Nguồn: Nghiên cứu của tác giả

Nguồn: Nghiên cứu của tác giả

Phân tích miêu tả các biến nghiên cứu cho kết quả như Bảng 2.

Phương pháp phân tích

Để kiểm định tác động của các khía cạch đóng góp của FDI đến NSLĐ địa phương tiếp nhận đầu tư, bài viết sử dụng phương pháp hồi quy tuyến tính. Mô hình hồi quy được xây dựng như sau:

Y = a0 + a1*X1 + a2*X2 + a3*X3 + a4*X4 + a5*X5 + a6*X6 + a7*X7 + ε

Trong đó:

a0 đến a7: các hệ số cần tìm;

Y: NSLĐ của địa phương, đo lường bằng GDP bình quân của người lao động;

X1, .., X6: các biến độc lập về FDI địa phương;

X7: biến kiểm soát tăng trưởng kinh tế địa phương;

ε: sai số.

Sử dụng phần mềm Stata 16, trước tiên, tác giả tiến hành đánh giá hệ số tương quan giữa các biến độc lập. Kết quả cho thấy, hệ số tương quan của X2 và X3, X4 và X5, X4 và X6, X5 và X6 khá cao > 0,6; đặc biệt hệ số tương quan giữa X4 và X5, X5 và X6 > 0,7; và đều có ý nghĩa thống kê ở ngưỡng tin cậy 95%. Hệ số tương quan cao này cho thấy có thể tồn tại vấn đề đa cộng tuyến trong mô hình hồi quy.

Để đánh giá vấn đề đa cộng tuyến, bài viết phân tích tiếp đến hệ số hệ số lạm phát phương sai VIF (Variance inflation factor) trong mô hình hồi quy tuyến tính thực hiện bằng phần mềm Stata 16. Kết quả cho thấy, các giá trị VIF của các biến độc lập X4, X5 và X6 đều lớn hơn 2. Kết hợp phân tích hệ số tương quan, mô hình hồi quy tuyến tính tồn tại hiện tượng đa cộng tuyến, có thể làm sai lệch kết quả thu được. Do đó, tác giả tiến hành phân tích hồi quy sai số chuẩn mạnh Robust để loại bỏ hiện tượng đa cộng tuyến. Kết quả cuối cùng được trình bày trong bảng 6 dưới đây.

Kết quả nghiên cứu

- Kết quả phân tích định lượng và kiểm định giả thuyết. Kết quả phân tích hồi quy bằng phần mềm STATA đối với 06 biến độc lập liên quan đến FDI và 01 biến kiểm sát tăng trưởng kinh tế địa phương. Theo đó, giá trị thống kê F của mô hình hồi quy sai số chuẩn mạnh Robust đạt 109,88 với giá trị Sig. = 0,000 < 0,05 cho thấy mô hình phù hợp với dữ liệu thu thập được và tồn tại các biến giải thích có ý nghĩa. Chỉ số này cho phép khẳng định mô hình hồi quy đạt mức tin cậy.

- Đánh giá về quy mô vốn FDI. Kết quả hồi quy cho thấy, biến X1 – tỷ trọng FDI đăng ký lũy kế so với GDP không có tác động đáng kể đến NSLĐ (biến Y) tại các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với các hệ số thống kê B = -0,000043 & p = 0,453 > 0,05. Ngược lại, tỷ trọng vốn FDI đầu tư hay vốn FDI đang triển khai trong tổng vốn đầu tư trong nền kinh tế (biến X2) lại có tác động tích cực cùng chiều đến NSLĐ của các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với B = 0,000006 & p = 0,000 < 0,05. Kết quả này khẳng định chỉ vốn FDI thực tế triển khai vào nền kinh tế, chứ không phải vốn FDI đăng ký, có ảnh hưởng đến NSLĐ.

Cụ thể, vốn FDI đang triển khai chiếm tỷ trọng càng cao trong tổng vốn đầu tư tại nền kinh tế địa phương, thì NSLĐ của địa phương đó càng cao. Thực tế, gia tăng tỷ vốn FDI triển khai đồng nghĩa khu vực FDI càng đáng kể, đóng góp trực tiếp tích cực vào hiệu quả sản xuất kinh doanh của địa phương trên cơ sở NSLĐ vượt trội của chính khu vực này. Thông qua hệ thống đào tạo nội bộ trong doanh nghiệp hoặc liên kết với các cơ sở đào tạo, khu vực FDI đã góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từ đó giúp gia tăng NSLĐ. Ngược lại, nhiều dự án FDI đăng ký có thể không bao giờ được triển khai, sẽ không có tác động đến nền kinh tế xã hội của các địa phương.

