Cổ phần hóa và thoái vốn: Đều chậm

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, hiện nay, tiến độ cổ phần hóa các DN còn chậm. Cụ thể, theo báo cáo của Cục Tài chính DN (Bộ Tài chính), trong 7 tháng đầu năm 2020, đơn vị nhận được báo cáo phê duyệt phương án cổ phần hóa của 06 DN, trong đó có 01 DN thuộc kế hoạch cổ phần hóa theo Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg.

Tính lũy kế giai đoạn 2016 đến tháng 7/2020, đã có 177 DN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cổ phần hóa với tổng giá trị DN là trên 443,5 nghìn tỷ đồng, trong đó giá trị vốn nhà nước là trên 207,1 nghìn tỷ đồng.

Tuy nhiên, trong 177 DN đã cổ phần hóa chỉ có 37 DN nằm trong tổng số 128 DN phải cổ phần hóa thuộc danh mục cổ phần hóa theo Công văn số 991/TTg-ĐMDN và Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Như vậy, số lượng DN cổ phần hóa theo 2 văn bản trên đến nay mới đạt hơn 28% kế hoạch đề ra. Số DN còn phải thực hiện cổ phần hóa theo kế hoạch 5 tháng còn lại năm 2020 là 91 DN.

Trong khi đó, về tình hình thoái vốn, trong 7 tháng qua, có 10 DN thuộc danh mục phải thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg ngày 17/8/2017 với giá trị 260 tỷ đồng, thu về 678 tỷ đồng. Trong 7 tháng đầu năm 2020, các Tập đoàn, Tổng công ty thực hiện thoái vốn với giá trị 601 tỷ đồng, thu về 1.110 tỷ đồng. Lũy kế tổng số thoái vốn giai đoạn từ năm 2016 đến tháng 7/2020 đạt 25,63 nghìn tỷ đồng, thu về trên 172,8 nghìn tỷ đồng...

Tại sao chậm?

Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2020 và triển khai nhiệm vụ các tháng cuối năm tổ chức hôm 6/8, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình, Trưởng Ban Chỉ đạo Đổi mới và phát triển DN nêu rõ, trong bối cảnh dịch Covid-19, Ban Chỉ đạo đã tích cực hoạt động tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo, kịp thời ban hành các nghị quyết, chỉ thị, nhằm tháo gỡ khó khăn cho DN, trong đó có các DNNN; thúc đẩy, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, chủ động đối phó với ảnh hưởng của dịch bệnh; tiếp tục đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn tại DN và phát triển DN. Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng chậm trễ trong cổ phần hóa, thoái vốn tại DN.

Thống kê cho thấy, đến nay, một số đơn vị còn nhiều DN phải thực hiện thoái vốn theo Quyết định số 1232/QĐ-TTg với giá trị lớn là: Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng (còn phải thoái vốn tại 8/11 Tổng công ty cổ phần); TP. Hà Nội (còn phải thoái vốn tại 31/34 DN). Ngoài ra, vẫn còn những đơn vị còn nhiều DN thuộc danh sách phải thực hiện cổ phần hóa trong năm 2020 như: TP. Nội cổ phần hóa 13 DN (04 Tổng công ty), chiếm 14% kế hoạch; TP. Hồ Chí Minh cổ phần hóa 38 DN (11 Tổng công ty), chiếm 40% kế hoạch; Ủy ban quản lý vốn nhà nước tại DN cổ phần hóa 06 DN (03 Tập đoàn, 03 Tổng công ty); Bộ Công Thương cổ phần hóa 04 DN; Bộ Xây dựng cổ phần hóa 02 Tổng công ty... Việc cổ phần hóa, thoái vốn tại DN chậm bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân chủ quan lẫn chủ quan.

Bên cạnh đó, đối tượng cổ phần hoá, thoái vốn trong giai đoạn này bao gồm một số tập đoàn kinh tế, tổng công ty lớn, có tình hình tài chính phức tạp, phạm vi hoạt động rộng, sở hữu nhiều đất đai tại nhiều tỉnh, thành phố trong cả nước nên việc xử lý tài chính, phê duyệt phương án sử dụng đất; xác định, kiểm toán giá trị DN, bán cổ phần lần đầu gặp nhiều khó khăn, thời gian kéo dài. Một số DN thực hiện cổ phần hóa quy mô lớn như: VNPT, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam, Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam, Tổng công ty Lương thực Miền Bắc, Mobifone, Argibank… hiện vẫn chưa hoàn thành phê duyệt phương án sử dụng đất để có thể tiến hành xác định giá trị DN.

Cũng có thể thấy, hiện nay, nhiều quy định mới về cổ phần hóa, thoái vốn mới được ban hành theo hướng ngày càng chặt chẽ, công khai, minh bạch, bảo đảm tối đa lợi ích của Nhà nước, quy trình thực hiện dài hơn như: Nghị định số 01/2017/NĐ-CP, Nghị định số 126/2017/NĐ-CP, Nghị định số 167/2017/NĐ-CP, Nghị định số 32/2018/NĐ-CP… nên các DN phải thực hiện lại từ đầu hoặc một số nội dung, công đoạn trong quá trình cổ phần hóa, thời gian thực hiện kéo dài hơn.

