Để nhà quản trị doanh nghiệp sợi Việt Nam kiểm soát tốt hoạt động cần có sự đóng góp của kế toán quản trị, doanh nghiệp cần áp dụng những nguyên tắc kế toán quản trị toàn cầu trong công việc quản lý và kiểm soát ngân sách.

Cơ sở lý thuyết về những nguyên tắc kế toán quản trị toàn cầu

Sự giao tiếp truyền đạt tầm nhìn có ảnh hưởng

Kế toán quản trị (KTQT) phục vụ cho quá trình ra quyết định, nên việc truyền đạt thông tin rất quan trọng và tùy thuộc vào nhu cầu mức độ của người tiếp nhận thông tin.

Ra quyết định dựa trên việc trao đổi thông tin nhằm mục đích loại bỏ nguy cơ thông tin bị sai lệch, không đồng nhất. Điều này đồng nghĩa với việc chỉ những thông tin phù hợp nhất mới được dùng để phân loại và phân tích, giúp tăng tầm ảnh hưởng của KTQT. Bất kỳ dự đoán, thảo luận hoặc báo cáo nào cũng phải dựa trên các nguồn thông tin chính xác, đáng tin cậy, minh bạch và có tính tác động đến doanh nghiệp (DN).

Thông tin thích hợp

Việc có được các thông tin chính xác có ảnh hưởng đến việc ra quyết định thì thông tin đó phải liên quan đến tình hình sản xuất kinh doanh của DN. Nếu cho rằng các dữ liệu trong quá khứ không thực sự cần thiết và hữu ích thì điều đó không đúng. Như vậy, cần phải đạt được sự cân bằng phù hợp giữa: Thông tin liên quan đến quá khứ, hiện tại và tương lai; Thông tin nội bộ và từ bên ngoài; Thông tin tài chính và phi tài chính (bao gồm các vấn đề về môi trường và xã hội). Nếu thông tin đó cho chúng ta biết những hoạt động nào đem đến lợi nhuận cao, những hoạt động nào không có hiệu quả, thì thông tin đó vẫn còn giá trị để chúng ta khai thác thêm. Nhiệm vụ của KTQT là xem xét mọi cơ sở dữ liệu có sẵn và chỉ trích xuất những phần phù hợp nhất với nhu cầu hiện tại, sau đó sàng lọc và đẩy những dữ liệu này qua khâu phân tích.

Phân tích tác động đến giá trị

Các thông tin có liên quan được sử dụng để ra quyết định và các ảnh hưởng của cơ hội cũng như rủi ro đến hoạt động của DN. Các phương án được đưa ra giúp DN cân nhắc từng hành động và đánh giá từng tình huống dựa trên sự hiểu biết thấu đáo về tình hình kinh doanh và tình hình của nền kinh tế. Dựa trên các thông tin thu được, DN điều chỉnh mục tiêu và nhu cầu cho phù hợp hơn, tiến hành khai thác khi có cơ hội hay nên giảm thiểu đầu tư nhằm tránh rủi ro.

Trách nhiệm quản lý tạo niềm tin

Lòng tin đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong giới kinh doanh. Người làm KTQT trên lý thuyết là những cá nhân đáng tin cậy, có đạo đức và luôn minh bạch vì họ nắm trong tay quyền quyết định mang tính ảnh hưởng đến bất kỳ hoạt động hoặc cá nhân nào trong DN. Ưu tiên hàng đầu của người KTQT chính là đảm bảo mọi hoạt động và quyết định kinh doanh đều tuân thủ đúng theo luật pháp và quy tắc ứng xử kế toán địa phương. Bảo toàn tính liêm chính và đạo đức nghề nghiệp chính là phương thức giúp các kế toán viên bảo toàn giá trị và trách nhiệm xã hội của một DN.

Áp dụng nguyên tắc kế toán quản trị toàn cầu vào quản lý ngân sách tại doanh nghiệp sản xuất sợi

Trong xu thế toàn cầu hóa, sự cạnh tranh trong kinh doanh ngày càng khắc nghiệt. KTQT toàn cầu đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của DN. Qua khảo sát thực trạng tại một số DN sản xuất sợi Việt Nam cho thấy, các DN sợi quan tâm nhiều đến việc áp dụng KTQT nói chung và áp dụng nguyên tắc KTQT toàn cầu vào việc quản lý và kiểm soát ngân sách tại DN.

