Kiện toàn pháp luật phòng ngừa thao túng chứng khoán

Sau 24 năm xây dựng và phát triển, thị trường chứng khoán Việt Nam đã trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng cho nền kinh tế, góp phần hoàn thiện cấu trúc thị trường tài chính và nền kinh tế thị trường. Đây cũng là “sân chơi” của các nhà đầu tư tìm kiếm cơ hội sinh lời, đồng thời, phản ánh sâu sắc tình hình kinh tế từng thời kỳ.

Tuy nhiên, do sự phát triển mạnh mẽ về quy mô, công nghệ, thị trường cũng phát sinh một loại tội phạm liên quan đến chứng khoán, đó là lừa đảo và thao túng chứng khoán. Trong đó, các đối tượng lợi dụng triệt để công nghệ trên không gian mạng, thông qua các mạng xã hội, trao đổi thông tin dưới hình thức ẩn danh, tạo biến động trên sàn chứng khoán.

Hành vi thao túng thị trường chứng khoán không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến tính bền vững, công khai, minh bạch, an toàn của thị trường chứng khoán mà còn gây thiệt hại nặng nề cho các nhà đầu tư, làm cản trở việc xác định giá trị doanh nghiệp, nhiễu loạn các phân tích về khoản đầu tư của các nhà đầu tư.

Cơ quan chức năng liên tục phát hiện và xử lý được nhiều vụ án liên quan đến hành vi thao túng thị trường như vụ án liên quan Trịnh Văn Quyết (FLC), Tân Hoàng Minh, Chứng khoán Trí Việt, hệ sinh thái APEC Group.... Tuy nhiên, việc phát hiện và xử lý nghiêm minh các vụ án, vụ việc vẫn chỉ là phần ngọn. Muốn xử lý được tận gốc cần phải ngăn ngừa được các hành vi thao túng trong tương lai. Để làm được điều đó, pháp luật phải thực sự hoàn thiện, được thiết kế cho được những chế định thực sự chặt chẽ để các đối tượng không có cơ hội thực hiện hành vi thao túng.

Trong bối cảnh đó, Bộ Tài chính đã nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định trong Luật Chứng nhằm “bịt kín” các lỗ hổng, bất cập; tăng tính răn đe và phòng ngừa chung.

Nâng cao hiệu lực pháp lý, ngăn chặn hành vi vi phạm

Các hành vi thao túng thị trường chứng khoán được quy định ổn định, thống nhất từ năm 2012 tại Nghị định số 58/2012/NĐ-CP (Điều 70) và tiếp tục được quy định tại Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 (Điều 211), tại Nghị định 156/2020/NĐ-CP (khoản 2 Điều 3).

Tuy nhiên, thông qua công tác giám sát hoạt động giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam thời gian qua, các hành vi thao túng có nhiều phương thức khác nhau để tác động đến thanh khoản (tạo cung, cầu ảo) hoặc tác động đến giá chứng khoán.

Luật Chứng khoán hiện hành đang quy định theo hướng mô tả chung về hành vi thao túng và mô tả chi tiết về các loại hành vi thao túng được quy định tại Nghị định số 156/2020/NĐ-CP (tương tự các hành vi được coi là thao túng tại Bộ luật Hình sự). Do hành vi thao túng có tính chất nghiêm trọng, tùy theo tính chất, mức độ mà có thể bị chế tài xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Vì vậy, cần thiết luật hóa quy định chi tiết các hành vi thao túng để một mặt nâng cao tính pháp lý của hành vi, mặt khác đảm bảo đồng bộ với Bộ luật Hình sự.

Việc thống nhất giữa Luật Chứng khoán 2019 và Bộ luật hình sự năm 2015 sẽ giúp hiệu lực pháp lý cao hơn trong xử lý hành vi thao túng, đáp ứng yêu cầu và phù hợp với thực tiễn công tác giám sát, kiểm tra giao dịch trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Qua đó, góp phần xử lý có hiệu quả hành vi thao túng thị trường chứng khoán, tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật về chứng khoán.

Theo ông Lê Quân - Đoàn Đại biểu Quốc hội TP. Hà Nội, trước một số vụ án nghiêm trọng liên quan đến mua bán trái phiếu và thao túng thị trường chứng khoán xảy ra gần đây, Luật Chứng khoán cần sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm quản lý chặt hơn việc phát hành trái phiếu, giao dịch chứng khoán, kiểm soát sự minh bạch, công khai trên thị trường.

“Bởi điều này sẽ giúp người dân yên tâm hơn khi bỏ tiền đầu tư. Mà muốn như vậy cần gắn trách nhiệm các đơn vị kiểm toán, định giá; siết các quy định về hành vi thao túng trên thị trường chứng khoán, trái phiếu”, ông Quân cho biết.