Nguồn: Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu được tiến hành thông qua 2 bước: (1) Bước 1: Nghiên cứu định tính bằng xây dựng phát triển hệ thống khái niệm/thang đo và các biến quan sát và hiệu chỉnh biến quan sát phù hợp với thực tế. (2) Bước 2: Nghiên cứu định lượng: Sử dụng hệ số tin cậy Cronbach Alpha để kiểm định mức độ chặt chẽ mà các mục hỏi trong thang đo tương quan với nhau; Phân tích nhân tố khám phá (EFA) được sử dụng để kiểm định các nhân tố ảnh hưởng và nhận diện các nhân tố được cho là phù hợp; đồng thời sử dụng phân tích hồi qui tuyến tính đa biến xác định các nhân tố và mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

Dữ liệu và phương pháp thu thập dữ liệu

Để phục vụ nghiên cứu, nhóm tác giả tiến hành thu thập gồm cả dữ liệu thứ cấp và dữ liệu sơ cấp nhằm phục vụ kiểm định mô hình nghiên cứu.

Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua phương pháp sưu tầm tài liệu, phương pháp phỏng vấn. Nội dung các câu hỏi là các biến quan sát đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến nâng cao hiệu quả hệ thống KSNB tại đơn vị và sử dụng thang đo 5 Likert cho toàn bộ bảng hỏi: 1 – Hoàn toàn đồng ý, 2 – Không đồng ý, 3 – Bình thường, 4 – Đồng ý, 5 – Hoàn toàn đồng ý. Đối tượng khảo sát là thành viên Ban lãnh đạo, Kế toán trưởng và cán bộ viên chức có thâm niên công tác từ 5 năm trở lên và có sự am hiểu nhất định về hệ thống KSNB của đơn vị mình công tác.

Để sử dụng kiểm định EFA, kích thước mẫu phải lớn. Theo quan điểm của Bollen (1989), kích thước mẫu tối thiểu là 5 quan sát cho một câu hỏi cần ước lượng đối với các biến độc lập. Theo đó, nghiên cứu này có 21 câu hỏi tương ứng với 21 biến quan sát, vì vậy kích thước mẫu tối thiểu là 21x5 = 105. Để đạt được tối thiểu 105 quan sát, tác giả đã gửi 180 bảng câu hỏi từ tháng 1/2023 đến tháng 3/2023 qua phần mềm Google Docs Form đến các đơn vị HCSN tại TP. Hồ Chí Minh. Kết quả nhận được 158 phiếu khảo sát, trong đó có 13 phiếu bị loại do không hợp lệ. Do đó, số lượng quan sát còn lại để đưa vào phân tích là 145 phiếu.

Mô hình và giả thuyết nghiên cứu

Thông qua các bước nghiên cứu nhóm, tác giả xác định được 5 nhân tố với 21 biến quan sát tác động tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, do vậy mô hình nghiên cứu được đề xuất như Hình 1. Các giả thuyết nghiên cứu gồm:

H1 (+): Môi trường kiểm soát có tác động cùng chiều đối với tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

H2 (+): Đánh giá rủi ro có tác động cùng chiều đối với tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

H3 (+): Hoạt động kiểm soát có tác động cùng chiều đối với tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

H4 (+): Thông tin và truyền thông có tác động cùng chiều đối với tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

H5 (+): Giám sát có tác động cùng chiều đối với tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh.

Phương pháp xử lý dữ liệu

Căn cứ số liệu khảo sát, tác giả thực hiện việc xử lý dữ liệu phần mềm SPSS Statistics 22.0 để phân tích độ tin cậy của các nhân tố cũng như các tiêu chỉ đo lường nhân tố, đồng thời áp dụng phương pháp thống kê để tổng hợp, so sánh nhằm lượng hóa mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh thông qua các kiểm định của mô hình.

Kết quả nghiên cứu

Kiểm định chất lượng thang đo

Qua kết quả kiểm định chất lượng thang đo ở Bảng 1 cho thấy, hệ số Cronbach’s Alpha của tổng thể đều lớn hơn 0.6. Như vậy, hệ thống thang đo được xây dựng gồm 6 thang đo đảm bảo chất lượng tốt với 25 biến quan sát đặc trưng.

Phân tích nhân tố khám phá các biến độc lập

Kiểm định tính thích hợp EFA

Kết quả cho thấy, KMO = 0.736 thỏa điều kiện 0.5 ≤ KMO ≤ 1 nên phân tích nhân tố được chấp nhận với dữ liệu nghiên cứu. Sig Barlett’s Test = 0.000 < 0.05 cho thấy kiểm định Bartlett có ý nghĩa thống kê, chứng tỏ các biến quan sát có tương quan với nhau trong nhân tố. Trong khi đó, phương sai trích là 65.162% > 50% đạt yêu cầu.

Bên cạnh đó, hệ số tải nhân tố (FA) của các biến (>0,5) và hiệu số giữa các thành phần trong cùng yếu tố lớn hơn 0,3. Như vậy, thang đo được chấp nhận và 23 biến quan sát được gom thành 05 nhóm, đó là Môi trường kiểm soát (4 biến; Đánh giá rủi ro (4 biến); Hoạt động kiểm soát (4 biến; Thông tin và truyền thông (4 biến); Giám sát (5 biến).

Phân tích khám phá EFA cho biến phụ thuộc

Kết quả kiểm định Bartlett's cho thấy giữa các biến trong tổng thể có mối tương quan với nhau (sig = 0.000<0.05). Đồng thời, hệ số KMO = 0.750 lớn hơn 0.5 (> 0.5), chứng tỏ phân tích nhân tố để nhóm các biến lại với nhau là thích hợp và dữ liệu phù hợp cho việc phân tích.

