Trong danh sách các doanh nghiệp nhà nước có cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước là Ngân hàng Nhà nước Việt Nam có Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (DIV), Nhà máy In tiền Quốc gia (NBPP) và Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) tiếp tục duy trì sở hữu 100% vốn nhà nước trong giai đoạn tiếp theo.

Trước đó, theo Quyết định 527/QĐ-TTG ngày 1/4/2016 của Thủ tướng Chính phủ, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là tổ chức tài chính Nhà nước, hoạt động theo mô hình Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước nắm giữ 100% vốn Điều lệ. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam thực hiện các quyền, nghĩa vụ của cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam.

Bảo hiểm tiền gửi phục vụ mục tiêu chính sách công

Ba doanh nghiệp, tổ chức do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đại diện chủ sở hữu nhà nước tiếp tục được duy trì sở hữu 100% trong giai đoạn 2022-2025 đều là các doanh nghiệp thực hiện nhiệm vụ đặc biệt, nhằm phục vụ mục tiêu chính sách công. Trong đó,  Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam là tổ chức tài chính nhà nước duy nhất được giao trực tiếp triển khai chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam.

Bảo hiểm tiền gửi là loại hình bảo hiểm đặc thù, khác biệt hoàn toàn với các loại hình bảo hiểm thương mại. Tại Việt Nam, Luật bảo hiểm tiền gửi quy định: bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản. Các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi ở đây được hiểu là các tổ chức tín dụng được thành lập và hoạt động theo Luật Các tổ chức tín dụng, bao gồm ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân dân và tổ chức tài chính vi mô.

Trên thế giới, chính sách bảo hiểm tiền gửi thường được coi là một lĩnh vực chính sách công, trước hết là hướng tới bảo vệ người gửi tiền quy mô vừa và nhỏ - đối tượng có những hạn chế nhất định trong việc tiếp cận thông tin về điều hành và tình hình hoạt động của các tổ chức nhận tiền gửi. Bên cạnh đó, chính sách bảo hiểm tiền gửi cũng góp phần ổn định hệ thống các tổ chức tín dụng, tăng cường niềm tin công chúng, góp phần giảm thiểu đột biến rút tiền gửi, góp phần tạo cơ chế chính thức để xử lý các tổ chức nhận tiền gửi gặp sự cố và tham gia quá trình xử lý khủng hoảng tài chính. Chính sách bảo hiểm tiền gửi còn góp phần xây dựng một thị trường minh bạch, cạnh tranh và bình đẳng cho các tổ chức nhận tiền gửi có quy mô và trình độ phát triển khác nhau; giúp tạo điều kiện quy định rõ trách nhiệm và quyền lợi của người gửi tiền, tổ chức nhận tiền gửi, chính phủ; giảm chi phí xử lý đổ vỡ ngân hàng và giảm thiểu gánh nặng tài chính từ ngân sách và giảm tác động tiêu cực tới nền kinh tế trong trường hợp có ngân hàng đổ vỡ. Chính vì vậy, tại hầu hết các quốc gia trên thế giới, các tổ chức bảo hiểm tiền gửi đều hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận và là các tổ chức trực thuộc Chính phủ.

Tại Việt Nam, hoạt động bảo hiểm tiền gửi không được điều chỉnh theo Luật Kinh doanh bảo hiểm, mà căn cứ trên luật chuyên ngành là Luật Bảo hiểm tiền gửi, được ban hành năm 2012 và chính thức có hiệu lực từ 1/1/2013.

Bảo vệ người gửi tiền bằng nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi

Bảo hiểm tiển gửi Việt Nam là tổ chức được giao làm đầu mối triển khai hoạt động bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, hỗ trợ các tổ chức tín dụng gặp khó khăn, kiểm soát và phòng ngừa rủi ro trong hoạt động ngân hàng tại Việt Nam.

Theo quy định của Luật bảo hiểm tiền gửi, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam theo dõi, kiểm tra và giám sát các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi trong việc chấp hành các quy định của pháp luật về bảo hiểm tiền gửi, kiến nghị Ngân hàng Nhà nước (NHNN) xử lý hành vi vi phạm. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tổng hợp, phân tích và xử lý thông tin về tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi nhằm phát hiện và kiến nghị NHNN xử lý kịp thời những vi phạm quy định về an toàn hoạt động ngân hàng, rủi ro gây mất an toàn trong hệ thống ngân hàng. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tham gia vào quá trình kiểm soát đặc biệt đối với tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo quy định của NHNN; tham gia quản lý, thanh lý tài sản của tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi theo quy định của Chính phủ; cho vay đặc biệt đối với tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt để hỗ trợ thanh khoản, cho vay đặc biệt theo quy định của NHNN và cho vay đặc biệt theo phương án phục hồi tổ chức tín dụng được phê duyệt, mua trái phiếu dài hạn của tổ chức tín dụng hỗ trợ.

Khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả hoặc phá sản, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam chi trả tiền bảo hiểm cho người được bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật. Sau đó, tổ chức này sẽ tiếp tục tham gia quản lý, thanh lý tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi bị đổ vỡ và thu hồi chi phí tương ứng với số tiền đã chi trả bảo hiểm tiền gửi. Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam cũng tuyên truyền chính sách pháp luật về bảo hiểm tiền gửi nhằm nâng cao niềm tin công chúng, góp phần đảm bảo an toàn hệ thống các tổ chức tín dụng. Bên cạnh đó, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đầu tư nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để gia tăng năng lực tài chính, đảm bảo khả năng chi trả khi phát sinh nghĩa vụ.

Ngoài nghiệp vụ chi trả bảo hiểm tiền gửi được thực hiện khi tổ chức tín dụng tham gia bảo hiểm tiền gửi bị xác định là mất khả năng chi trả hoặc phá sản được coi là biện pháp trực tiếp nhằm bảo vệ người gửi tiền, các nghiệp vụ khác của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam như kiểm tra, giám sát, thu phí bảo hiểm tiền gửi, đầu tư, phát triển nguồn vốn, hỗ trợ phương án phục hồi tổ chức tín dụng gặp vấn đề… còn nhằm gián tiếp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Đặc biệt, các nghiệp vụ khi Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tham gia kiểm soát đặc biệt, đánh giá phương án phục hồi, cho vay đặc biệt đối với tổ chức tín dụng bị kiểm soát đặc biệt, mua trái phiếu của tổ chức tín dụng hỗ trợ… chính là các biện pháp củng cố hệ thống các tổ chức tín dụng, giảm nguy cơ đổ vỡ và tác động dây chuyền, qua đó, tránh tình huống thiệt hại có thể xảy ra đối với người gửi tiền.

Hiện nay, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đang bảo vệ cho người gửi tiền tại 1.283 tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi, gồm 97 ngân hàng thương mại và chi nhánh ngân hàng nước ngoài, 1.181 quỹ tín dụng nhân dân, 01 ngân hàng hợp tác xã và 04 tổ chức tài chính vi mô. Tổ chức tài chính nhà nước đặc biệt này đã tích lũy và phát triển tổng quy mô nguồn vốn đạt gần 93 nghìn tỷ đồng, là nguồn lực tài chính vững mạnh để đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, tham gia tích cực vào quá trình tái cơ cấu các tổ chức tín dụng.

 Trên cơ sở Luật bảo hiểm tiền gửi, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã từng bước khẳng định vai trò quan trọng của một tổ chức tài chính nhà nước hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, bảo đảm sự phát triển an toàn, lành mạnh của hoạt động ngân hàng.