Mở rộng BHXH tự nguyện vẫn còn nhiều vướng mắc

Tại phiên họp thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về tình hình thực hiện chính sách, chế độ BHXH và quản lý, sử dụng Quỹ BHXH năm 2018 của Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội mới đây, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội (Bộ LĐTB&XH) cho biết, hiện cả nước có 610.000 doanh nghiệp hoạt động nhưng đang quản lý thu BHXH được 327.000 doanh nghiệp.

Theo đó, tính đến nay vẫn còn tới 283.000 doanh nghiệp đang hoạt động nhưng chưa tham gia BHXH cho người lao động. Ngoài ra, đến thời điểm hiện tại, quỹ BHXH đang có tổng số nợ khó thu lên đến 2.500 tỷ đồng do doanh nghiệp “mất tích”, phá sản, giải thể, chủ bỏ trốn.

Đánh giá về thực hiện chính sách BHXH, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi cho biết, công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật BHXH đã có sự đổi mới. Đặc biệt, sự phối hợp với chính quyền các địa phương, các đại lý BHXH và Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam đã phát huy hiệu quả, thu hút được sự quan tâm của người dân, các tổ chức chính trị, xã hội cũng như trách nhiệm của chính quyền địa phương đối với việc thực hiện chính sách này.

Ngoài ra, theo thống kê, năm 2018, ngành BHXH đã thanh tra, kiểm tra được 14.151 cuộc, tăng 61,9% so với năm 2017. Qua thanh tra, kiểm tra và lập 1.178 biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực đóng BHXH, BH thất nghiệp, BHYT với tổng số tiền phạt 37,7 tỷ đồng.

Nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách, ngành LĐTB&XH cũng tích cực chủ trì, phối hợp với BHXH Việt Nam thanh tra đối với 179 doanh nghiệp tại 46 huyện thuộc 10 tỉnh, thành phố... Với sự chủ động, tích cực này, hết năm 2018, tổng số người tham gia BHXH bắt buộc tăng 6,3% và số đơn vị tham gia tăng 12,55% so với năm 2017.

Năm 2018 đã phát triển được 270.779 người tham gia BHXH tự nguyện (bằng 1,21 lần của cả giai đoạn 10 năm từ 2008 đến 2017); nâng tổng số người tham gia BHXH tự nguyện hiện nay lên trên 495.000 người; chi trả chế độ cho trên 2,5 triệu đối tượng với tổng số tiền gần 202.000 tỷ đồng. Trong đó, chi từ nguồn ngân sách nhà nước chiếm 22,86% và chi từ Quỹ BHXH chiếm trên 77%.

Nhận định về hiệu quả của BHXH tự nguyện, ông Bùi Sỹ Lợi cho biết, công tác mở rộng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn vướng mắc, nhiều người dân chưa hiểu rõ chính sách. Số nợ BHXH bắt buộc đã giảm đáng kể, song vẫn còn hơn 5.300 tỷ đồng phải tính lãi (nợ của các DN ngoài quốc doanh chiếm đến 67%). Hiện có gần 700.000 người hưởng BHXH một lần (tăng 19,31% so với năm 2017 và bằng 77,82% số đối tượng tham gia BHXH tăng thêm năm 2018).

Tạo điều kiện thụ hưởng chính sách cho người dân

Số liệu tháng 9 từ BHXH Việt Nam cũng cho biết, tính đến 30/9/2019, cả nước có khoảng 14,85 triệu người tham gia BHXH bắt buộc; BHXH tự nguyện khoảng 453 nghìn người; bảo hiểm tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp (TNLĐ-BNN) khoảng 14,732 triệu người; bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) khoảng 13 triệu người; bảo hiểm y tế (BHYT) khoảng 85,2 triệu người, đạt tỷ lệ bao phủ 89,8% dân số.

