Theo Tổng cục Thống kê, 2 tháng đầu năm Việt Nam đã xuất siêu 865 triệu USD giá trị hàng hóa. Xét về lý thuyết thì đó là một chỉ dấu đáng mừng, bởi nó thể hiện sự tăng trưởng của kim ngạch xuất khẩu cao hơn kim ngạch nhập khẩu và cán cân thương mại có số dư. Nói rộng hơn, hàng hóa Việt đang tiến nhanh vào thị trường quốc tế, tiếp tục tạo dựng hình ảnh, uy tín và sức mạnh của mình; cũng đồng nghĩa với việc nhiều DN giữ vững được sản xuất, người lao động có việc làm và thu nhập.

Nhưng, tình hình trên chưa hẳn là khả quan nên càng không thể chủ quan. Trước hết, hai tháng qua là khoảng thời gian nghỉ tết, kéo theo sự giảm tốc của hầu hết hoạt động SXKD kể cả giảm nguồn cung cấp sản phẩm, hàng hóa cho xã hội. Điều nay lý giải vì sao nhu cầu và kết quả nhập khẩu của các loại nguyên liệu, vật tư phục vụ cho nhiều ngành quan trọng như dệt may, da giày, linh kiện-phụ tùng giảm hẳn so với các tháng trước.

Như vậy có thể thấy xuất siêu diễn ra chủ yếu là do nhập khẩu giảm chứ không hẳn do xuất khẩu tăng cao, vì thực tế kim ngạch xuất khẩu chỉ tăng hơn 2,9% so với cùng kỳ mức tăng thấp so với yêu cầu tăng trung bình 10% mà chỉ tiêu năm nay đã đề ra. Phân tích sâu hơn còn thấy, nếu tình trạng nhập khẩu nhiều loại nguyên, vật liệu tiếp tục giảm sẽ gây ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất, nhất là đối với các ngành sản xuất để xuất khẩu từ đó gây hậu quả xấu đối với nền kinh tế.

Theo nhận định của Bộ Công thương, mức độ xuất siêu đã giảm theo thời gian; cụ thể tháng 1 xuất siêu 765 triệu USD, nhưng tháng 2 mức xuất siêu chỉ còn 100 triệu USD. Vì vậy, xu hướng xuất siêu sẽ nhanh chóng chấm dứt và thay vào đó là tình trạng nhập siêu, bởi phần lớn các DN đang trên đà hồi phục cần nguyên lịêu vật tư để chế biến rồi tái xuất khẩu. Đặc biệt, vấn đề xuất siêu có thể tiếp diễn hay không đang là câu chuyện khó dự báo, bởi nó tùy thuộc nhiều diễn biến của các yếu tố quan trọng, có ảnh hưởng đến quan hệ xuất-nhập khẩu.

Theo ông Mạc Quốc Anh Tổng Thư ký Hiệp hội DN vừa và nhỏ Hà Nội, một khi sản xuất phục hồi và đi vào ổn định, nhất là khi vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tiếp tục đổ vào Việt Nam với tốc độ nhanh hơn, thì nhu cầu nhập khẩu máy móc, thiết bị để hình thành dây chuyền sản xuất cũng như nguyên vật liệu đầu vào của các dự án mới được cấp phép sẽ tăng cao. Điều đó sẽ tạo ra sự thay đổi về cán cân xuất nhập khẩu và có nghĩa là nhập siêu có thể quay trở lại.

Ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê phân tích, sau tháng tết, các DN mới bắt đầu đồng loạt trở lại sản xuất nên nhu cầu về nhập khẩu máy móc thiết bị, nguyên, nhiên vật liệu đầu vào sẽ tăng vì nền kinh tế nước ta vẫn phụ thuộc khá nhiều vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu. Với nhận định viễn cảnh kinh tế khá tốt trong thời gian tới, làn sóng đón đầu Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) của giới đầu tư quốc tế vào Việt Nam của DN nước ngoài để sản xuất hàng xuất khẩu làm cho nhập khẩu từng bước tăng dần và rất có khả năng xảy ra đảo chiều từ xuất siêu sang nhập siêu ngay trong tháng 3.

Như vậy, việc xuất siêu trong 2 tháng đầu năm, tuy bước đầu có thể tạo ra sự lạc quan về tâm lý, nhưng vẫn cần được xem xét, phân tích một cách đầy đủ trên tinh thần cân đối hài hòa mục tiêu tăng trưởng nhanh mà bền vững để có sự theo dõi, căn chỉnh kịp thời. Làm được như vậy, sẽ tạo ra mối quan hệ về xuất-nhập khẩu hài hòa, chủ động trong hoạt động điều hành vĩ mô, tận dụng tối đa khả năng xuất khẩu kết hợp với thực hiện nhập khẩu một cách hợp lý.