Và cũng chính quy định này đã làm cho mức vốn tạm ứng tồn đọng khá cao. Tại Kho bạc Nhà nước (KBNN) Quảng Nam, mức tạm ứng vốn thuộc kế hoạch năm 2004 - 2010 còn hơn 1.373 tỷ đồng. KBNN Quảng Nam đã nỗ lực giảm số dư xuống còn 32 tỷ đồng. 

Thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp

Báo cáo từ KBNN Quảng Nam cho biết, nguyên nhân số dư vốn tạm ứng tại đơn vị còn khá lớn  là do  các quy định trước đây, việc tạm ứng được thực hiện ngay sau khi hợp đồng có hiệu lực. Đồng thời, các chủ đầu tư, nhà thầu có thể tạm ứng vốn ở mức cao nhất đến 80% hoặc 100% giá trị hợp đồng.

Số dư này đã tác động và gây áp lực không nhỏ đến việc quản lý thu chi NSNN tại địa phương. Trước thực trạng này, KBNN Quảng Nam bằng nhiều biện pháp, đôn đốc, hướng dẫn các chủ đầu tư cũng như kiên trì tham mưu UBND tỉnh quan tâm chỉ đạo xử lý triệt để.

Theo đó, định kỳ hàng tháng, KBNN Quảng Nam báo cáo tình hình diễn biến công tác hoàn ứng của các chủ đầu tư, đồng thời đề xuất những chế tài đối với các chủ đầu tư không có động thái hoàn ứng. Đối với những chủ đầu tư thiếu trách nhiệm trong công tác hoàn ứng, tạm thời dừng giải ngân chi phí quản lý dự án; kết thúc niên độ hàng năm, xem xét đánh giá, kiểm điểm trách nhiệm chủ đầu tư…

Cùng với đó, KBNN Quảng Nam áp dụng tỷ lệ thu hồi số vốn tạm ứng trong từng lần thanh toán đối với các hợp đồng xây dựng như: Thu hồi tối thiểu 25% tiền tạm ứng khi giá trị thanh toán khối lượng đạt 20% giá trị hợp đồng; thu hồi tối thiểu 50% tiền tạm ứng khi giá trị thanh toán khối lượng đạt 40% giá trị hợp đồng… Và cứ thế tăng dần lên cho đến khi kết thúc thu hồi (thu hồi 100% tiền tạm ứng) khi giá trị thanh toán đạt 80% giá trị hợp đồng.

Ngoài ra, KBNN Quảng Nam còn áp dụng tính lãi suất đối với các khoản tạm ứng xây lắp quá thời hạn 6 tháng chưa hoàn ứng lần đầu và đối với các khoản tạm ứng đền bù quá 30 ngày chưa thực hiện hoàn ứng. Chính cách áp dụng này đã giúp KBNN Quảng Nam thu nộp cho NSNN hơn 50 triệu đồng, và hạn chế được việc nhà thầu sử dụng khoản tiền tạm ứng sai mục đích, chiếm dụng vốn NSNN, gây thất thoát lãng phí.

Đặc biệt, để xử lý dứt điểm số dư tạm ứng này, KBNN Quảng Nam cũng gặp được thuận lợi khi có sự đồng thuận của UBND tỉnh khi ra quyết định thành lập Tổ Công tác với thành phần gồm Sở Kế  hoạch và Đầu tư, Sở Tài chính, KBNN Quảng Nam để nắm bắt tình hình quản lý, xử lý nợ đọng, cũng như chấn chỉnh tình trạng vi phạm của các cá nhân, tổ chức liên quan đến việc quản lý đầu tư xây dựng.

Chính từ những cách làm này, số dư tạm ứng vốn đầu tư tại KBNN Quảng Nam đã giảm rõ rệt. Hiện nay số dư của kế hoạch vốn năm 2004 - 2010 chỉ còn 32 tỷ đồng (giảm được hơn 97% số dư tạm ứng tại thời điểm rà soát).

Kiến nghị Bộ Tài chính tăng mức phạt

KBNN Quảng Nam cho biết, từ năm 2011 trở về đây, việc tạm ứng được thực hiện theo các quy định mới. Đồng thời, UBND tỉnh cũng chỉ đạo thống nhất áp dụng tỷ lệ thu hồi số vốn tạm ứng trong từng lần thanh toán để tạo sự công bằng trong việc tạm ứng và thu hồi. Hơn nữa, cũng tránh cho NSNN phải chi thêm trong khi số dư tạm ứng vẫn còn cao. Chính vì thế, tại KBNN Quảng Nam hiện nay, số dư tạm ứng của giai đoạn 2011 - 2014 chỉ vào khoảng 34 tỷ đồng.

Tuy nhiên, mặc dù các quy định hiện hành đã tháo gỡ được nhiều những khó khăn vướng mắc trong việc tạm ứng và thu hồi tạm ứng vốn đầu tư, nhưng trong quá trình thực hiện vẫn còn nhiều tồn tại như chưa đưa ra được các chế tài xử phạt, hay mức xử phạt còn thấp đối với các chủ đầu tư chưa tuân thủ đúng các quy định về đầu tư xây dựng cơ bản…

Từ thực tế này, KBNN Quảng Nam có kiến nghị Bộ Tài chính nên tăng mức phạt, vì hiện nay đối với các khoản tạm ứng hợp đồng quá 6 tháng chưa thực hiện hoàn ứng, mức xử phạt mới chỉ ở mức 2 triệu đến 4 triệu đồng. Mức phạt này quá thấp so với mức tiền lãi phát sinh tại các ngân hàng thương mại. Đồng thời, cần gắn trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị trong trường hợp để xảy ra vi phạm.

Hơn nữa, theo Nghị định số 37/2015/NĐ- CP của Chính phủ quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng, việc quy định mức thu hồi tạm ứng trong từng lần thanh toán do chủ đầu tư và nhà thầu thỏa thuận nhằm nâng cao trách nhiệm của chủ đầu tư với đơn vị thi công. Nhưng trong thực tế, chủ đầu tư và nhà thầu lại tính toán mức thu hồi rất nhỏ, trong khi khối lượng nghiệm thu thanh toán rất lớn. Từ thực tế này, KBNN Quảng Nam kiến nghị cần có hướng dẫn cụ thể hơn về cơ chế thu hồi tạm ứng vốn đầu tư (thời hạn, phân kỳ, tỷ lệ) trong từng lần thanh toán phải đảm bảo đúng quy định, tránh trường hợp thất thoát vốn, để nhà thầu chiếm dụng vốn.