Có mặt tại trung tâm máy soi container cố định của Cục Hải quan Hải Phòng vào trung tuần tháng 11, chúng tôi thấy nhịp độ làm việc ở đây có sự khẩn trương hơn so với thường lệ. Đội trưởng Đội máy soi container (Phòng Quản lý rủi ro) Lê Huy Thành cho biết, thông thường trung bình một ngày làm việc, 2 hệ thống máy soi container (cố định và di động) soi chiếu khoảng 80 container.

Nhưng thời gian gần đây, thực hiện chỉ đạo của Tổng cục Hải quan về chú trọng kiểm tra, kiểm soát các lô hàng nghi vấn có nguy cơ cất giấu ngà voi, động vật, sản phẩm động vật hoang dã, đơn vị đang tăng cường việc soi chiếu đối với hàng hóa có xuất xứ từ vùng trọng điểm về vấn nạn ngà voi là khu vực châu Phi.

Vì vậy, ngày cao điểm số lượng container soi chiếu có thể lên đến 100 container. Việc tăng cường soi chiếu nhằm đảm bảo sự kiểm soát một cách hiệu quả các lô hàng nghi vấn, đồng thời giúp thông quan nhanh những lô hàng không chứa hàng vi phạm.

Đội trưởng Lê Huy Thành ví dụ, những lô hàng như mặt hàng gỗ nguyên khối (một phương thức mới cất giấu ngà voi vừa được phát hiện ở TP.HCM) nếu thực hiện kiểm tra thủ công sẽ mất khoảng 1 ngày, nhưng nếu sử dụng hệ thống máy soi sẽ chỉ mất vài chục phút.

Mặt khác, hình ảnh soi chiếu cũng giúp công chức Hải quan thuận tiện trong phát hiện những hình ảnh nghi vấn nếu có chứa ngà voi. Như vậy, công tác kiểm soát của cơ quan Hải quan sẽ đảm bảo, đồng thời không ảnh hưởng nhiều đến thời gian thông quan của những doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật.

Ngoài việc tăng cường công tác kiểm soát nhằm ngăn chặn sự xâm nhập của những lô hàng chứa ngà voi, một điểm đáng chú ý trong sử dụng hệ thống máy soi container tại Hải quan Hải Phòng trong năm 2016 là chú trọng công tác đào tạo cho đội ngũ công chức trực tiếp vận hành hệ thống.

Đội trưởng Lê Huy Thành cho biết, từ đầu năm 2016 đến nay, đã có 2 lớp đào tạo được thực hiện theo hình thức “cầm tay chỉ việc”. Trong đó, nội dung quan trọng là tập huấn cho công chức kỹ năng phân tích hình ảnh. Bởi thực tế, các đối tượng hiện nay đang tìm nhiều cách để ngụy trang hàng cấm với thủ đoạn tinh vi hòng “qua mặt” cả công chức Hải quan và “vô hiệu hóa” hệ thống máy soi.

Kể từ đầu năm 2016 đến nay, Hải quan Hải Phòng bắt đầu thực hiện việc soi chiếu trước đối với các lô hàng nghi vấn. Đến trung tuần tháng 11, có 126 container được soi chiếu theo hình thức này và phát hiện được 22 container vi phạm liên quan đến khai sai chủng loại, chứa hàng cấm nhập khẩu.

Theo Đội máy soi container, từ đầu năm đến 15-11, 2 hệ thống soi chiếu được 19.896 container. Trong đó, số container có hình ảnh nghi vấn được mở kiểm tra thủ công 557 container và phát hiện 99 container vi phạm, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính và tiền thuế tăng thêm gần 2 tỷ đồng.

Các hành vi vi phạm thời gian qua chủ yếu liên quan đến gian lận thương mại, trốn thuế, trong khi các vụ vi phạm liên quan đến hàng cấm giảm đáng kể so với trước đây. Đặc biệt, từ đầu năm 2016 đến nay, tại Hải Phòng chưa phát hiện các vụ buôn lậu ngà voi vốn là mặt hàng “nóng” trên địa bàn trong vài năm trước.

Tuy nhiên, số lượng container soi chiếu từ đầu năm đến nay giảm 14% so với cùng kỳ năm 2015. Lý giải điều này, lãnh đạo Đội máy soi container cho biết, theo chủ trương của Tổng cục Hải quan và Cục Hải quan Hải Phòng, tiêu chí quản lý rủi ro, đưa hàng hóa vào soi chiếu ngày càng được chắt lọc hơn để tăng tỷ lệ phát hiện vi phạm (trên tổng số container mở kiểm tra) đồng thời tạo thuận lợi cho việc thông quan của những doanh nghiệp chấp hành tốt pháp luật. Đây là lý do chủ yếu khiến số lượng container soi chiếu giảm so với cùng kỳ.

Lãnh đạo Đội máy soi cho biết thêm, một điểm mới khác trong công tác sử dụng máy soi container tại Hải quan Hải Phòng trong năm 2016 là phối hợp với Công an TP. Hải Phòng phát hiện một vụ vận chuyển trái phép 414 điện thoại bằng hình thức cất giấu tinh vi trong các vách ngăn tự tạo được hàn kín trên nóc xe ô tô chở khách (phát hiện vào tháng 2-2016). Nếu không sử dụng hệ thống máy soi container sẽ rất khó phát hiện được số hàng cấm kể trên. Đây là lần đầu tiên, Hải quan Hải Phòng phối hợp với một lực lượng ngoài ngành trong việc sử dụng máy soi container.