Chưa thu hút người dân

Theo Luật BHXH năm 2014, công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên, nếu không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc đều có thể đăng ký tham gia BHXH tự nguyện. Khi tham gia BHXH tự nguyện, người dân được hưởng nhiều lợi ích, đó là khi đủ điều kiện về tuổi đời đã đóng BHXH đủ 20 năm trở lên thì được hưởng lương hưu theo quy định; được cơ quan BHXH cấp thẻ BHYT khi nghỉ hưu và được hưởng quyền lợi khám, chữa bệnh như những người tham gia BHXH bắt buộc hưởng lương hưu, chế độ tử tuất.

Theo thống kê của Ban Thu (BHXH Việt Nam), trong năm đầu thực hiện chính sách BHXH tự nguyện năm 2008 cả nước có 6.110 người tham gia, đến năm 2015 tăng lên 225.240 người và con số này đạt 291.000 người tham gia tính đến hết năm 2017.

Có thể thấy số đối tượng tham gia và số tiền thu hằng năm đều tăng cao hơn so với năm trước, nhưng số người tham gia so với lực lượng lao động còn đạt tỷ lệ rất thấp. Để đạt con số ba triệu người tham gia BHXH tự nguyện vào năm 2020 theo mục tiêu đặt ra đang là một thách thức lớn.

Một trong những nguyên nhân chính của việc triển khai chính sách chưa hiệu quả là do nhiều người vẫn chưa hiểu và nhận thức đầy đủ về chính sách BHXH tự nguyện, thậm chí, một bộ phận dân cư còn chưa biết có chính sách BHXH tự nguyện, do công tác tuyên truyền về chính sách này chưa thật sự sâu rộng.

Cùng với đó, người lao động ở Việt Nam chưa có thói quen tham gia BHXH khi trẻ để hưởng lương hưu khi tuổi già; thu nhập của người lao động ở nông thôn còn thấp, bấp bênh, không ổn định.

Hiện tại, BHXH Việt Nam có gần 40.000 đại lý thu trên toàn quốc, hầu hết ở các thôn, xã, nhưng đối tượng tham gia BHXH tự nguyện vẫn còn hạn chế. Hầu hết đối tượng tham gia BHXH tự nguyện hiện nay là những đối tượng người lao động đã tham gia BHXH bắt buộc, chưa đủ tuổi nhận lương hưu cho nên họ tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện, còn số nông dân tham gia là rất ít.

Tăng tính hấp dẫn của chính sách

Qua khảo sát, thống kê của BHXH một số địa phương, những người thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện ở địa phương chủ yếu trong khu vực phi chính thức với đặc thù lao động tự do, thu nhập bấp bênh và không bền vững. Do đó, việc hỗ trợ tiền đóng từ 10% - 30% theo tỷ lệ phần trăm trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn sẽ là giải pháp thiết thực để thu hút đối tượng tham gia BHXH tự nguyện.

Cụ thể, theo tính toán, Nhà nước hỗ trợ 30% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ nghèo; 25% đối với người tham gia BHXH tự nguyện thuộc hộ cận nghèo; 10% đối với các đối tượng khác. Với người tham gia BHXH đóng theo phương thức 1 lần, số tiền hỗ trợ cho những năm còn thiếu được Nhà nước chuyển toàn bộ 1 lần vào quỹ hưu trí và tử tuất trong cùng 1 năm. Thời gian hỗ trợ tùy thuộc vào thời gian tham gia BHXH tự nguyện thực tế của mỗi người nhưng không quá 10 năm.

Theo Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện còn ít một phần là do người dân chưa hiểu được hết lợi ích của chính sách, một phần cũng có nguyên nhân từ chính sách. Vì vậy, phải làm sao để người dân hiểu được lợi ích và tăng được sức hấp dẫn của chính sách thì mới có thể đạt mục tiêu ba triệu người tham gia BHXH tự nguyện vào năm 2020.

Hiện, cơ quan BHXH Việt Nam đã đề xuất, kiến nghị với Quốc hội, Chính phủ và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nghiên cứu tăng mức hỗ trợ cho người tham gia BHXH tự nguyện, nhất là đối tượng không thuộc hộ gia đình nghèo, cận nghèo. Đồng thời, kiến nghị sửa đổi chính sách để BHXH tự nguyện hấp dẫn và thu hút người lao động hơn, đa dạng loại hình và mức đóng bảo hiểm để phù hợp mức thu nhập khác nhau của người lao động, nhất là người thu nhập thấp, người nghèo khu vực phi chính thức.

Bên cạnh đó, theo thống kê, có đến 40 triệu lao động làm việc phi chính thức, trong đó chủ yếu là lao động từ nông thôn ra. Phần lớn các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hộ kinh doanh sản xuất và người lao động tự làm đều trốn tránh không đăng ký lao động, không đóng các loại BHXH. Vì vậy, cần nhanh chóng chính thức hóa lao động phi chính thức, khuyến khích tham gia BHXH để bảo đảm quyền lợi cho người lao động thuộc khu vực này...