Nhật Bản tìm kiếm vai trò mới trong quan hệ với Mỹ
(Taichinh) - Trong bối cảnh Mỹ và Nhật Bản đang chuẩn bị lễ kỷ niệm 70 năm chấm dứt Chiến tranh Thế giới thứ Hai, chuyến công du một tuần tới Mỹ của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe mang nhiều ý nghĩa đặc biệt.
Lịch trình của ông Abe phản ánh mối quan hệ thực chất giữa Nhật Bản và Mỹ. Các cuộc tiếp xúc với giới chức Mỹ của nhà lãnh đạo Nhật Bản tại Boston, New York và Washington cho thấy nỗ lực của Tokyo muốn thoát khỏi những ràng buộc của quan hệ đối tác Mỹ - Nhật sau Chiến tranh Thế giới thứ Hai để đóng vai trò chủ động hơn và tự chủ hơn trong việc định hình an ninh khu vực.
Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) với 12 quốc gia đang tham gia đàm phán là nội dung nổi bật trong các cuộc thảo luận của ông Abe với Obama và trong bài phát biểu trước Quốc hội Mỹ. Ủy ban Tài chính Thượng viện Mỹ đã thông qua quyền đàm phán nhanh dù việc nhận được sự ủng hộ của cả hai viện Quốc hội Mỹ vẫn chưa rõ ràng.
Đối với Thủ tướng Abe, tầm quan trọng của thỏa thuận này là khá đa dạng. Ở mức độ rộng lớn nhất, TPP có tầm nhìn đa phương và là nền tảng cho nỗ lực của Mỹ và Nhật Bản ngăn chặn sự nổi lên của Trung Quốc, thông qua việc tạo ra khung thể chế cho hợp tác kinh tế và ngoại giao giữa các nước thành viên. Đồng thời, nó cũng tạo nhân tố hợp pháp quốc tế và sự cấp bách cho những nỗ lực của ông Abe muốn thúc đẩy những cải cách cơ cấu kinh tế xã hội nhạy cảm trong nước - mũi tên thứ ba của chương trình phục hồi kinh tế Abenomics.
Trong khi đó, bản thân Mỹ cũng muốn tạo sức ép lên Nhật Bản mở cửa các thị trường hàng hóa, vốn được bảo vệ chặt chẽ, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp - một thành tố quan trọng trong các cuộc đàm phán TPP của Nhật Bản. Việc giảm các chính sách bảo hộ này sẽ cho phép Nhật Bản thu hút nhiều hơn đầu tư nước ngoài đồng thời buộc nền kinh tế nước này phải cạnh tranh nhiều hơn với bên ngoài, giúp cải thiện năng suất và thúc đẩy tăng trưởng cho toàn nền kinh tế.
Trong bài phát biểu trước Quốc hội lưỡng viện Mỹ, Thủ tướng Nhật Bản đã gửi đi thông điệp của ông về việc tăng cường quan hệ kinh tế và an ninh với Washington. Chủ tịch Hạ viện Mỹ John Boehner tuyên bố, Thủ tướng Abe trở thành nhà lãnh đạo đầu tiên của Nhật Bản phát biểu trước một phiên họp chung của Quốc hội Mỹ và người Mỹ tự hào khi được tổ chức sự kiện lịch sử này. Bài phát biểu là cơ hội để người Mỹ được lắng nghe ý kiến của một trong những đồng minh thân cận nhất nói về cách thức hai bên có thể mở rộng hợp tác liên quan đến những ưu tiên kinh tế và an ninh, trong đó cùng nhau hợp tác để mở cửa các thị trường và khuyến khích tăng trưởng kinh tế hơn nữa thông qua thương mại tự do.
Quyết định của Thủ tướng Abe dành nửa cuối thời gian chuyến thăm Mỹ ở bang California có lẽ cũng quan trọng không kém so với các cuộc gặp ở bờ Đông nước Mỹ. Kể từ khi nhậm chức năm 2012, chính quyền Abe đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển ngành công nghệ thông tin như sự kế thừa mô hình dựa trên sản xuất phần cứng đã giúp kinh tế Nhật Bản tăng trưởng thần kỳ sau Chiến tranh Thế giới thứ Hai. Để đạt được mục tiêu này, Chính phủ Nhật Bản đã đưa ra các biện pháp nới lỏng việc tiếp cận vốn của các công ty khởi nghiệp nhằm khuyến khích sự chấp nhận rủi ro của giới doanh nghiệp trong nước.
Đối với ông Abe, những nỗ lực này là một phần quan trọng không chỉ trong mục tiêu phục hồi tăng trưởng kinh tế ngắn hạn, cải thiện việc làm - đặc biệt với giới trẻ, mà còn bảo đảm sự vượt trội về công nghệ của Nhật Bản so với nước láng giềng Trung Quốc và Hàn Quốc. Trong kỷ nguyên mà máy tính đang nhanh chóng thay thế các dây chuyền lắp ráp cũng như nguyên tắc tổ chức an ninh và chiến tranh, lợi thế của việc phát triển ngành công nghệ thông tin đẳng cấp thế giới sẽ vượt ngoài khỏi các lợi ích kinh tế.
Chuyến thăm Mỹ của ông Abe cũng góp phần khẳng định tình hình địa - chính trị Đông Á đang thay đổi nhanh chóng. Trung Quốc được dự báo sẽ phải trải qua một thập kỷ căng thẳng chính trị, kinh tế và xã hội to lớn, trong khi Nhật Bản ở thế sẵn sàng tăng cường hơn nữa vai trò của mình trong các vấn đề kinh tế, quân sự và chính trị khu vực. Sau các cuộc chiến ác liệt trên khắp Thái Bình Dương trong Chiến tranh Thế giới thứ Hai, Nhật Bản đã trở thành một đồng minh trung thành với Mỹ. Thủ tướng Abe từng cho biết, ông muốn lực lượng Nhật Bản được đào tạo tốt hơn, trang bị tốt hơn và có vai trò tích cực hơn. Việc mở rộng hợp tác quân sự với Mỹ sẽ giúp mong muốn này thành hiện thực.