Thay đổi tư duy, cách làm trong phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường

Nguyễn Tâm

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà nhấn mạnh, cần xây dựng, cập nhật kế hoạch, lộ trình thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh như là “sợi chỉ”, nguyên lý xuyên suốt, liên kết, điều phối, dẫn dắt các chiến lược ngành, địa phương. Từ đó, thay đổi tư duy, cách làm trong phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường...

Ngày 30/5/2023, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã chủ trì phiên họp toàn thể lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh.

Cùng dự phiên họp có các thành viên của Ban Chỉ đạo; đại diện lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường; Bộ Kế hoạch và Đầu tư; Bộ Tư pháp; Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cùng các chuyên gia đến từ Tập đoàn tư vấn Boston Consulting Group.

Không có giải pháp cụ thể thì tăng trưởng xanh chỉ nằm trên giấy

Phát biểu chỉ đạo phiên họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết, kể từ Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc năm 2021 (COP26) đến nay, thế giới đã chuyển từ nhận thức sang hành động trong "cuộc chiến" chống biến đổi khí hậu.

Với cam kết giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0, kinh tế thế giới chuyển từ mô hình dựa chủ yếu vào khai thác tài nguyên thiên nhiên sang mô hình kinh tế xanh, kinh tế tri thức, kinh tế tuần hoàn carbon thấp; đồng thời, phục hồi tài nguyên thiên nhiên, hệ sinh thái tự nhiên.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì Phiên họp toàn thể lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh.
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì Phiên họp toàn thể lần thứ nhất của Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh.

Chiến lược tăng trưởng xanh đã tiếp cận bài bản trong phát triển bền vững để giải “bài toán” giữa kinh tế, môi trường, công bằng xã hội. Do đó, Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh cần giải quyết các "bài toán" liên ngành, liên vùng trong tăng trưởng xanh, nhằm đạt được đồng thời các mục tiêu của từng ngành, từng vùng, của quốc gia và toàn cầu.

“Các mục tiêu, cam kết về tăng trưởng xanh đã rõ, nhưng chúng ta cần tìm ra cách làm phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của Việt Nam. Không có giải pháp cụ thể thì mục tiêu tăng trưởng xanh chỉ nằm trên giấy", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Hơn 80% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm xanh

Theo đánh giá từ Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế, Việt Nam đứng trước những cơ hội rất lớn để thúc đẩy tăng trưởng xanh nhờ những lợi thế từ khả năng dự trữ carbon lớn từ nguồn tài nguyên rừng, tiềm năng lớn từ phát triển năng lượng tái tạo.

Việt Nam là một trong những nước có tốc độ phát triển nhanh nhất về nền kinh tế số trong khu vực, với quy mô trị trường kinh tế số khoảng 23 tỷ USD năm 2022 và dự kiến có thể đạt đến 50 tỷ USD năm 2025.

Việc huy động nguồn lực cho phát triển kinh tế xanh đã được thúc đẩy mạnh mẽ thông qua nhiều kênh khác nhau, trong đó phải kể đến là những nỗ lực kêu gọi đầu tư cho các hành động khí hậu, thu hút nguồn tài chính xanh từ Hội nghị COP26, đáng chú ý là thu hút nguồn lực cho chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP) sau cam kết mạnh mẽ của Thủ tướng Chính phủ về đưa phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 vào năm 2050.

Bên cạnh đó, hơn 80% người tiêu dùng Việt Nam sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho sản phẩm xanh.

Do đó, đây cũng là thời điểm phù hợp để Việt Nam tận dụng những lợi thế để thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, bền vững.

Làm rõ những khó khăn, thách thức lớn đối với Việt Nam trong thực hiện tăng trưởng xanh, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thị Bích Ngọc cho rằng, khó khăn lớn nhất là sự thiếu đồng bộ, chặt chẽ của hành lang pháp lý cho tăng trưởng xanh, nhất là một hệ thống tiêu chuẩn xanh quốc gia hoàn chỉnh, làm cơ sở để xây dựng các cơ chế, chính sách hỗ trợ, ưu đãi đầu tư hoặc triển khai các chương trình, dự án thí điểm xanh.

Khuyến khích, giám sát các hoạt động tăng trưởng xanh về kinh tế, môi trường, xã hội…; hình thành nhận thức, văn hoá, đạo đức xã hội đối với tăng trưởng xanh.
Khuyến khích, giám sát các hoạt động tăng trưởng xanh về kinh tế, môi trường, xã hội…; hình thành nhận thức, văn hoá, đạo đức xã hội đối với tăng trưởng xanh.

