nguy cơ

Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả ngày càng gia tăng, diễn ra hết sức phức tạp. Cách thức, thủ đoạn của các đối tượng khi vận chuyển hàng hóa qua biên giới đường bộ thường lợi dụng đêm tối, địa hình hiểm trở, sử dụng ô-tô, xe máy, xuồng cao tốc hoặc mang vác, vận chuyển hàng lậu, trái phép vào thị trường nội địa rồi tỏa đi tiêu thụ.

Tình trạng hàng hóa qua biên giới bằng đường chính ngạch nhưng không khai báo hoặc khai hải quan không đúng với thực tế hàng hóa; che giấu nguồn gốc lô hàng nhập khẩu cũng nổi cộm. Lợi dụng sự thông thoáng trong chính sách hải quan luồng xanh, các đối tượng còn trà trộn, ngụy trang, cất giấu rất tinh vi hàng nhập lậu lẫn trong hàng hóa không vi phạm hoặc phá niêm phong tẩu tán hàng trên đường vận chuyển; đánh tráo, rút ruột, thẩm lậu đối với hàng hóa quá cảnh.

Trong bối cảnh phát triển kinh tế số, các hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới thông qua sàn giao dịch điện tử xuyên biên giới rồi vận chuyển về Việt Nam qua đường chuyển phát nhanh cũng "nhức nhối". Hoạt động của các băng nhóm, đường dây tội phạm ma túy xuyên quốc gia lợi dụng chủ trương ưu đãi, thu hút đầu tư, hoạt động thương mại tìm cách thành lập doanh nghiệp ở Việt Nam để vận chuyển phương tiện, thiết bị, nguyên liệu, thuê kho bãi… phục vụ hoạt động sản xuất, vận chuyển trái phép ma túy từ nước ngoài vào Việt Nam và tiếp tục đưa đi nước thứ ba tiêu thụ, biến Việt Nam trở thành điểm trung chuyển mới. 

Thời gian qua, để ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương đã có những chỉ đạo, định hướng cụ thể, kịp thời. Các lực lượng chức năng cũng vào cuộc quyết liệt, đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại. Nhiều vụ việc, vụ án phức tạp trên cả nước đã được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh, nhằm tạo sự răn đe, phòng ngừa.

Theo Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính, chỉ trong quý III/2024, lực lượng Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng bắt giữ 4.748 vụ việc vi phạm, tổng trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 7.584 tỷ đồng, tăng 222,6%. Cơ quan Hải quan đã khởi tố 10 vụ, tăng 25% so với cùng kỳ năm 2023 và chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 39 vụ, tăng 50%; số tiền thu nộp ngân sách nhà nước 114 tỷ đồng, tăng 101,6% so với cùng kỳ năm 2023.

Mặc dù các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực trong đấu tranh ngăn chặn, tuy nhiên, tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại vẫn tiếp tục diễn ra với những thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn, gây khó khăn hơn cho các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan thực thi pháp luật. Đặc biệt, dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán, nhu cầu tiêu dùng của người dân tăng cao, dự báo sẽ là khoảng thời gian tình hình buôn lậu có chiều hướng "nóng lên".

Các mặt hàng trọng điểm các đối tượng buôn lậu hướng tới chủ yếu trong thời điểm này là hàng tiêu dùng, thiết yếu như: Xăng dầu, khoáng sản, phân bón, dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, vật tư y tế, điện tử, điện thoại di động, vàng, ngoại tệ, rượu bia, sữa, đường cát, thuốc lá, bánh kẹo... và các mặt hàng cấm như ma túy, vũ khí, pháo nổ, động vật hoang dã...

Cần sự vào cuộc đồng bộ

Dự báo trước tình hình buôn lậu, gian lận thương mại dịp Tết sẽ "nóng bỏng", hàng năm, các lực lượng chức năng luôn sớm có kế hoạch cao điểm đấu tranh với tội phạm này. Mới đây, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Hoà Bình - Trưởng Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đã ký ban hành Kế hoạch số 133/KH-BCĐ389 cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025. Kế hoạch được triển khai từ ngày 1/12/2024 đến 28/2/2025.

Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đánh giá, hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp tăng cao vào dịp cuối năm và Tết Nguyên đán. Dự báo tình hình buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá, gian lận thương mại và hàng giả đối với các mặt hàng thiết yếu phục vụ sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng, hàng cấm, hàng xuất nhập khẩu có điều kiện sẽ có chiều hướng gia tăng, diễn biến phức tạp với nhiều phương thức, thủ đoạn mới tinh vi, khó phát hiện trên tất cả các tuyến, lĩnh vực; nhất là tuyến biên giới đất liền phía Bắc, miền Trung, Tây Nam Bộ, vùng biển, cảng biển, cảng hàng không quốc tế và địa bàn nội địa trọng điểm trong cả nước.  

Để tăng cường kiểm soát tình hình, kịp thời phát hiện, đấu tranh, ngăn chặn hiệu quả các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá, gian lận thương mại và hàng giả trên địa bàn cả nước, Ban Chỉ đạo 389 quốc gia đã giao nhiệm vụ cụ thể cho Ban Chỉ đạo 389 các bộ, ngành và địa phương.

