Chuyển đổi số trong doanh nghiệp nhà nước vướng nhiều “cái khó”

Bảo Thương
11:38 26/07/2023

Chính phủ đang đẩy mạnh quá trình chuyển đổi số, qua đó hỗ trợ tích cực cho các doanh nghiệp nhà nước rút ngắn khoảng cách về tốc độ chuyển đổi số. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đạt được vẫn còn nhiều tồn tại, thách thức, do đó, nhiều chuyên gia nhận định rằng, chuyển đổi số trong doanh nghiệp nhà nước vướng nhiều “cái khó”.

Ông Vũ Hải Quang - Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam phát biểu khai mạc hội thảo.

Chuyển đổi số gặp khó khăn về chi phí đầu tư lớn

Hội thảo “Chuyển đổi số trong doanh nghiệp nhà nước: Cơ hội và thách thức” do Báo Điện tử VOV tổ chức sáng 26/7/2023 tại Hà Nội nhằm mục tiêu nhìn lại công việc chuyển đổi số thời gian qua, chỉ ra những thách thức trong tương lai, nhấn mạnh vai trò, tầm quan trọng và yêu cầu cấp bách của chuyển đổi số trong sự phát triển của doanh nghiệp nhà nước nói riêng và phát triển kinh tế - xã hội nói chung.

Khai mạc Hội thảo, ông Vũ Hải Quang - Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam cho biết, chuyển đổi số là xu thế tất yếu trong thời đại ngày nay, mở ra cơ hội chưa từng có cho các địa phương, doanh nghiệp trên thế giới vượt lên trong cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, giúp cho Chính phủ các quốc gia hoạt động hiệu quả và minh bạch hơn.

Phó Tổng giám đốc VOV nhấn mạnh, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đánh dấu sự phát triển vượt bậc trong việc sử dụng dữ liệu vào các hoạt động của đời sống xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh. Trong bối cảnh đó, kinh tế số đang trở thành xu hướng phát triển tất yếu, được nhiều quốc gia nghiên cứu, ứng dụng và phát triển. Với Việt Nam, phát triển kinh tế số là cơ hội lớn để thu hẹp khoảng cách phát triển.

“Trong những năm gần đây, việc ứng dụng công nghệ số trong sản xuất kinh doanh đã mang đến cơ hội phát triển của nhiều quốc gia và Việt Nam cũng không là ngoại lệ, tuy nhiên số lượng các doanh nghiệp đã thành công trong chuyển đổi số ở Việt Nam chưa nhiều, đặc biệt là các doanh nghiệp mang tính chất đầu tàu, dẫn dắt nền kinh tế của cả nước. Do đó, Hội thảo về chuyển đổi số trong các doanh nghiệp nhà nước được tổ chức nhằm giúp các doanh nghiệp có thêm các tham vấn từ các chuyên gia, các nhà khoa học và kinh nghiệm của các doanh nghiệp đã thành công trong chuyển đổi số. Hội thảo cũng góp phần cụ thể hóa các chủ trương chính sách lớn của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số trong giai đoạn sắp tới”, Phó Tổng Giám đốc Vũ Hải Quang bày tỏ.

Tham luận tại Hội thảo, ông Nguyễn Thanh Tuyên - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Công nghệ thông tin và truyền thông (Bộ Thông tin và Truyền thông) khẳng định, chuyển đổi số mang lại những giá trị lớn cho doanh nghiệp. Trong đó, các doanh nghiệp công nghệ số thường có tiềm năng tăng trưởng vượt trội do tính chất đột phá và sự đổi mới liên tục trong lĩnh vực công nghệ. Khả năng mở rộng và sức mạnh của công nghệ số làm cho các doanh nghiệp này trở thành những tác nhân chính thúc đẩy sự thay đổi và phát triển trong nền kinh tế.

Theo ông Nguyễn Thanh Tuyên, có 92% doanh nghiệp đã có sự quan tâm hay thậm chí đã ứng dụng chuyển đổi số trong hoạt động kinh doanh của mình. 98% doanh nghiệp kỳ vọng có sự thay đổi trong hoạt động sản xuất kinh doanh nhờ chuyển đổi số như: giúp giảm chi phí (67%), giảm tiếp xúc trực tiếp (52%), nâng cao chất lượng sản phẩm và dịch vụ (42%)…

Phó Cục trưởng Nguyễn Thanh Tuyên nhận định: “Hiện nay, việc chuyển đổi số vẫn gặp nhiều khó khăn như chi phí đầu tư chuyển đổi số lớn, nguồn lực tài chính. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp cũng đã có thói quen kinh doanh, khó thay đổi; thiếu sự cam kết từ lãnh đạo; hay thậm chí có tình trạng "trên chỉ đạo, dưới không nghe, thiếu sự cam kết từ người lao động", thiếu nhân lực nội bộ, thiếu cơ sở hạ tầng, thiếu thông tin công nghệ số, thiếu lộ trình chuyển đổi số rõ ràng… Đây là những yếu tố đang cản trở quá trình chuyển đổi số trong các doanh nghiệp.”