- Đánh giá về số lượng FDI. Kết quả hồi quy cho thấy, biến X3 – số dự án FDI đăng ký lũy kế đang hoạt động có tác động tích cực cùng chiều đến giá trị NSLĐ (biến Y) của các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với B = 0,00005 & p = 0,000 < 0,05. Kết quả này cho thấy, số lượng dự án FDI đăng ký càng cao thì NSLĐ của địa phương càng cao. Số lượng dự án FDI đăng ký còn hoạt động nhiều đồng nghĩa việc làm của khu vực FDI càng cao, hay số lượng lao động có NSLĐ vượt trội càng đông trong nền kinh tế địa phương; do đó tác động trực tiếp đến NSLĐ bình quân của địa phương. Thực tế, người lao động khu vực FDI có cơ hội tiếp cận công nghệ tiên tiến, kỹ thuật sản xuất hiện đại, công cụ và cách thức quản lý hiệu quả cao, giúp nâng cao trình độ, phẩm chất, chất lượng người lao động, từ đó có thể gia tăng NSLĐ, đạt hiệu quả kinh tế cao.

Tuy nhiên, phân tích hồi quy cho thấy, tỷ trọng doanh nghiệp FDI trong tổng số doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế địa phương (biến X4) không có tác động đáng kể đến NSLĐ (biến Y) tại các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với các hệ số thống kê lần lượt B = -0,007926 & p = 0,088 > 0,05. Kết quả hàm ý rằng, tác động lan tỏa gián tiếp về mặt số lượng doanh nghiệp FDI không có vai trò trực tiếp nào đến NSLĐ tại các địa phương nước ta.

- Đánh giá về số lượng lao động trong khu vực FDI. Phân tích hồi quy cho thấy, biến X5 có tác động tích cực cùng chiều đến giá trị NSLĐ (biến Y) của các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với B = 0,002277 & p = 0,019 < 0,05. Như vậy, tỷ trọng lao động trong tổng số hay số lượng lao động trong khu vực FDI tại địa phương càng cao thì NSLĐ của địa phương càng cao.

- Đánh giá về kết quả doanh thu thuần của khu vực FDI. Phân tích hồi quy cho thấy, biến X6 có tác động tích cực cùng chiều đến giá trị NSLĐ (biến Y) của các địa phương ở ngưỡng tin cậy 95% với B = 0,003154 & p = 0,001 < 0,05. Như vậy, các doanh nghiệp FDI càng có doanh thu thuần cao, chiếm tỷ trọng càng lớn trong tổng doanh thu thuần các doanh nghiệp địa phương làm ra, thì NSLĐ của địa phương càng cao. Thực tế, doanh thu thuần của doanh nghiệp thể hiện giá trị của cải vật chất được làm ra, do đó, doanh thu thuần của các doanh nghiệp FDI đóng góp trực tiếp vào GDP địa phương, nếu càng cao sẽ góp phần tích cực tăng NSLĐ địa phương, vốn được tính bằng GDP bình quân trên một lao động địa phương.

Liên quan đến biến kiểm soát tăng trưởng kinh tế, kết quả hồi quy cho thấy biến X7 có tác động tiêu cực ngược chiều đến giá trị NSLĐ (biến Y) ở ngưỡng tin cậy 95% với B = -0,010523 & p = 0,000 < 0,05. Kết quả đáng ngạc nhiên này hàm ý rằng tăng trưởng kinh tế của địa phương càng tăng thì NSLĐ lại càng giảm. Nguyên nhân có thể do lượng di dân về các thành phố lớn, phát triển nhanh, dẫn đến dân số tại các địa phương này tăng mạnh, trong khi lượng di dân đến đa phần là lao động phổ thông, có NSLĐ thấp, dẫn đến NSLĐ trung bình tại các địa phương tăng trưởng nhanh lại giảm. Ngược lại, những địa phương có tốc độ phát triển chậm, số lượng lớn di dân nhàn dỗi hoặc kém hiệu quả rời bỏ địa phương đến các thành phố lớn, tăng trưởng nhanh vì nhiều việc làm; dẫn đến dân số tại những địa phương này giảm và NSLĐ tăng trong ngắn hạn.

Kết quả nghiên cứu trên cho phép kết luận về dòng vốn FDI có tác động tích cực đến NSLĐ tại các địa phương Việt Nam. Cụ thể, các địa phương có (i) tỷ trọng càng lớn vốn FDI đang triển khai trong tổng vốn đầu tư của nền kinh tế, (ii) số dự án càng lớn FDI lũy kế đang hoạt động, (iii) tỷ trọng lao động khu vực FDI và (iv) tỷ trọng doanh thu thuần của khu vực FDI càng lớn thì có NSLĐ càng lớn.

Một số thảo luận về chính sách

Từ kết quả nghiên cứu thu được trên đây, bài viết có một số thảo luận về chính sách FDI tại Việt Nam như sau:

- Đối với dòng vốn FDI. Các địa phương cần thu hút các dự án FDI có số vốn đầu tư lớn, có tính khả thi cao để sớm triển khai vào nền kinh tế nhằm tăng lượng vốn FDI đang triển khai đầu tư trong nền kinh tế, và từ đó góp phần tăng NSLĐ. Cụ thể, cần xem xét lại và điều chỉnh kịp thời các chính sách đầu tư nước ngoài cho phù hợp với những biến động của kinh tế thế giới cũng như những thay đổi trong chiến lược thu hút đầu tư của các nước trên thế giới. Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện và môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp, chủ đầu tư; chuẩn bị tốt các điều kiện cần thiết để thu hút các nhà đầu tư. Đồng thời, các địa phương cần thiết lập các quy định, tiêu chuẩn nhằm chọn lọc các nhà đầu tư nước ngoài có công nghệ tiên tiến, có năng lực, góp phần tăng NSLĐ địa phương, góp phần vào phát triển bền vững.

- Về lao động và hiệu quả của các dự án FDI. Các địa phương cần khuyến khích và ưu tiên các dự án FDI sử dụng số lao động lớn, và tạo ra giá trị hàng hóa dịch vụ cao cho xã hội, nhằm tăng lượng lao động khu vực FDI và tỷ trọng đóng góp về doanh thu thuần của khu vực FDI so với tổng số của cả địa phương, để từ đó gia tăng NSLĐ.

Bên cạnh các giải pháp đặc thù nêu trên, các địa phương cần đề ra các quy định về ưu đãi đối với đất đai dành cho các nhà đầu tư như: được sở hữu hoặc được sử dụng đất đai trong một thời gian hợp lý, giảm giá thuê đất...; miễn giảm một số loại thuế; đề xuất các gói hỗ trợ và các khoản trợ cấp từ Chính phủ cho các dự án sử dụng số lượng lao động lớn.

Tài liệu tham khảo:

1. Tổng cục Thống kê (2022), Niên giám thống kê - The Statistical Yearbook 2021. NXB Thống kê;
2. Đỗ Thị Phượng (2020), Ảnh hưởng của khối FDI đến NSLĐ toàn nền kinh tế Việt Nam. Tạp Chí Công Thương, 12, 120–123;
3. Phạm Hồng Chương, & Hồ Đình Bảo (2021), Những khác biệt trong tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến năng suất của các khu vực doanh nghiệp Việt Nam. Tạp Chí Kinh Tế & Phát Triển - Đại Học Kinh Tế Quốc Dân, 287, 2–12. https://doi.org/10.1108/TQM-10-2011-006;
4. IMF (1993), Balance of Payments Manual. In International Monetary Fund. International Monetary Fund. https://doi.org/10.2307/2549626;
5. OECD (1996), Benchmark Definition of Foreign Direct Investment (3rd Editio). Organisation for Economic Cooperation and Development;
6. Blomström, M., & Sjöholm, F (1999), Technology transfer and spillovers: Does local participation with multinationals matter? European Economic Review, 43(4–6), 915–923. https://doi.org/10.1016/S0014-2921(98)00104-4.