Thực trạng trên được ông Trương Anh Tuấn - Chủ tịch CTCP Tư vấn - Thương mại - Dịch vụ Địa ốc Hoàng Quân chia sẻ tại buổi “Góp ý dự thảo Thông tư sửa đổi về phát triển, quản lý và đầu tư xây dựng nhà ở xã hội" do Hiệp hội Bất động sản Việt Nam (VNREA) tổ chức. 

Rao bán tràn lan, sai đối tượng

Thời gian qua, hoạt động quản lý mua bán nhà ở xã hội đã bộc lộ nhiều kẽ hở. Trên các trang mạng xã hội, nhiều khu nhà ở xã hội dù chưa đủ điều kiện bán nhưng đã có hàng chục bài viết quảng cáo mời gọi mua nhà, nhận hồ sơ với các chính sách ưu đãi, hỗ trợ vay vốn khá chi tiết. 

Liên hệ với một môi giới rao tin bán nhà ở xã hội NHS Trung Văn (Hà Nội), phóng viên được chào mời với mức giá 19 triệu đồng/m2, và sẽ có một khoản mua ngoài hợp đồng. Khi mua xong, người mua có thể “ký gửi” tại sàn giao dịch của chủ đầu tư để bán lại hoặc cho thuê. Môi giới này cũng đưa ra kỳ vọng giá bán sẽ tăng lên, giá thuê từ 5 - 7 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, trên cổng thông tin Sở Xây dựng Hà Nội thực tế chưa có thông báo về việc tiếp nhận hồ sơ mua nhà tại dự án này. Chủ đầu tư là Công ty Cổ phần đầu tư xây dựng NHS cũng thông tin dự án vẫn chưa đủ điều kiện đăng ký chào bán, cho thuê các căn hộ chung cư thuộc dự án theo quy định của pháp luật hiện hành. Công ty cũng không thực hiện mở bán qua bất kỳ đơn vị trung gian nào khác.

Hay trước đó, qua hoạt động kiểm tra liên quan đến việc quản lý, sử dụng nhà chung cư tại nhiều tỉnh, thành cũng đã phát hiện nhiều trường hợp nhà ở xã hội sử dụng sai đối tượng.

Đơn cử như tại Khu nhà ở Bắc Từ Sơn, theo kiểm tra hồi giữa năm 2022, trong 107 khách hàng ký hợp đồng mua bán nhà với chủ đầu tư, chỉ có 33 hợp đồng hợp lệ được gửi danh sách về Sở Xây dựng, còn có tới 74 hợp đồng không hợp lệ. Ngoài ra, có 54 hộ sinh sống tại khu nhà ở nhưng chưa ký hợp đồng; 9 hộ kinh doanh tại tầng 1 ký hợp đồng mua bán/trả góp với chủ đầu tư.

Báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2020 của Kiểm toán Nhà nước trước đó cũng từng chỉ ra tại 5 dự án được kiểm toán chi tiết ở TP. Hồ Chí Minh có 85 trường hợp người được mua, thuê nhà ở xã hội có dấu hiệu đã có nhà ở; 64 trường hợp người được mua, thuê nhà ở xã hội có giao dịch ủy quyền về nhà ở xã hội. Tại 2 dự án ở Hà Nội được kiểm toán chi tiết có 122 khách hàng được mua, 16 khách hàng được thuê nhà ở xã hội sử dụng không đúng mục đích.

Các dẫn chứng trên để thấy, dù nguồn cầu lớn, nhưng bài toán bán đúng đối tượng, sử dụng đúng mục đích của nhà ở xã hội vẫn cần những lời giải.

Cần giải pháp đồng bộ

Về vấn đề này, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Theo đó, tại điểm b khoản 1, điểm b khoản 6 Điều 64 quy định cụ thể hành vi vi phạm về bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội không đúng đối tượng theo quy định và biện pháp khắc phục hậu quả, là buộc thu hồi nhà ở xã hội và buộc hoàn trả bên mua, bên thuê mua số tiền mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, theo ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh, các chế tài liên quan đến việc mua - bán trục lợi nhà ở xã hội vẫn còn lỏng lẻo. Pháp luật mới chỉ quy định xử phạt đối với người thực hiện hành vi mua bán nhà ở xã hội không đúng đối tượng, không đúng quy định của pháp luật, vẫn còn rất nhiều lĩnh vực liên quan đến nhà ở xã hội còn chưa được điều chỉnh. Ngoài ra, việc thực thi pháp luật và sự thiếu đồng bộ về cơ sở dữ liệu cũng là những nguyên nhân của tình trạng quản lý yếu kém.

Nhiều chuyên gia cho rằng Chính phủ cần điều chỉnh mức thu nhập thuộc diện phải đóng thuế thu nhập cá nhân cho phù hợp với thực tế, vì với mức đóng thuế thu nhập cá nhân hiện nay là 11 triệu đồng sẽ làm hạn chế đối tượng được mua. Đặc biệt, cắt giảm điều kiện đối với thuê nhà ở xã hội (chỉ cần là đối tượng thu nhập thấp), đối với trường hợp mua, thuê mua nhà ở xã hội thì chỉ cần đảm bảo hai điều kiện là chưa có nhà ở và thu nhập thấp.