“Không phải muốn là chuyển đổi được ngay”

Nhìn toàn cảnh về những thách thức trong bức tranh chuyển đổi số hiện tại trong các doanh nghiệp nhà nước (có vốn nhà nước), ông Lê Nguyễn Trường Giang - Viện trưởng Viện Chiến lược Chuyển đổi số (Hội Truyền thông số Việt Nam) cho biết, để chuyển đổi số, các doanh nghiệp cần chuyển đổi cách thức tổ chức, cách nghĩ, cách làm, cách hành động, cách vận hành; cách đo lường hiệu quả công việc; chuyển đổi lợi thế cạnh tranh và bản chất của hoạt động kinh doanh.

Qua cách tiếp cận như trên, Viện trưởng Lê Nguyễn Trường Giang nêu rõ những “cái khó” mà các doanh nghiệp nhà nước đang gặp trong tiến trình chuyển đổi số.

Trước hết, các doanh nghiệp nhà nước (có vốn nhà nước) cần có những quy định tổ chức rất khác với các doanh nghiệp có hình thức sở hữu khác. Doanh nghiệp nhà nước có những hành lang pháp lý, những quy định, quy chế và cách thức kiểm soát rất chặt chẽ, đây là yếu tố tạo nên những rào cản trong việc chuyển đổi cách thức tổ chức để chuyển đổi số, vì không thể muốn chuyển đổi như thế nào cũng được, và muốn chuyển đổi là chuyển đổi được ngay.

Cùng với đó, do sự chuyển đổi mô hình tổ chức khó khăn nên dẫn đến khó khăn trong việc xây dựng lộ trình chuyển đổi số, đặc biệt trong việc xây dựng các mô hình kinh doanh mới hoặc triển khai những hệ sinh thái về mô hình kinh doanh.

“Cái khó” tiếp theo mà ông Lê Nguyễn Trường Giang đề cập đến là việc chuyển đổi cách vận hành cũng làm phát sinh những khoản đầu tư lớn và với đặc điểm về sự chặt chẽ trong việc kiểm soát quá trình đầu tư dẫn tới hệ quả là thời gian ra quyết định chậm, thủ tục nhiều nên việc xây dựng những hệ sinh thái đầu tư mới trở nên khó khăn do chưa có hành lang pháp lý.

“Chuyển đổi số đòi hỏi một cái nhìn toàn cảnh, một cách làm tổng thể và chỉ thành công, hiệu quả với một tác động tổng thể của tất cả các yếu tố chuyển đổi cùng phối hợp. Tuy nhiên, đây là một trở ngại lớn trong cơ chế ra quyết định tại các doanh nghiệp nhà nước. Thay vì tạo ra một tác động tổng thể, chuyển đổi số trong các doanh nghiệp nhà nước hiện nay vẫn đang tập trung nhiều vào quá trình số hóa vận hành và xây dựng một số giải pháp cụ thể thay vì tổng thể”, ông Lê Nguyễn Trường Giang nêu rõ.

Với quy mô rất lớn, mô hình phức hợp và định hướng phát triển chịu sự chỉ đạo của các doanh nghiệp nhà nước, việc xây dựng các mô hình kiến trúc cho phù hợp cũng như điều chỉnh hàng năm cần có một chiến lược tích hợp kinh doanh- chuyển đổi số được thực hiện ngay từ giai đoạn bản lề trong thời gian đầu của việc ứng dụng công nghệ số. Tuy nhiên, hiện nay, đa phần mới chỉ dừng ở việc hoạch định, vấn đề tổ chức triển khai, đặc biệt xuống các cấp thấp của tổ chức, đang là một điểm nghẽn lớn. Do vậy, chưa thực sự tạo ra được lợi thế cạnh tranh động cho doanh nghiệp nhà nước thông qua tiến trình chuyển đổi số.

Đáng chú ý, theo ông Lê Nguyễn Trường Giang tiến trình chuyển đổi số cũng gặp những trở ngại trong hành lang pháp lý về quy trình, quy định cũng như cơ chế về việc thay đổi và áp dụng những mô hình tổ chức, mô hình nghiệp vụ, mô hình dữ liệu, mô hình vận hành… Chính việc thiếu kiến trúc này dẫn đến việc chuyển đổi số không phát huy tối đa những lợi thế trong quá trình ứng dụng vào vận hành thực tế để chuyển đổi một cách căn bản và toàn diện doanh nghiệp sang bản chất kinh doanh mới – trở thành một doanh nghiệp số.

Theo đó, ông Lê Nguyễn Trường Giang khẳng định, không có mô hình hay phương thức chuyển đổi số cụ thể nào thích ứng và phù hợp cho mọi doanh nghiệp, tổ chức. Nói cách khác, các doanh nghiệp, tổ chức phải chủ động đổi mới và sáng tạo dựa trên những khung khổ mang tính quy luật và nguyên tắc của tiến trình chuyển đổi số để định hình nên chiến lược và mô hình chuyển đổi phù hợp riêng.