Lo ngại gạo nhập khẩu tăng

Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, năm 2021 tổng lượng gạo nhập khẩu của Việt Nam xấp xỉ 1 triệu tấn, chủ yếu là gạo tấm, gạo trắng khác. Trong đó, nhập khẩu từ Ấn Độ hơn 719 nghìn tấn để làm bún, bánh, thức ăn chăn nuôi, sản xuất bia, rượu…

Các chuyên gia nông nghiệp cho rằng, gạo nhập tăng nhanh là do 3 - 4 năm vừa qua, cơ cấu gạo của Việt Nam theo hướng tăng gạo thơm, gạo đặc sản, gạo dinh dưỡng, gạo trắng chất lượng thấp, số lượng ít trong khi Ấn Độ có loại gạo này. Với chênh lệch về giá cả, doanh nghiệp nhập gạo từ Ấn Độ có lãi nên tăng nhập khẩu.

Ngoài ra, lượng gạo nhập từ Campuchia cũng tăng do nước này ít sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật, giống tốt, đất đai màu mỡ, nhờ đó chất lượng gạo tốt và được người tiêu dùng ưa chuộng dù giá cao. Thêm vào đó, nhiều doanh nghiệp Việt cũng chuyển hướng sang đầu tư, trồng lúa ở nước này do để tận dụng chi phí lao động thấp và quỹ đất nông nghiệp dồi dào. 

Bộ Công thương nhận định, nhập khẩu gạo tăng mạnh cùng với việc chưa được quản lý, thống kê đầy đủ, kịp thời có khả năng ảnh hưởng hoạt động sản xuất, kinh doanh lúa gạo. Từ đó dẫn đến sự cạnh tranh với sản phẩm trong nước, tác động đến đời sống của người sản xuất trong nước; có thể gián tiếp ảnh hưởng an ninh lương thực.

Bên cạnh đó, sau hơn 4 năm triển khai Nghị định số 107/2018/NĐ-CP đã bộc lộ một số bất cập trong quản lý, nhất là quản lý nhập khẩu gạo. Vì vậy, Bộ đề xuất bổ sung quy định về quản lý nhập khẩu gạo tại dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 107/2018/NĐ-CP.

Dự thảo đề xuất, khi lượng gạo nhập khẩu tăng có nguy cơ ảnh hưởng đến sản xuất trong nước, Bộ Công Thương sẽ chủ trì, phối hợp Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Tài chính báo cáo Thủ tướng áp dụng biện pháp quản lý nhập khẩu. Tổng cục Hải quan có trách nhiệm thống kê, cập nhật gửi Bộ Công thương theo định kỳ tháng, quý, năm hoặc đột xuất theo yêu cầu.

Sẽ làm mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp?

Đề xuất của Bộ Công Thương đang nhận được các ý kiến trái chiều. Chuyên gia nông nghiệp Hoàng Trọng Thủy cho rằng nhập khẩu gạo tăng không ảnh hưởng nhiều đến người sản xuất, doanh nghiệp và cũng không làm cho giá lúa gạo trong nước giảm. Với đề xuất sửa đổi Nghị định số 107/2018/NĐ-CP, ông Thủy nêu quan điểm: hiện nay chưa có số liệu cụ thể, chưa đánh giá mức độ ảnh hưởng của gạo nhập khẩu nên rất khó thay đổi về mặt chính sách. "Quản lý ở đây không phải ngăn chặn hàng vào mà phải quản lý chất lượng của gạo, mục tiêu, mục đích sử dụng...".

Theo Giám đốc Công ty TNHH Việt Hưng (Tiền Giang) Nguyễn Văn Đôn, giờ là thời kỳ của thương mại tự do, vì gạo Việt Nam có chất lượng cao hơn gạo Ấn Độ nên các doanh nghiệp có nhu cầu nhập khẩu gạo cấp thấp để phục vụ nhu cầu tạo ra các sản phẩm bún, bánh, nấu bia... là chuyện hết sức bình thường, nếu cản trở sẽ làm mất cơ hội kinh doanh của doanh nghiệp.  

Giám đốc Marketing Công ty TNHH Vrice Phan Văn Có lại có quan điểm khác. Ông cho rằng, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu gạo, dòng hàng chính là gạo cao cấp và đã đi rất nhiều nước trên thế giới, hạt gạo đã có thương hiệu và dần xây dựng được uy tín cao. Tuy nhiên, thời gian qua, việc nhập gạo lớn từ Ấn Độ, Campuchia đã ảnh hưởng ít nhiều đến Việt Nam, đặc biệt là dòng gạo trắng 100%.

Nhiều doanh nghiệp nói rằng, nhập khẩu gạo về để làm thức ăn, chế biến công nghiệp nhưng thật ra khi đã đưa vào thị trường thì có hiện tượng xuất khẩu đi thị trường khác, chất lượng lại chênh lệch dẫn đến ảnh hưởng đến uy tín của gạo Việt Nam. “Sửa đổi Nghị định số 107/2018/NĐ-CP là hết sức cần thiết, việc nhập khẩu gạo cần được kiểm soát chặt chẽ, nắm được lượng cần tiêu thụ và tiêu thụ ở đâu phải rõ ràng”, Giám đốc Phan Văn Có nhấn mạnh.

Dưới góc nhìn của chuyên gia kinh tế, ông Vũ Vinh Phú cho biết, chúng ta nhập khẩu gạo để bù đắp những loại gạo thông thường phục vụ cho chăn nuôi và dành gạo chất lượng để xuất khẩu, việc sửa Nghị định số 107/2018/NĐ-CP rất thỏa đáng. Tuy nhiên, trong quá trình đó cần chú ý điều hòa, nhập gì, xuất gì phải tính toán, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của các Bộ: Công thương, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và 63 tỉnh, thành phố có sản xuất nông nghiệp. Quan trọng là thủ tục không phiền hà, nhanh chóng và hiệu quả thiết thực.