KTQT rất cần thiết cho các DN nói chung và các DN sợi Việt Nam nói riêng, giúp nhà quản trị DN sản xuất sợi ra quyết định có chất lượng hơn vì có những thông tin thích hợp nhất. Việc áp dụng KTQT toàn cầu đối với việc quản lý và kiểm soát ngân sách cụ thể tại DN sản xuất sợi như sau:

Sự giao tiếp truyền đạt tầm nhìn có ảnh hưởng

Theo nguyên tắc này, các DN sợi Việt Nam cần quan tâm đến những khía cạnh sau:

Thứ nhất, các dự toán lập trong DN phải thống nhất và được chấp thuận bởi những người lập dự toán có liên quan.

Thứ hai, các cách đo lường và các mục tiêu cho các hoạt động được truyền đạt tới tất cả các cấp trong tổ chức để giúp nhân sự hiểu và đóng góp vào thành công của tổ chức.

Thứ ba, các quy trình lập dự toán minh bạch và có tính tư vấn.

Thứ tư, các nhân sự và các nhóm tham gia vào việc lập kế hoạch cho hoạt động, thống nhất về các cách đánh giá và thiết lập các mục tiêu để hình thành trách nhiệm giải trình…

Cụ thể, tại Công ty sợi thuộc Tổng Công ty Cổ phần Dệt may Hòa Thọ, dựa vào định mức tiêu hao nguyên vật liệu đã được xây dựng phối hợp giữa phòng kỹ thuật công nghệ và phân xưởng sản xuất; đồng thời, căn cứ vào mức giá do Phòng Kinh doanh cung cấp, Phòng Kế toán tài chính sẽ tiến hành lập dự toán chi phí nguyên vật liệu chính cho từng sản phẩm.

Căn cứ vào mục tiêu DN đặt ra về chi phí nguyên vật liệu, các phòng ban trong DN phối hợp với nhau vào việc lập kế hoạch góp phần hoàn thành mục tiêu chung cho DN.

Thông tin thích hợp

Quản lý và kiểm soát ngân sách dựa trên việc phân tích hợp lý các thông tin từ nội bộ trong DN sợi và bên ngoài DN, cũng như các thông tin liên quan đến tài chính và phi tài chính. Để lập dự toán chi phí nguyên vật liệu (NVL) trực tiếp tại Công ty Sợi thuộc Tổng Công ty Cổ phần Dệt may Hòa Thọ cần các thông tin thích hợp như: Các định mức tiêu hao NVL và mức giá, số lượng sản phẩm dự kiến sản xuất và các thông tin phi tài chính như biến động thị trường Bông trong và ngoài nước... Tác giả minh họa bảng định mức tiêu hao NVL.

Ngoài ra, theo nguyên tắc này, các DN sợi Việt Nam cần quan tâm đến những thông tin khác như: Các ưu tiên chiến lược chính được nhận thức và hiểu rõ để chúng được cung cấp nguồn lực hiệu quả; Các cách đo lường phù hợp với các kỳ vọng của bên liên quan; Quản lý bộ phận/mảng kinh doanh hợp tác lập nên ngân sách; Theo dõi khuynh hướng đối với đầu vào, đầu ra, kết quả kinh doanh và các tiêu chuẩn so sánh thích hợp để đảm bảo là các kết quả mục tiêu có tính cạnh tranh và được cải thiện liên tục; Hiệu quả hoạt động trong quá khứ tạo ra niềm tin vào khả năng đạt được hiệu quả hoạt động trong tương lai.

Phân tích tác động đến giá trị

Theo nguyên tắc này, các DN sản xuất sợi Việt Nam cần quan tâm đến một số khía cạnh khác như:

Thứ nhất, hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến kết quả trong mô hình kinh doanh và quản lý chúng thông qua thiết lập các mục tiêu (cho các nhân tố này) sao cho có mối tương quan với các kết quả mục tiêu.

Điều đó có nghĩa là các DN sợi cần xem xét các nhân tố ảnh hưởng trong mô hình kinh doanh đã xây dựng như: giá mua nguyên vật liệu, số lượng nguyên vật liệu bông và xơ… Chính các nhân tố này biến động sẽ làm dự toán thay đổi theo chiều hướng tích cực hoặc tiêu cực. Các DN sợi cần phải phân tích sự thay đổi các nhân tố trên để các nhà quản trị có thể quản lý và kiểm soát tốt các dự toán được lập để đạt được kết quả theo mục tiêu chung DN sợi đặt ra.