Phân tích hồi quy bội

Sau tương quan Pearson, nhóm tác giả thực hiện phân tích hồi quy tuyến tính bội để đánh giá sự ảnh hưởng của các biến độc lập đến biến phụ thuộc trong mô hình.

Nguồn: Kết quả nghiên cứu

Bảng 2 cho thấy, giá trị hệ số tương quan là 0.748 > 0.5. Do vậy, đây là mô hình thích hợp để sử dụng đánh giá mối quan hệ giữa biến phụ thuộc và các biến độc lập. Ngoài ra, hệ số xác định của mô hình hồi quy R2 hiệu chỉnh là 0.739. Nghĩa là mô hình hồi quy tuyến tính đã xây dựng phù hợp với dữ liệu 71.5%. Sự biến thiên của biến phụ thuộc (KSNB) là do tác động của 5 biến độc lập (MTKS, DGRR, HDKS, TTTT, HDGS), các phần còn lại là do của các yếu tố khác. Kiểm định Durbin Watson = 2.231 trong khoảng 1< D < 3 nên không có hiện tượng tự tương quan của các phần dư. Hệ số VIF các biến độc lập <10 nên không xảy ra hiện tượng đa cộng tuyến. Từ kết quả nghiên cứu, rút ra phương trình hồi quy:

KSNB = 0.435xMTKS + 0.265xTTTT + 0.235xDGRR + 0.220xHDKS+ 0.211xHDGS

Kết luận và hàm ý chính sách

Nguồn: Kết quả nghiên cứu

Thông qua các kiểm định của mô hình nghiên cứu, có thể khẳng định có 5 nhân tố tác động đến tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh theo thứ tự từ cao đến thấp như trong Bảng 3.

Xuất phát từ kết quả kiểm định mô hình nghiên cứu ở trên, nhóm tác giả đưa ra một số đề xuất các hàm ý quản trị nhằm nâng cao tính hữu hiệu KSNB các khoản chi thường xuyên NSNN của các cơ quan HCSN trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh như sau:

Thứ nhất, đối với môi trường kiểm soát, hoạt động kiểm soát và giám sát: Các đơn vị cần áp dụng đúng các nguyên tắc bất kiêm nhiệm, phân công phân nhiệm, ủy quyền và phê chuẩn trong thiết kế và vận hành các thủ tục kiểm soát. Thiết kế và vận hành các thủ tục kiểm soát đối với các hoạt động dịch vụ của cán bộ công chức đối với khách hàng, áp dụng tốt nguyên tắc phân công, phân nhiệm nhằm xác định rõ trách nhiệm của các bộ phận. Bên cạnh đó, hoàn thiện thủ tục kiểm soát đối với các hoạt động cơ bản. Quá trình hoạt động và các nguồn lực đảm bảo việc thực hiện quá trình hoạt động phải luôn được lãnh đạo đơn vị quan tâm, coi trọng kiểm tra, kiểm soát cụ thể: thiết kế và vận hành các thủ tục kiểm soát đối với tài sản trong quá trình quản lý và sử dụng; thiết kế và vận hành thủ tục trong kiểm soát chi phí; vận hành thủ tục kiểm soát chi phí; vận hành thủ tục kiểm soát trong hoạt động thu chi của đơn vị.

Thứ hai, đối với hoạt động đánh giá rủi ro, để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên NSNN, các đơn vị HCSN tại TP. Hồ Chí Minh nên đưa chức năng quản trị rủi ro vào chức năng hoạt động của đơn vị để nhận diện, đánh giá rủi ro từ các bộ phận phòng, ban, cá nhân thực hiện công tác kiểm soát chi ngân sách. Tăng cường công tác nhận diện rủi ro ở các mặt hoạt động kiểm soát chi ngân sách của cơ quan. Kiểm soát các khoản chi NSNN theo mức độ rủi ro, cần phân tích mức độ rủi ro các khoản chi NSNN. Khi đã xác định được mức độ rủi ro, cần có các cơ chế kiểm soát cho phù hợp với từng loại. Đối với các khoản chi NSNN rủi ro cao cần phải kiểm soát tất cả các khoản chi đó, đối với các khoản chi NSNN ít rủi ro thì cần kiểm soát chọn mẫu hoặc thanh toán trước kiểm soát sau.

Thứ ba, đối với hoạt động thông tin và truyền thông: Các đơn vị cần đẩy mạnh truyền thông thông tin đầy đủ, rõ ràng và kịp thời đến cán bộ công chức và cộng đồng thông qua nhiều phương tiện khác nhau; đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin mạnh mẽ vào trong lĩnh vực này. Theo đó, đơn vị cần phân công nhiệm vụ cụ thể cho cá nhân, tổ chức để phụ trách mảng thông tin truyền thông trong phạm vị toàn đơn vị cũng như phạm vi từng bộ phận.

Tài liệu tham khảo:

1. Amudo, A. & Inanga, E. L (2009), Evaluation of Internal Control Systems: A Case Study from Uganda;
2. Babatunde, Shakirat Adepeju (2013), Stakeholders perception on the effectiveness of internal control system on financial accountability in the Nigerian public sector, International Journal of Business and Management Invention, volume 2 Issue 1, January. 2013, pp.16-33;
3. Bollen, K.A. (1989), Structural Equations with Latent Variables. John Wiley and Sons, Inc., New York;
4. Rahahleh, M. (2011), The Impact of Multiple Authorities that Conduct Internal Control on Public Fund in the Control Process in Jordan. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 28, 44-60.