Mặt khác, việc chấp hành kỷ luật, kỷ cương trong triển khai Luật Đất đai, Luật Quản lý sử dụng tài sản công chưa nghiêm túc, thường xuyên; nhiều DN chỉ đến khi thực hiện cổ phần hóa mới thực hiện sắp xếp, xử lý đất đai theo quy định tại Quyết định số 09/2007/QĐ-TTg trước đây và Nghị định số 167/2017/NĐ-CP hiện nay, dẫn dến làm chậm quá trình cổ phần hóa. Một số bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước và DNNN chưa nghiêm túc, quyết liệt trong chỉ đạo và triển khai thực hiện; chưa chủ động theo thẩm quyền hoặc tham mưu, đề xuất để tháo gỡ các vướng mắc, bất cập.

Ngoài ra, còn hiện tượng không dám làm, không dám chịu trách nhiệm, viện dẫn vào các khó khăn vướng mắc để chậm hoặc không thực hiện gây ảnh hưởng không nhỏ tới tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn. “Còn hiện tượng không dám làm, không dám chịu trách nhiệm, viện dẫn vào các khó khăn, vướng mắc để chậm hoặc không thực hiện, chưa xem xét đúng trách nhiệm của người đứng đầu các DN thực hiện chậm cổ phần hóa, chuyển giao về SCIC, niêm yết trên sàn chứng khoán. Phải chăng do những quy định của chúng ta đối với thị trường chứng khoán chưa thuận lợi để thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, tạo sự sôi động, bởi đây như hàn thử biểu đánh giá sự sôi động của nền kinh tế”, Phó Thủ tướng Thường trực Trương Hòa Bình chỉ rõ.

Đặc biệt, một trong các nguyên nhân dẫn đến tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn bị chậm lại hiện nay là do sự bùng phát của dịch Covid-19 đã ảnh hưởng toàn diện đến mọi mặt của đời sống kinh tế xã hội trong nước và quốc tế, trong đó có việc triển khai công tác cổ phần hóa, thoái vốn và thị trường chứng khoán.

Thêm giải pháp “gỡ khó”

Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2020 và triển khai nhiệm vụ các tháng cuối năm, Phó Thủ tướng Trương Hòa Bình giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn Luật DN, Luật Đầu tư năm 2020; Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát các quy định về đất đai trong cổ phần hóa, thoái vốn để có hướng dẫn, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan nhằm tháo gỡ các vướng mắc khó khăn trong công tác này; Bộ Xây dựng đẩy nhanh tiến độ cổ phần hóa các Tổng công ty: Xi măng Việt Nam, Đầu tư phát triển nhà và đô thị theo kế hoạch.

Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN chỉ đạo các DN trực thuộc bảo đảm yêu cầu vừa phòng, chống dịch COVID-19, vừa phấn đấu hoàn thành cao nhất các mục tiêu, kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2020; chỉ đạo các tập đoàn, tổng công ty thuộc phạm vi quản lý thực hiện sắp xếp lại, xử lý nhà, đất theo đúng quy định của pháp luật, đẩy nhanh tiến độ cổ phần hoá các DN quy mô lớn trực thuộc... UBND TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh đẩy nhanh tiến độ việc sắp xếp lại, xử lý nhà đất; cho ý kiến, phê duyệt phương án sử dụng đất của các DN cổ phần hóa trực thuộc, DN thực hiện cổ phần hóa có đất đai nằm trên địa bàn. Thực hiện có kết quả kế hoạch cổ phần hóa, thoái vốn theo tiến độ được phê duyệt...

Nhằm đẩy nhanh lộ trình cổ phần hóa, thoái vốn từ nay đến hết năm 2020, thời gian qua, Bộ Tài chính cũng đã đề xuất một số giải pháp như: Tiếp tục quán triệt và hoàn thiện thể chế, khung khổ pháp lý về tổ chức quản lý và hoạt động của DNNN, về sắp xếp, cổ phần hóa, thoái vốn theo đúng định hướng, yêu cầu, giải pháp và nhiệm vụ tại Nghị quyết số 12-NQ/TW ngày 03/6/2017 Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về tiếp tục cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNNN và Nghị quyết số 60/2018/QH14 ngày 15/6/2018 của Quốc hội, các chỉ đạo liên quan của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ. Trong đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ ban hành tiêu chí phân loại DNNN giai đoạn 2021 -2025; ngành nghề lĩnh vực thực hiện cổ phần hóa, thoái vốn... Ngoài ra, cần xây dựng Đề án cơ cấu lại DNNN giai đoạn 2021-2025, trọng tâm là các Tập đoàn, Tổng công ty nhà nước, làm cơ sở tiếp tục triển khai cơ cấu lại, nâng cao hiệu quả hoạt động của DNNN.

Đặc biệt, trong khâu tổ chức thực hiện, Bộ Tài chính đã kiến nghị các cơ quan quản lý nhà nước căn cứ chức năng, nhiệm vụ kịp thời nghiên cứu, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về cơ chế chính sách trong việc quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DN và cổ phần hóa DNNN. Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) khẩn trương xây dựng, báo cáo Thủ tướng Chính phủ phương án thoái vốn để đảm bảo nguồn thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nộp vào NSNN theo yêu cầu của Quốc hội.

Đồng thời, tăng cường công tác chấp hành kỷ luật kỷ cương về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại DN và cổ phần hóa, thoái vốn tại DNNN và DN có vốn nhà nước, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch theo cơ chế thị trường, mang lại hiệu quả, lợi ích cao nhất cho nhà nước...