Cùng với đó là nhận thức và năng lực xây dựng, thực thi chính sách về tăng trưởng xanh còn hạn chế; Chưa có công cụ giám sát, đánh giá hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030; Nguồn lực dành cho tăng trưởng xanh còn hạn chế...

Xây dựng bộ tiêu chí về dự án xanh, đầu tư xanh, tài chính xanh

Ở góc nhìn khác, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành cho biết, vấn đề tăng trưởng xanh đã được lồng ghép trong xây dựng các luật, văn bản dưới luật về đất đai, tài nguyên nước, địa chất, khoáng sản…

Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ phối hợp chặt chẽ với các bộ, cơ quan liên quan để tham mưu với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ các nội dung liên quan đến giảm phát thải trong chuyển đổi năng lượng công bằng, xây dựng bộ tiêu chí về dự án xanh, đầu tư xanh, tài chính xanh và các chính sách ưu đãi kèm theo.

Cùng quan điểm, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Đặng Hoàng Oanh đề nghị, các bộ ngành tiếp tục rà soát tổng thể, cập nhật nội dung về tăng trưởng xanh khi xây dựng, sửa đổi văn bản quy phạm pháp luật; hoàn thiện các khung chính sách hỗ trợ, ưu đãi cho các lĩnh vực tăng trưởng xanh; xây dựng chế tài xử phạt vi phạm về bảo vệ môi trường, hệ sinh thái…

Đại diện cộng đồng doanh nghiệp, ông Nguyễn Quang Vinh - Phó Chủ tịch VCCI cho biết, tăng trưởng xanh là yêu cầu bắt buộc và trở thành cuộc đua ngày càng gay gắt trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, VCCI đã xây dựng các bộ tiêu chí, chỉ số để đánh giá, tác động về mặt chính sách ở địa phương; đồng thời thúc đẩy cộng đồng doanh nghiệp phát triển theo hướng xanh, bền vững.

“Trong thời gian tới, VCCI sẽ tiếp tục cập nhật các xu hướng tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn carbon thấp… nhất là trách nhiệm giải trình của doanh nghiệp trong giảm phát thải khí nhà kính…”, ông Nguyễn Quang Vinh cho biết.

Khuyến khích giám sát các hoạt động tăng trưởng xanh

Kết luận Phiên họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, Ban Chỉ đạo cần tổng kết kinh nghiệm các nước trên thế giới trong thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh, từ đó rút ra những bài học, đề xuất nhằm hiện thực hoá các mục tiêu đặt ra đối với Việt Nam.

“Cần xây dựng, cập nhật kế hoạch, lộ trình thực hiện chiến lược tăng trưởng xanh như là “sợi chỉ”, nguyên lý xuyên suốt, liên kết, điều phối, dẫn dắt các chiến lược ngành, địa phương. Từ đó, thay đổi tư duy, cách làm trong phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường, khai thác và sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên, phục hồi hệ sinh thái, bảo đảm công bằng, an sinh xã hội”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Về một số lĩnh vực ưu tiên để thúc đẩy tăng trưởng xanh trong thời gian tới, Phó Thủ tướng cho rằng, cần xác định một số dự án thí điểm mang tính liên ngành như pháp luật, khoa học công nghệ, giáo dục đào tạo, chuyển đổi số, để giải quyết các “bài toán” về công nghệ, làm cơ sở cho các lĩnh vực mũi nhọn về năng lượng tái tạo, chuyển đổi xanh trong tương lai.

Các bộ, ngành khẩn trương xây dựng bộ công cụ, tiêu chí, quy chuẩn có tính pháp lý để phân loại, đánh giá hiệu quả, khuyến khích, giám sát các hoạt động tăng trưởng xanh về kinh tế, môi trường, xã hội… hình thành nhận thức, văn hoá, đạo đức xã hội đối với tăng trưởng xanh.

Về nguồn lực, cơ chế tài chính, Phó Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh phải bảo đảm đủ nguồn vốn đầu tư tăng thêm (từ Nhà nước, các định chế tài chính, khu vực tư nhân) dành cho công nghệ, nhân lực, khắc phục tác động xã hội đến người lao động… khi chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng truyền thống sang tăng trưởng xanh.

“Chọn một số dự án thí điểm có thể tạo ra đột phá, hoàn thiện công nghệ, pháp lý, giáo dục, đào tạo, chứng minh hiệu quả kinh tế, trước khi nhân rộng. Do đó, phát huy vai trò quan trọng của kinh tế số trong dẫn dắt phát triển xanh, bền vững, mang lại hiệu quả kinh tế giúp giảm áp lực lên tài nguyên, môi trường”, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà lưu ý và đề nghị Ban Chỉ đạo có định hướng triển khai cụ thể trong thời gian tới.