Sẽ nghiên cứu mức thuế với nước giải khát theo hàm lượng đường

Sau khi tổng hợp ý kiến đóng góp vào dự án Luật Thuế TTĐB sửa đổi, Bộ Tài chính đã có báo cáo tiếp thu, giải trình và hoàn thiện dự án Luật gửi xin ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp.

Liên quan đến đề xuất bổ sung mặt hàng đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế nêu tại dự thảo Luật, Bộ Tài chính cho biết, có 74 ý kiến nhất trí và có 26 ý kiến khác. Trong đó, Hội Lương thực, Thực phẩm TP. Hồ Chí Minh; Hiệp hội Sữa; Hiệp hội Bia - Rượu – Nước giải khát Việt Nam; Cục Thuế tỉnh Lâm Đồng; Cục thuế TP. Cần Thơ; Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ (Amcham) đề nghị chưa đưa mặt hàng đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế.

Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị loại trừ sữa và sản phẩm từ sữa, đồ uống có giá trị dinh dưỡng; cân nhắc áp dụng biện pháp hạn chế tiêu dùng đối với một số đồ uống có hàm lượng đường cao; quy định khái niệm “đồ uống có đường” tại Luật.

Tiếp thu, giải trình các ý kiến, Bộ Tài chính cho biết, việc bổ sung thu thuế TTĐB đối với đồ uống có đường là thực hiện theo đúng chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước đã nêu tại các Nghị quyết số 07-NQ/TW, Nghị quyết số 20-NQ/TW, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng, Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội.

Tác hại của mặt hàng đồ uống có đường đến sức khỏe con người cả về thể chất và tinh thần đã được các Tổ chức quốc tế về y tế, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và Bộ Y tế Việt Nam đưa ra tài liệu chứng minh. Các tổ chức này đều khuyến nghị áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường là giải pháp góp phần giảm tiêu dùng sản phẩm này.

Theo số liệu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay đã có khoảng 85 quốc gia trên thế giới áp dụng thuế đối với đồ uống có đường và việc áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường đã mang lại hiệu quả.

Điển hình như tại Mexico, sau 2 năm áp dụng thuế TTĐB các hộ gia đình đã giảm 11,7% mua đồ uống có đường, tăng thu thuế thêm 2,6 tỷ USD. Hay như Thái Lan, sau 2 năm áp dụng thuế TTĐB, lượng tiêu thụ đồ uống có đường trung bình hàng ngày giảm 2,8% và một số công ty đã công bố kế hoạch từng bước cải tổ sản phẩm theo hướng giảm lượng đường.

Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, tại Việt Nam, tỷ lệ hộ gia đình tiêu thụ đồ uống có đường đã tăng từ 56,22% năm 2010 lên 69,76% năm 2016 và tỷ lệ tiêu thụ nước ngọt bình quân đầu người năm 2013 là 47,65 lít/người tăng lên 70,56 lít/người năm 2020.

Vì vậy, Bộ Tài chính đề nghị giữ nguyên đề xuất bổ sung đồ uống có đường vào đối tượng chịu thuế TTĐB.

Về đề nghị loại trừ sữa và sản phẩm từ sữa, cân nhắc áp dụng biện pháp hạn chế tiêu dùng đối với một số đồ uống có hàm lượng đường cao, quy định khái niệm “đồ uống có đường” tại Luật, Bộ Tài chính thông tin, theo Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 12828:2019, nước giải khát bao gồm nước giải khát có ga, nước uống tăng lực, nước uống điện giải, nước uống thể thao, nước giải khát có chứa chè, nước giải khát có chứa cà phê và nước giai khát có chứa nước trái cây.

Sữa và các sản phẩm từ sữa cũng là một loại đồ uống có đường nhưng không phải là nước giải khát theo TCVN 12828:2019 và là hàng hóa phục vụ mục đích dinh dưỡng cho sức khỏe con người.

Bộ Tài chính cho biết, sẽ tiếp thu ý kiến theo hướng sửa cụm từ “đồ uống có đường” thành “nước giải khát có đường theo Tiêu chuẩn Việt Nam” vào đối tượng chịu thuế TTĐB. Theo đó, sẽ loại trừ một số mặt hàng không thuộc đối tượng chịu thuế TTĐB như: sữa; thực phẩm dạng lỏng dùng với mục đích dinh dưỡng; nước khoáng thiên nhiên và nước uống đóng chai, nước rau, quả và nectar (mật) rau, quả và sản phẩm từ cacao.

