Thực trạng hoạt động quản lý, khai thác tài nguyên khoáng sản tại Việt Nam trong những năm qua cho thấy, các bộ, ngành trung ương và các cấp chính quyền địa phương còn thiếu sự đồng bộ, tồn tại nhiều hạn chế, thiếu sót trong việc quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên khoáng sản, dẫn đến việc quản lý, sử dụng tài nguyên còn lãng phí, thiếu hợp lý, làm cho nguồn tài nguyên khoáng sản đứng trước nguy cơ bị cạn kiệt.

Trước thực trạng trên, Đảng, Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm, đưa ra nhiều chính sách, giải pháp theo hướng hiệu quả, bền vững, đảm bảo môi trường và an ninh, quốc phòng; trong đó nhấn mạnh KTNN là công cụ hữu hiệu góp phần nâng cao hiệu quả trong việc quản lý và khai thác tài nguyên khoáng sản.

Xác định rõ vai trò và tầm quan trọng của tài nguyên khoáng sản đối với sự phát triển của Đất nước, trong những năm qua, tài nguyên khoáng sản được lựa chọn là một trong những chủ đề kiểm toán trọng tâm của KTNN. Đơn cử, năm 2013, KTNN tổ chức kiểm toán chuyên đề “Cấp giấy phép và quản lý nhà nước về khai thác tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2009-2012” tại Bộ Tài nguyên và Môi trường và 25 tỉnh, thành phố. Năm 2017, KTNN tiếp tục kiểm toán chuyên đề “Công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2014-2016” tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương và 8 tỉnh, thành phố.

Gần đây, trong năm 2022, KTNN đã tổ chức cuộc kiểm toán chuyên đề “Công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2017-2021” với phạm vi kiểm toán tại Bộ Tài nguyên và Môi trường, Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam, Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam và 28 tỉnh, thành phố trên cả nước. Các phát hiện qua hoạt động kiểm toán đã chỉ rõ những bất cập, hạn chế, thiếu sót cần khắc phục trong công tác quản lý và khai thác tài nguyên khoáng sản, từ đó đưa ra các kiến nghị có giá trị thực tiễn cao.

Đồng thời, trước những vấn đề này, KTNN đã nhiều kiến nghị để đảm bảo việc quản lý, khai thác và sử dụng tài nguyên khoáng sản. Theo đó, KTNN đã kiến nghị rà soát, đôn đốc các dự án khai thác khoáng sản thuộc trường hợp cấp giấy phép môi trường hoàn thiện các thủ tục để cấp phép theo quy định; kiến nghị các đơn vị tiến hành thanh tra, kiểm tra, xử lý các dự án không có giấy phép môi trường… KTNN cũng kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường cần tham mưu với Chính phủ sửa đổi một số nội dung để đảm bảo sự phù hợp trong quy định pháp luật liên quan đến trường hợp trúng đấu giá quyền khai thác khoáng sản.