Trong đó, Ban Chỉ đạo 389 Bộ Tài chính chỉ đạo lực lượng Hải quan tăng cường công tác thu thập thông tin, nắm chắc địa bàn; triển khai áp dụng đồng bộ các biện pháp nghiệp vụ trong kiểm tra, giám sát, kiểm soát hải quan tại khu vực cửa khẩu đường bộ, cảng sông, cảng biển, cảng hàng không quốc tế, bưu điện, chuyển phát nhanh quốc tế, đường sắt liên vận quốc tế, khu kinh tế cửa khẩu, khu vực tập kết hàng hóa gần biên giới… thuộc địa bàn hoạt động hải quan.

Cơ quan hải quan cần tăng cường lực lượng, thiết bị kiểm soát chặt chẽ hàng hóa xuất nhập khẩu, quá cảnh, hành lý của hành khách và phương tiện xuất nhập cảnh. Đồng thời, xây dựng và triển khai các phương án cụ thể nhằm đấu tranh, ngăn chặn, phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, gian lận thương mại, chuyển giá, trốn thuế, rửa tiền...

Ban Chỉ đạo 389 quốc gia yêu cầu Ban Chỉ đạo 389 Bộ Công Thương chỉ đạo lực lượng Quản lý thị trường tập trung tăng cường kiểm tra, kiểm soát thị trường và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về đầu cơ găm hàng, niêm yết giá, thương mại điện tử, kinh doanh, vận chuyển, tàng trữ hàng cấm, hàng nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc, hàng giả, hàng xâm phạm sở hữu trí tuệ, hàng kém chất lượng... Trong đó, chú trọng các mặt hàng thiết yếu, mặt hàng có nhu cầu tiêu dùng cao trong dịp cuối năm và Tết Nguyên đán như hàng điện tử, điện lạnh, vàng, quần áo, giầy dép, bánh kẹo, đường cát, hoa quả, thuốc lá điếu, thuốc lá thế hệ mới, rượu, bia, nước giải khát, gia súc, gia cầm, các mặt hàng thực phẩm tươi sống…

Ban Chỉ đạo 1389 Bộ Quốc phòng chỉ đạo lực lượng Bộ đội Biên phòng tập trung lực lượng, phương tiện, biện pháp nghiệp vụ, nắm chắc tình hình địa bàn, hoạt động của đối tượng, kết hợp tăng cường tuần tra, kiểm soát tại các cửa khẩu, cảng biển, đường mòn lối mở, khu vực biên giới, vùng biển, đường sông… Lực lượng Cảnh sát biển xây dựng, triển khai kế hoạch, phương án tăng cường lực lượng, phương tiện tuần tra, kiểm soát, nắm tình hình, kiểm tra, phát hiện, bắt giữ, xử lý kịp thời các hành vi buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa trên các vùng biển, tập trung vào các mặt hàng trọng điểm như vũ khí, vật liệu nổ, ma tuý, pháo, xăng dầu, thuốc lá điếu, than, khoáng sản, hàng hoá thiết yếu trên các tuyến, địa bàn trọng điểm.

Ban Chỉ đạo 138 Bộ Công an chỉ đạo lực lượng Công an toàn quốc phối hợp chặt chẽ với các lực lượng chức năng tăng cường công tác nắm tình hình, triển khai các biện pháp nghiệp vụ kịp thời phát hiện, đấu tranh có hiệu quả đối với các đối tượng, đường dây, ổ nhóm buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa, gian lận thương mại và hàng giả. Trong đó, tập trung tại các tuyến biên giới đất liền phía Bắc, miền Trung, Tây Nam bộ và tại thị trường nội địa các đô thị lớn...

Ban Chỉ đạo 389 các Bộ: Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Khoa học và Công nghệ, Giao thông vận tải chỉ đạo lực lượng thanh tra chuyên ngành xây dựng kế hoạch, tổ chức kiểm tra, kiểm soát, phát hiện hành vi sản xuất, mua bán, vận chuyển sách lậu, văn hóa phẩm độc hại; phối hợp với các cơ quan quản lý chuyên ngành thú y, kiểm dịch, kiểm tra các sản phẩm hàng hóa phục vụ dịp trước, trong và sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.

Ban Chỉ đạo 389 các địa phương chỉ đạo các đơn vị, lực lượng chức năng, chính quyền địa phương các cấp nắm chắc tình hình địa bàn quản lý, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát, không để phát sinh các kho, bãi, điểm trung chuyển hàng lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ và các hoạt động lợi dụng môi trường thương mại điện tử để buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả...

Thực tiễn thời gian qua cho thấy, để nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, yếu tố quan trọng là nâng cao hiệu lực, hiệu quả sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng trong đấu tranh ngăn chặn. Bên cạnh đó, các bên cần tuyên truyền cho người dân hiểu để không tiếp tay cho buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đây được xác định là giải pháp căn cơ, cốt lõi nhằm đẩy lùi tình trạng này, từ đó góp phần bình ổn thị trường, bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng và doanh nghiệp làm ăn chân chính, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội.