Nguồn: Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bo Ly Khăm Xay

Trong thời gian qua, nguồn vốn FDI đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế của Tỉnh. Theo đó, trong 5 năm qua, tăng trưởng kinh tế bình quân của Tỉnh là 6,5%. Thu hút FDI đã trở thành nguồn lực quan trọng, góp phần đắc lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Tỉnh, tăng tính chủ động và tự tin hội nhập trong xu thế toàn cầu hoá.

FDI cũng giúp chuyển giao công nghệ và phương thức quản lý. Đối với nước kém phát triển như nước CHDCND Lào và tỉnh Bo Ly Khăm Xay thì việc đi tắt đón đầu để có công nghệ mới trong quá trình phát triển kinh tế là một đòi hỏi bức thiết hiện nay. Và con đường thuận lợi nhất để làm được điều đó là thông qua FDI, đây được coi là nguồn vốn quan trọng để phát triển khả năng công nghệ của nước nhận đầu tư. Vai trò này được thể hiện qua việc chuyển giao công nghệ sẵn có từ các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài và sự phát triển khả năng công nghệ từ các cơ sở nghiên cứu ứng dụng của nước chủ nhà (cũng được mong đợi từ các nhà đầu tư nước ngoài).

Bên cạnh đó, FDI còn góp phần giải quyết việc làm cho người lao động. Bằng việc tăng nguồn vốn đầu tư, FDI tác động đến cung - cầu lao động, nó không những thu hút và sử dụng lao động, mà còn gián tiếp tạo thêm việc làm cho các ngành dịch vụ và các ngành khác trong Tỉnh.

Trong giai đoạn 2016-2020, tổng số lực lượng lao động của Tỉnh là 4.941.141 người, trong đó lao động từ 15-24 tuổi là 1.390.977 người, chiếm 28,2%. Năm 2021, tổng số lực lượng lao động của Tỉnh tăng lên 5.045.807 người, trong đó có 1.396.968 lao động trẻ, chiếm 27,7%. Nhờ tác động của FDI, tỷ lệ lao động thất nghiệp đã giảm từ 9,4% năm 2017 xuống 9,06% năm 2019.

Ngoài ra, FDI còn góp phần nâng cao số lượng, chất lượng và cơ cấu nguồn nhân lực. Cụ thể là, FDI tác động đến đội ngũ lao động của Tỉnh, đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực, kỹ năng lao động và quản trị kinh doanh của lao động.

Nhiều doanh nghiệp FDI đã tạo điều kiện cho lao động, nâng cao tay nghề, tiếp nhận kỹ năng, công nghệ và kinh nghiệm quản lý tiên tiến, rèn luyện kỹ thuật, tác phong lao động công nghiệp tại doanh nghiệp hoặc gửi đi đào tạo ở nước ngoài.

Những tác động tiêu cực

Bên cạnh tác động tích cực, FDI cũng có những tác động tiêu cực đối với phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bo Ly Khăm Xay, cụ thể như sau:

- Mất cân đối trong cơ cấu đầu tư: Việc sử dụng nhiều vốn đầu tư nước ngoài nói chung và FDI nói riêng có thể dẫn đến việc thiếu chú trọng huy động và sử dụng tối đa vốn trong nước. Từ đó, gây ra sự mất cân đối trong cơ cấu đầu tư giữa vốn đầu tư trong nước với vốn nước ngoài và có thể gây ra sự phụ thuộc của nền kinh tế vào vốn nước ngoài và nhà đầu tư nước ngoài (kể cả bí quyết kỹ thuật, công nghệ, đầu mối cung cấp vật tư, nguyên liệu, thị trường sản phẩm…). Nếu tỷ trọng FDI chiếm quá lớn trong tổng vốn đầu tư phát triển thì tính độc lập tự chủ có thể bị ảnh hưởng, nền kinh tế phát triển có tính lệ thuộc bên ngoài, thiếu vững chắc.

- Tiềm ẩn nhiều nguy cơ thất thu cho ngân sách nhà nước và tăng sức ép cạnh tranh đối với các doanh nghiệp của Tỉnh. Các nhà đầu tư nước ngoài thường sử dụng lợi thế của mình đối với doanh nghiệp ở nước tiếp nhận nói chung và tỉnh Bo Ly Khăm Xay nói riêng, nhất là trong trường hợp liên doanh, để thực hiện biện pháp “chuyển giá” thông qua cung ứng nguyên vật liệu, chi tiết, linh kiện, bộ phận, sản phẩm dở dang với giá cao, thu ngay từ khâu này, làm cho giá thành sản phẩm cao một cách giả tạo, giảm lợi nhuận, thậm chí gây ra “lỗ giả, lãi thật”, gây thiệt hại cho người tiêu dùng và giảm thu ngân sách của Tỉnh.

Theo Sở Kế hoạch và Đầu tư Tỉnh, trong số các dự án FDI thì trường hợp 1 dự án của Công ty Lao Vờn Cloup tại huyện Pạc Ka Đinh đã có những vi phạm pháp luật về thuế, lợi dụng sự hiểu biết hạn chế về chế độ kế toán nước ngoài và trình độ ngoại ngữ của cán bộ thuế, công ty này áp dụng hình thức kế toán đa dạng, phức tạp nhằm thực hiện các hành vi không đúng với quy định pháp luật về thuế.

Ngoài các hành vi “chuyển giá” gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước, doanh nghiệp FDI còn gây sức ép cạnh tranh cho doanh nghiệp trong nước với các lợi thế về tiềm lực tài chính, công nghệ. Các doanh nghiệp trong nước nếu không đủ mạnh dễ bị mất thị phần, làm ăn thua lỗ, thậm chí phá sản. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài còn thực hiện chính sách cạnh tranh bằng con đường bán phá giá, chịu lỗ trong giai đoạn đầu và các hình thức cạnh tranh không bình đẳng khác để loại trừ đối thủ cạnh tranh độc chiếm hoặc khống chế thị trường, lấn át các doanh nghiệp trong nước, làm cho một số ngành sản xuất không phát triển được.

- Nguy cơ về ô nhiễm môi trường: Vì mục tiêu lợi nhuận nên nhiều nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài đã không quan tâm đến vấn đề bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó, để thu hút nhiều FDI, tỉnh Bo Ly Khăm Xay đã nới lỏng các yếu tố tác động môi trường, vì thế nhiều dự án FDI có nguy cơ hủy hoại môi trường.

Tác động tiêu cực rõ nhất của các FDI ở tỉnh Bo Ly Khăm Xay là trong lĩnh vực sản xuất, một số doanh nghiệp FDI vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường, đã bị chính quyền Tỉnh buộc phải đóng cửa, ngừng hoạt động vì không có những biện pháp xử lý ô nhiễm môi trường. Thực tế cho thấy, vấn đề mâu thuẫn giữa tăng trưởng sản xuất công nghiệp, duy trì nhịp độ tăng trưởng kinh tế cao với ô nhiễm môi trường do sản xuất gây ra vẫn là bài toán nan giải đặt ra cho chính quyền tỉnh Bo Ly Khăm Xay.

Một số giải pháp

Nhằm hạn chế tác động tiêu cực và tăng cường tác động tích cực của FDI đến phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bo Ly Khăm Xay, theo tác giả, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Thứ nhất, tăng cường quản lý nhà nước đối với hoạt động của các doanh nghiệp FDI, đặc biệt là việc quản lý dự án FDI sau cấp giấy phép đầu tư. Phối hợp với các ban, ngành có liên quan để kịp thời giải quyết các vướng mắc của nhà đầu tư, nhất là các vướng mắc khó khăn trong lĩnh vực đất đai, môi trường...

Bên cạnh đó, xây dựng chương trình quản lý và bảo vệ môi trường một cách đồng bộ, hiệu quả từ việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường trong nhân dân, trong các đơn vị, đến việc xây dựng tiêu chuẩn quy định và các điều kiện phương tiện để quản lý và bảo vệ môi trường ở các khu công nghiệp, đặc biệt là giám sát việc chấp hành pháp luật bảo vệ môi trường, nghĩa vụ nộp thuế và pháp luật về lao động.

Hằng năm cơ quan quản lý nhà nước tổ chức cuộc gặp mặt các doanh nghiệp FDI để đánh giá hiệu quả hoạt động của các dự án FDI đến phát triển kinh tế - xã hội của Tỉnh; Tiếp thu những kiến nghị của doanh nghiệp về các vấn đề phát sinh cần giải quyết, đặc biệt là hoạt động của các cấp chính quyền làm cơ sở cho cải cách hành chính trong quản lý và nâng cao hiệu quả của FDI.

Thứ hai, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật nhà nước đối với các doanh nghiệp FDI. Công tác kiểm tra, thanh tra cần thực hiện chủ động, có kế hoạch, có phương pháp xử lý linh hoạt, mềm dẻo, tạo ra sự công bằng, minh bạch, làm tốt công tác này sẽ góp phần quan trọng trong công tác quản lý nhà nước đối với FDI ở tỉnh Bo Ly Khăm Xay ngày càng hiệu quả.

Đồng thời, hoàn thiện các quy trình quản lý, kiểm tra, thanh tra, giám sát xây dựng và thực hiện chính sách đối với các dự án đã được cấp phép đầu tư, thường xuyên kiểm tra, rà soát phân loại các dự án FDI đã được cấp giấy phép đầu tư.

Thứ ba, cần có những biện pháp cần thiết đối với các hành vi vi phạm các quy định, chính sách pháp luật của địa phương, quốc gia. Thực tế cho thấy, vì hướng tới tối ưu lợi nhuận nên các doanh nghiệp FDI có thể phát sinh các vi phạm như: về luật lao động, luật bảo vệ môi trường… Bởi vậy, việc tuyên truyền, khuyến khích thực thi trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp với môi trường và lao động trong văn hóa doanh nghiệp FDI là cần thiết.

Thứ tư, tăng cường kiểm soát giá chuyển nhượng ở các doanh nghiệp FDI để chống hành vi trốn thuế. Để hạn chế tình trạng chuyển giá này cần tập trung thực hiện hiệu quả vào một số giải pháp như: hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, kiện toàn bộ máy, áp dụng phương pháp định giá. Chính quyền tỉnh Bo Ly Khăm Xay và các cơ quan chức năng cũng cần rà soát, điều chỉnh theo hướng thu hẹp khoảng cách về các ưu đãi thuế giữa các ngành, lĩnh vực, địa phương trên địa bàn tỉnh Bo Ly Khăm Xay.

Chuyển giá không chỉ làm thất thu ngân sách nhà nước, mà còn tạo ra môi trường cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp. Do vậy, cơ quan Thuế cần tăng cường thanh tra giá chuyển giao, xem đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của ngành Thuế. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, thông tin về doanh nghiệp FDI trong các cơ quan chức năng của tỉnh Bo Ly Khăm Xay để có sự phối hợp đồng bộ, thông suốt trong kiểm soát chuyển giá của các cơ quan chức năng.

Thứ năm, Nhà nước Lào nói chung và tỉnh Bo Ly Khăm Xay nói riêng cần đẩy mạnh đào tạo nhân lực chất lượng cao để thu hút nguồn lực đầu tư và các doanh nghiệp nước ngoài. Ngay từ khi bắt đầu triển khai dự án FDI, chính quyền các địa phương phải phối hợp với các nhà đầu tư nước ngoài để triển khai đào tạo nhân lực đúng như yêu cầu của họ. Trong đó, chú trọng đào tạo nhân lực quản lý bậc trung và nhân lực làm việc trong lĩnh vực chuyển đổi số. Đồng thời, ưu tiên hỗ trợ kinh phí đào tạo nhân lực cho những dự án sử dụng công nghệ cao, quy mô lớn phù hợp với hình thành các lĩnh vực mũi nhọn và hình thành các sản phẩm chủ lực của Lào.

Thứ sáu, tỉnh Bo Ly Khăm Xay cần tổ chức đánh giá hiệu quả quản lý nhà nước đối với các dự án FDI. Theo đó, cần tổ chức nghiên cứu xây dựng Tài liệu hướng dẫn đánh giá hiệu quả phát triển FDI, hiệu quả quản lý nhà nước đối với FDI trên địa bàn Tỉnh. Trong đó, nhất thiết phải xây dựng được các chỉ tiêu định lượng và tìm cách đánh giá thiệt hại do chuyển giá của doanh nghiệp FDI. Qua đó, hàng năm chính quyền địa phương triển khai việc đánh giá hiệu quả FDI, thông tin kết quả đánh giá đến doanh nghiệp và người dân một cách công khai, minh bạch.

Tài liệu tham khảo:

1. Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bo Ly Khăm Xay (2015-2020), Báo cáo tổng kết giai đoạn (2010-2015), giai đoạn (2015-2020) và Báo cáo kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giải đoạn (2021-2025);
2. Sở Lao động và Phúc lợi xã hội tỉnh Bo Ly Khăm Xay (2015-2020), Báo cáo tổng kết giai đoạn (2010-2015), giai đoạn (2015-2020) và Báo cáo kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn (2021-2025);
3. UBND tỉnh Bo Ly Khăm Xay (2020), Báo cáo về dự án trồng Chuối xuất khẩu ra nước ngoài.