Thứ hai, kiểm soát hoạt động xuyên suốt chuỗi giá trị thông qua xác lập mục tiêu và đo lường kết quả thực hiện mục tiêu cho các hoạt động này.

Các DN sợi dựa vào mục tiêu đã xác lập, trong quá trình thực hiện dự toán, DN sợi cần phải thu thập kết quả để so sánh kết quả thực hiện so với mục tiêu đặt ra có chênh lệch hay không? Phân tích mức chênh lệch trên tìm hiểu do nguyên nhân chủ quan hay khách quan để có giải pháp khắc phục.

Thứ ba, trong quá trình hoạt động, các DN sợi Việt Nam cũng cần giả định các tình huống có thể gặp phải và cách ứng phó với mỗi tình huống như về giá bán, sản lượng tiêu thụ và kết cấu chi phí dự kiến... để từ đó phân tích các rủi ro gắn với các hoạt động và các mục tiêu cần đạt; Thảo luận và thống nhất với các quản lý về mục tiêu và chỉ tiêu tạo giá trị.

Trách nhiệm quản lý tạo lập niềm tin

Các DN sợi cần cân nhắc về thông tin phi tài chính như: thị trường đầu vào, đối thủ cạnh tranh, kênh phân phối sản phẩm… Để các DN sản xuất sợi Việt Nam sản xuất kinh doanh một cách chủ động, có hiệu quả, giúp cho việc quản lý và kiểm soát ngân sách, kiểm soát hoạt động sản xuất kinh doanh, thúc đẩy nhà quản trị DN đạt được mục tiêu đề ra. Nhà quản lý DN sợi cần cung cấp các bằng chứng hỗ trợ cho việc dự toán các kết quả trong tương lai và giải thích các giả định trong quá trình lập dự toán của DN.

Chẳng hạn như: Để lập dự toán sản xuất sợi, cần phải dựa vào số lượng sản phẩm sợi tiêu thụ dự kiến (dự toán tiêu thụ). Dự toán tiêu thụ cần thông tin về số lượng sản phẩm tiêu thụ của năm trước và đơn giá bán từng sản phẩm, kết hợp với các thông về quan hệ cung – cầu, nhu cầu ngành sợi trên thị trường trong và ngoài nước. Dự toán tiêu thụ được xây dựng dựa trên mức tiêu thụ ước tính với đơn giá bán ước tính. Và dự toán sản xuất giúp DN sợi biết được cần sản xuất bao nhiêu sản phẩm trong kỳ tới. Căn cứ vào số lượng tiêu thụ dự kiến, DN sẽ tính toán số lượng cần sản xuất.

Kết luận

Việc áp dụng những nguyên tắc KTQT toàn cầu rất hữu ích đối với công tác quản lý và kiểm soát ngân sách trong các DN sản xuất sợi Việt Nam. Lựa chọn thông tin thích hợp phục vụ khâu lập dự toán ngân sách giúp DN sợi chủ động trong việc bố trí, huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực trong quá trình hoạt động kinh doanh. Đây là kênh thông tin hữu ích trong việc kiểm soát và ra quyết định giúp nhà quản trị DN sản xuất sợi Việt Nam quản lý được ở nhiều góc độ khác nhau nhằm đạt hiệu quả cao.

Tài liệu tham khảo:
1. Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (2018), Những nguyên tắc kế toán quản trị toàn cầu, NXB Thanh niên;
2. Phạm Văn Dược, Huỳnh Lợi (2009), Mô hình và cơ chế vận hành Kế toán quản trị. NXB Tài chính;
3. Võ Văn Nhị, Đoàn Ngọc Quế, Lý Thị Bích Châu (2001), Hướng dẫn lập đọc, phân tích các báo cáo tài chính và báo cáo kế toán quản trị, NXB Thống kê;
4. Nguyễn Thị Loan, Trần Quốc Thịnh (2017), Giáo trình Kế toán quản trị, NXB Kinh tế TP. Hồ Chí Minh;
5. Báo cáo của công ty sợi thuộc Tổng Công ty Cổ phần Dệt may Hòa Thọ.