Trong tháng 9, toàn ngành BHXH thu 33.100 tỷ đồng, lũy kế hết tháng 9/2019 toàn ngành thu 262.097 tỷ đồng, đạt 72,9% kế hoạch cả năm; trong đó: thu BHXH 175.187 tỷ đồng, thu bảo hiểm TNLĐ-BNN 3.471 tỷ đồng, thu BHTN 13.338 tỷ đồng, thu BHYT 70.101 tỷ đồng.

Thực hiện Quyết định số 1458/QĐ-BHXH ngày 02/11/2018 của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam ban hành kế hoạch kiểm tra, thanh tra chuyên ngành (TTCN) và thanh tra, kiểm tra (TTKT) liên ngành năm 2019; toàn ngành BHXH đã triển khai thực hiện kiểm tra, TTCN và thanh tra liên ngành theo kế hoạch. Tổng số đơn vị được TTKT của toàn ngành là 18.078 đơn vị.

Kết quả thực hiện TTCN đóng BHXH, BHTN, BHYT đã phát hiện số lao động chưa đóng, đóng thiếu thời gian phải tham gia là 23.285 lao động; số tiền truy đóng do chưa đóng, đóng thiếu thời gian là 91.914 triệu đồng; số lao động đóng không đúng đối tượng, đóng thừa thời gian: 2.045 lao động; số tiền thoái thu, hoàn trả do đóng không đúng đối tượng: 3.328 triệu đồng; số lao động đóng không đúng mức quy định là 25.990 lao động; số tiền truy đóng do đóng thiếu mức quy định 45.196 triệu đồng;

Nhằm thực hiện mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân, BHXH Việt Nam đã tích cực triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để phát triển đối tượng tham gia. Trong đó có việc nâng cao chất lượng hoạt động, xây dựng hình ảnh đại lý thu BHXH, BHYT chuyên nghiệp, có hiệu quả. Đặc biệt, từ việc giám sát đôn đốc tình hình hoạt động của các đại lý thu BHXH, BHYT, phát hiện vẫn còn một số đại lý thu hoạt động hiệu quả thấp, chưa chuyên nghiệp như chậm trễ trong việc nộp hồ sơ và tiền thu của người tham gia; việc ứng dụng công nghệ thông của các đại lý thu (xã, phường) chưa đáp ứng được yêu cầu.

Do đó, để khắc phục những hạn chế nêu trên, phấn đấu giảm thời gian nộp hồ sơ và tiền đóng BHXH tự nguyện, BHYT từ đại lý về cơ quan BHXH để kịp thời cấp sổ BHXH, thẻ BHYT cho người dân, BHXH Việt Nam đã ban hành công văn số 3046/BHXH-BT ngày 20/8/2019 về việc thực hiện thu BHXH tự nguyện, BHYT tự đóng qua nhà trường và đại lý thu.

Theo đó, trước 16h00 hàng ngày, tất cả các đại lý thu nộp thủ tục của người tham gia BHXH, BHYT bằng hình thức giao dịch điện tử và tiền đóng BHXH, BHYT trong ngày cho cơ quan Bưu điện trên địa bàn. Cơ quan Bưu điện có trách nhiệm cập nhật nội dung của người tham gia BHXH, BHYT vào phần mềm quản lý thu, nộp toàn bộ hồ sơ của người tham gia BHXH, BHYT và tiền đóng BHXH, BHYT cho cơ quan BHXH. Cơ quan BHXH cấp sổ BHXH, thẻ BHYT chuyển cơ quan Bưu điện. Trong 3 ngày kể từ ngày nhận sổ BHXH, thẻ BHYT từ cơ quan BHXH, cơ quan Bưu điện có trách nhiệm trả tận tay cho người tham gia BHXH, BHYT.

Đại diện BHXH Việt Nam cho hay, quy trình này sẽ giảm đáng kể thời gian cho các đại lý thu trong việc nộp hồ sơ và tiền đóng của người tham gia BHXH tự nguyện, BHYT tự đóng cho cơ quan BHXH; đảm bảo việc cấp sổ BHXH, thẻ BHYT được kịp thời, công khai, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân khi tham gia và thụ hưởng chính sách.