Quản trị doanh nghiệp thời Cách mạng công nghiệp 4.0

Theo các chuyên gia kinh tệ́, quản trị doanh nghiệp (QTDN) tốt là nền tảng cho sự phát triển lâu dài của các DN. Thực tiễn trong và ngoài nước cho thấy, các DN đạt được thành công lớn trong dài hạn nhờ hệ thống quản trị công ty tốt. Trong khi đó QTDN kém, thiếu minh bạch luôn là nguyên nhân chính dẫn tới hoạt động thiếu hiệu quả và phá sản của DN. Thực tế cũng chứng minh sự sụp đổ của nhiều DN lớn trên thế giới như: Enron, Daewoo, WorldCom… hay những vấn đề lãng phí, đầu tư thua lỗ tại các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) ở Việt Nam phần lớn là do QTDN không hiệu quả. Trong giai đoạn toàn cầu hóa, cạnh tranh khốc liệt cùng với các vấn đề phát sinh khó lường như chiến tranh thương mại, dịch bệnh toàn cầu… những đổi mới công nghệ tác động đến phương thức sản xuất của nền kinh tế nói chung và cộng đồng DN nói riêng càng đòi hỏi vấn đề QTDN ở một mức độ cao hơn.

Về lý thuyết, QTDN là hệ thống các quy tắc, cơ chế, quy định mà thông qua đó DN được điều hành và kiểm soát. QTDN liên quan đến việc cân bằng lợi ích của các bên liên quan, chẳng hạn như cổ đông, người quản lý, khách hàng, nhà cung cấp, nhà tài trợ vốn, chính phủ và cộng đồng. Theo Chu Thị Hà, Đinh Thị Ngọc Hà (2019), QTDN phải đảm bảo được 4 chức năng cơ bản: Kế hoạch và dự báo; Tổ chức thực hiện; Lãnh đạo, chỉ đạo; Kiểm tra kiểm soát và ra các quyết định điều chỉnh. Trong QTDN, các chức năng này cần được thực hiện một cách đồng bộ, thống nhất và phù hợp tạo ra sự cộng hưởng nhằm đảm bảo DN hoạt động liên tục và không ngừng phát triển, đạt được những mục tiêu chung đã đề ra.

QTDN bị tác động rất nhiều trước sự phát triển của công nghệ và ứng dụng hiện đại. Trước đây, QTDN được hỗ trợ bởi một số phần mềm đơn lẻ như phần mềm kế toán, phần mềm bán lẻ, phần mềm quản lý kho… đã có thể đáp ứng được nhu cầu của DN nói chung và một số bộ phận phòng ban cụ thể nói riêng. Tuy nhiên, hiện nay, các DN không dừng lại ở việc ứng dụng công nghệ thông tin ở mức độ đơn giản, mà hướng đến một giải pháp quản trị tổng thể và đồng nhất cho toàn bộ hoạt động của DN, có thể linh hoạt thay đổi và mở rộng đáp ứng được những thay đổi liên tục của quy mô cũng như cơ cấu DN. Đó cũng là nhu cầu tất yếu của mọi DN nhằm đạt tốc độ tăng trưởng và phát triển cao trong kỷ nguyên số 4.0.

Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) với xu hướng phát triển dựa trên hệ thống kết nối số hóa - vật lý - công nghệ sinh học, trong đó sự đột phá của Internet và trí tuệ nhân tạo đang làm thay đổi nền sản xuất, tác động mạnh mẽ đến DN. Là quốc gia đang phát triển, việc tiếp cận những thành tựu của CMCN 4.0 là con đường ngắn nhất để các DN Việt Nam bứt phá, tận dụng các cơ hội để giảm chi phí, nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, gia tăng vị thế cạnh tranh trên thị trường… Hiện nay, việc các DN Việt Nam chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, do áp dụng công nghệ lạc hậu, sử dụng nhiều nhân công nên chi phí sản xuất cao, khiến khả năng cạnh tranh của hàng hóa thấp. Một khi các DN Việt Nam đầu tư nghiên cứu, phát triển sản phẩm theo nhu cầu của khách hàng, theo định hướng CMCN 4.0 thì vị thế DN sẽ được khẳng định và nâng cao. Tuy nhiên, để làm được điều này thì các DN cần áp dụng cách thức QTDN hiện đại. QTDN thời đại 4.0 được ứng dụng trong hầu khắp các khía cạnh từ kinh doanh, quản trị nhân sự đến chăm sóc khách hàng. Đồng thời, QTDN gắn với công nghệ cho phép các nhân viên trong công ty có thể liên lạc, trao đổi và làm việc với nhau dễ dàng hơn, tạo ra môi trường làm việc hiện đại và thuận lợi hơn.

Thách thức đặt ra

Hiện nay, trước xu thế hội nhập quốc tế mạnh mẽ của nền kinh tế, vấn đề QTDN đã ngày càng được các nhà quản trị quan tâm. Vấn đề đặt ra hiện nay là thế giới đang bước vào cuộc CMCN 4.0 với sự đột phá của internet vạn vật và trí tuệ nhân tạo, đang từng ngày làm thay đổi cách thức sản xuất của DN, song cũng đang đặt ra những thách thức cho vấn đề QTDN, thể hiện trên các bình diện sau:

- Nhận thức của cộng đồng DN về CMCN 4.0 và QTDN vẫn còn thấp. Theo Chu Thị Hà, Đinh Thị Ngọc Hà (2019), hiện nay, nhiều DN chưa hiểu về bản chất của CMCN 4.0, chưa nhận thức đầy đủ về các xu thế công nghệ đến ngành, lĩnh vực của mình, chưa sẵn sàng năng lực để tiếp cận công nghệ, hệ thống hạ tầng, thay đổi quy trình, thay đổi cách thức quản trị, điều hành để đáp ứng được với xu thế công nghệ. Đây là thách thức các DN cần giải quyết đầu tiên, trước khi tính đến những kế hoạch dài hơi hơn.

- Am hiểu về QTDN trong CMCN 4.0 chưa cao: QTDN trong thời đại công nghệ 4.0 đòi hỏi các cấp quản lý phải nâng cao năng lực quản trị trên các lĩnh vực bao gồm: Quản trị chiến lược, tài chính, nhân lực, sản xuất và marketing, tài nguyên (trong đó có tài nguyên số). Nhìn chung, các DN Việt Nam chưa có hệ thống QTDN tốt, dù phải thừa nhận rằng, hiện nay nhiều DN, tập đoàn tư nhân quy mô lớn đã quan tâm nhiều đến vấn đề này.

Theo điều tra của các tổ chức quốc tế, đa số các giám đốc được hỏi cho rằng, các DN ở Việt Nam hiện chưa thực hiện tốt công tác QTDN, trong đó thể hiện rõ nhất ở những vấn đề như: Vai trò của Hội đồng quản trị còn hạn chế; Chức năng của Ban kiểm soát trong một số công ty còn chưa rõ ràng, mang tính hình thức, đối phó; Sự minh bạch và công bố thông tin chưa được thực hiện tốt... Phát triển nguồn lực lãnh đạo số là một thách thức chủ yếu mà DN phải đối mặt trong quá trình chuyển đổi. Với lực lượng sản xuất 4.0 thì cũng cần giám đốc điều hành 4.0 với phương thức QTDN mới để làm cho sự vận hành của công ty thật đơn giản nhưng hiện đại, hiệu quả. Nhà quản trị phải luôn khuyến khích đổi mới, đột phá, khuyến khích sự xung kích, dấn thân cho những thay đổi của tương lai.

- Trình độ áp dụng công nghệ chưa tốt: Công nghệ mới đi kèm với những đòi hỏi về kỹ năng, kiến thức phải được cập nhật mới để thích ứng nhanh chóng với sự thay đổi của CMCN 4.0. Hầu hết DN mới ứng dụng được một phần công nghệ vào quản trị DN. Một khảo sát tiến hành trên 100 DN Việt Nam mới đây cho thấy, trong 30% DN sử dụng công nghệ để quản trị DN có đến 98% sử dụng các phần mềm riêng lẻ như: kế toán, CRM, kho, bán hàng… thiếu sự liên kết với nhau. Trong các hoạt động marketing, các “kỹ thuật cơ bản” như tận dụng các công cụ tìm kiếm trên internet, tạo các chiến dịch Marketing Online trên mạng xã hội thì chỉ có một số ít các DN sử dụng các phần mềm hỗ trợ quản trị. Trong khi đó, DN cũng như các cơ sở đào tạo nguồn nhân lực trên thị trường đang gặp khó khăn lớn vì không biết nên đào tạo kiến thức gì thì sẽ kịp thời đáp ứng sự thay đổi liên tục về nhu cầu lao động của kỷ nguyên công nghiệp 4.0.

- Năng lực chuẩn bị cho CMCN 4.0 vẫn chưa đáp ứng: Khi đang bắt đầu cuộc CMCN 4.0, thì hầu như các DN đều khan hiếm nguồn lực có thể quản trị, vận hành và ứng dụng các tiến bộ công nghệ liên quan tới AI, IoT, Thực tế ảo, Người máy, in 3D… Nguồn nhân lực làm việc trong lĩnh vực này đang trở nên khan hiếm, khó giữ, khó phát triển và đang trở thành thách thức lớn cho các DN.

Theo Chu Thị Hà, Đinh Thị Ngọc Hà (2019), khảo sát mới đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) mới đây cho thấy, DNNVV đang chiếm khoảng 97% tổng số DN của Việt Nam, với nhiều hạn chế cơ bản như quy mô nhỏ, thậm chí siêu nhỏ, ứng dụng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo còn thấp, chưa tham gia được vào chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu... Cùng với đó, 80% đến 90% máy móc sử dụng trong các DN Việt Nam là nhập khẩu, gần 80% là những công nghệ cũ từ thập niên 1980-1990; khoảng 75% số máy móc và trang thiết bị đã hết khấu hao, hiệu quả sản xuất thấp. Trong khi đó, với làn sóng công nghệ 4.0, buộc các DN phải có sự chuyển đổi mạnh mẽ trong đầu tư và sản xuất, kinh doanh (Thái Linh, 2017).

Nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0

Cuộc CMCN 4.0 với sự đột phá của internet và trí tuệ nhân tạo làm thay đổi nền sản xuất, tác động mạnh mẽ tới DN. Bên cạnh những cơ hội to lớn, cuộc cách mạng này sẽ tạo ra rất nhiều thách thức, tác động đến hoạt động của cộng đồng DN nói chung và QTDN nói riêng. Trong bối cảnh đó, các DN cần thay đổi và áp dụng giải pháp QTDN mới để tận dụng tốt cơ hội, giải quyết những thách thức mới đặt ra.

Việt Nam đang có nhiều lợi thế để DN nắm bắt và tận dụng lợi thế từ CMCN 4.0 do đội ngũ DNNVV đông đảo, nhiều doanh nhân trẻ, có trình độ công nghệ tốt và khát khao khám phá. Đặc biệt, Chính phủ hiện nay rất coi trọng phát triển thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và CMCN 4.0. Các DN cần nhận thức rõ những lợi thế này để tận dụng và nâng cao hiệu quả QTDN. Trong thời gian tới, các DN cần áp dụng giải pháp QTDN để giải quyết các thách thức trong cuộc CMCN 4.0. Cụ thể, trong thời gian tới, DN cần chú trọng một số nhiệm vụ sau:

Một là, nhà quản trị phải tiên phong trong đổi mới tư duy, nhận thức để nâng cao năng lực cạnh tranh, bởi chính cuộc cách mạng này ảnh hưởng trực tiếp đến sự tồn vong của chính DN. Thay đổi nhận thức là một cuộc cách mạng diễn ra trong suy nghĩ của các nhà quản trị. Để thay đổi nhận thức, chủ DN cần chủ động hơn trong quá trình tìm hiểu và cập nhật các xu hướng mới. Đặc biệt là các xu hướng về công nghệ có thể ứng dụng thực tiễn vào quá trình quản trị của DN.

Hai là, trong bối cảnh CMCN 4.0 thì công nghệ số là yếu tố tác động lớn nhất đến xu hướng và phương thức QTDN. Nhà quản trị phải có kiến thức hiểu biết về việc  ứng dụng công nghệ vào hoạt động quản trị, điều hành, trong đó áp dụng phần mềm QTDN vào quá trình kinh doanh để tối ưu hóa nguồn lực và tiết kiệm chi phí... Đồng thời, nhà quản trị cần xác định của DN đang ở đâu trong cuộc CMCN 4.0, qua đó xác định nguồn lực và chiến lược tiếp cận phù hợp.

Ba là, đầu tư, ứng dụng công nghệ vào sản xuất kinh doanh nói chung và QTDN nói riêng nhằm nâng cao hiệu quả QTDN. Những thách thức của QTDN trong CMCN 4.0 hoàn toàn có thể giải quyết nếu các nhà quản trị biết ứng dụng phần mềm, các giải pháp công nghệ để giúp quá trình quản trị kinh doanh có thể tối ưu hóa nguồn lực và tiết kiệm chi phí. Do vậy, để thích ứng với đòi hỏi từ cuộc cách mạng này, DN phải tăng cường đầu tư trang thiết bị, công nghệ, máy móc, tự động hóa trong sản xuất, kinh doanh.       

Tài liệu tham khảo:

1. Quản trị doanh nghiệp trong thời đại 4.0 thế nào cho hiệu quả?, Truy cập từ link: https://www.itgvietnam.com/quan-tri-doanh-nghiep-trong-thoi-dai-4-0-the-nao-cho-hieu-qua/;

2. Cách mạng công nghiệp 4.0 và sự thay đổi cách quản trị doanh nghiệp, Truy cập ngày 10/4/2019, từ: http://izisolution.vn/cach-mang-cong-nghiep-4-0-va-su-thay-doi-cach-quan-tri-doanh-nghiep;

3. Quản lý doanh nghiệp là gì?, Truy cập ngày 12/4/2019 từ: https://luatminhkhue.vn/tu-van-luat-doanh-nghiep/quan-tri-doanh-nghiep.aspx;     

4. Chu Thị Hà, Đinh Thị Ngọc Hà (2019), Quản trị doanh nghiệp trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0, Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 4/2019;

5. Đức Nam (2018), Cách mạng công nghiệp 4.0: Đường ngắn nhất để doanh nghiệp bứt phá, Vietnamplus.vn.