Bên cạnh đó, để khuyến khích doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu loại nước giải khát có hàm lượng thấp, tham khảo kinh nghiệm của các nước, Bộ Tài chính cho biết, sẽ nghiên cứu quy định cụ thể mức thuế suất thuế TTĐB đối với nước giải khát theo hàm lượng đường nhất định sau khi dự án Luật được đăng ký vào Chương trình xây dựng Luật của Quốc hội.

Áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường là cần thiết

Theo PGS., TS. Đinh Trọng Thịnh, có ba biện pháp cơ bản nhằm bảo vệ người tiêu dùng khỏi các sản phẩm có hại cho sức khỏe nói chung, trong đó bao gồm đồ uống có đường đó là: chính sách bắt buộc công bố nhãn dinh dưỡng, nhãn cảnh báo sức khỏe… trên bao bì sản phẩm; chính sách kiểm soát quảng cáo các sản phẩm; chính sách thuế TTĐB.

PGS., TS. Đinh Trọng Thịnh cho rằng, việc áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường trở thành vấn đề cấp bách. Với mức tiêu thụ đồ uống có đường tính theo đầu người tại Việt Nam tăng nhanh như hiện nay, cần đánh thuế TTĐB đối với loại đồ uống này nhằm điều chỉnh thói quen, nâng cao nhận thức về tiêu dùng đồ uống có đường, giảm thiểu tổn thất về kinh tế do tăng cân và béo phì và việc phát sinh các bệnh có liên quan. Qua đó, giảm gánh nặng chi phí y tế và tỷ lệ tử vong, đảm bảo sự phát triển khỏe mạnh, hài hòa, bền vững của các thế hệ tương lai của Đất nước.

Ông Thịnh cho biết thêm, WHO đã đưa ra các phương án áp thuế TTĐB đối với đồ uống có đường nhằm tác động tới việc tiêu dùng. Trong đó, nếu áp dụng theo một trong phương án của WHO là áp thuế 10% giá xuất xưởng (giá tiêu thụ sẽ tăng khoảng 5%; tiêu thụ sẽ giảm 216 triệu lít; thuế thu được khoảng 3.690 tỷ đồng), thì mức suy giảm sản lượng sản xuất và tiêu thụ chỉ bằng nửa mức tăng trưởng bình quân hàng năm.

Như vậy, nếu áp mức thuế suất 10% như một số nước sẽ có tác động không quá lớn đến sản xuất và tiêu thụ đồ uống có đường. WHO cũng khuyến nghị, Việt Nam có thể xem xét áp dụng thuế đồ uống có đường ở mức 20% giá bán lẻ để giảm nguy cơ sức khỏe cho các thế hệ tương lai.

Trên thực tế hiện nay, Việt Nam chưa có thuế TTĐB đánh vào đồ uống có đường, sản phẩm này chỉ chịu ảnh hưởng của thuế GTGT 10%. Trong khi các quốc gia phát triển và có tỷ lệ béo phì cao đều dần thực hiện việc áp dụng thuế TTĐB đối với đồ uống có đường. Nếu năm 2012 chỉ có khoảng 15 quốc gia, thì đến nay đã có ít nhất 67 quốc gia/vùng lãnh thổ đánh thuế đối với đồ uống có đường, trong đó 56 quốc gia áp thuế TTĐB; 9 nước áp thuế nhập khẩu; 2 nước áp thuế hàng hóa và dịch vụ.

Như vậy, đánh thuế TTĐB đối với các sản phẩm đồ uống có đường là một trong những biện pháp hiệu quả để định hướng tiêu dùng, giảm mức tiêu thụ nước ngọt có đường, góp phần dự phòng và kiểm soát các bệnh không lây nhiễm.

PGS., TS. Đinh Trọng Thịnh nhận định, nếu áp dụng thuế TTĐB, sản lượng có thể suy giảm trong một vài năm đầu tiên, nhưng sau đó sẽ phục hồi và có thể tiếp tục tăng. Hơn nữa, về bản chất, thuế TTĐB là đánh vào người tiêu dùng nhằm điều chỉnh hành vi tiêu dùng. Doanh nghiệp chỉ là người nộp hộ, nên ngoài mức suy giảm trong một thời gian ngắn về sản lượng, thì các doanh nghiệp trong ngành ít chịu các tác động khác.