Tại Việt Nam, việc áp dụng chuẩn mực Basel vào quản trị rủi ro trong ngân hàng (NH) không còn xa lạ và đang dần được hiện thực hóa bởi lộ trình triển khai tổng thể dự án Basel II của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đối với hệ thống các NHTM. Theo đó, từ tháng 2/2016, 10 NHTM, bao gồm: BIDV, VietinBank, Vietcombank, Techcombank, ACB, VPBank, MB, Maritime Bank, Sacombank và VIB đã được NHNN chọn lựa là những TCTD đầu tiên thực hiện thí điểm triển khai Basel II.

Tính đến nay, theo ghi nhận của Thời báo NH, hoạt động triển khai các tiêu chuẩn Basel II đã bắt đầu trở nên sôi động. Khối NHTMCP, tiêu biểu như Sacombank, ACB, VIB… đã thực sự có những bước chuyển đáng kể ở cả ba trụ cột chính về vốn, về giám sát kỷ luật thị trường và về công bố thông tin.

Dồn sức cho hệ thống quản trị rủi ro

Tính đến thời điểm hiện nay, Sacombank có thể xem là NHTM có quy mô vốn và lực lượng nhân sự lớn nhất trong khối các NHTM cổ phần ngoài quốc doanh. Sau khi sáp nhập Southern Bank (tháng 10/2015) tổng tài sản của Sacombank đạt mức trên 320.000 tỷ đồng, tổng vốn điều lệ đạt gần 18.900 tỷ đồng với đội ngũ nhân sự trên 17.000 người (chỉ đứng sau Agribank, BIDV và VietinBank).

Để triển khai lộ trình áp dụng Basel II, 10 tháng vừa qua, Sacombank lần lượt tổ chức thực hiện nhiều quy trình đánh giá GAP toàn diện về cơ cấu tổ chức, quy trình, chính sách, cơ sở dữ liệu. Theo đó, đơn vị đã hoàn thành việc đánh giá các loại rủi ro (bao gồm: rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động, rủi ro thanh khoản và rủi ro lãi suất) trên sổ sách của NH. Tuân thủ đúng theo quá trình đánh giá tính đầy đủ vốn nội bộ mà Basel II đặt ra.

Từ việc đánh giá vốn nội bộ, Sacombank đã thực hiện đánh giá độ lệch cơ sở dữ liệu (Data GAP) và đánh giá tác động định lượng (QIS) dựa theo Dự thảo Thông tư hướng dẫn của NHNN về tỷ lệ an toàn vốn Basel II.

Nhằm thu hẹp khoảng cách so với chuẩn mực Basel II, Sacombank cũng đang tiến hành lựa chọn các nhà thầu có đủ năng lực chuyên môn để hỗ trợ triển khai các tiểu dự án trong lộ trình Basel II như: dự án xây dựng hệ thống khởi tạo khoản vay; dự án nâng cấp hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ; dự án hoàn thiện khung quản lý rủi ro thị trường; dự án tính tài sản có rủi ro (RWA) theo Basel II…

Tại VIB và MB tình hình cũng diễn ra tương tự. Ngay trong năm 2015, VIB đã phối hợp với CTCP Dịch vụ Công nghệ Tin học HPT (HPT) triển khai Dự án “Giải pháp chuẩn hóa Basel II”. Từ dự án này, VIB đã triển khai xây dựng thành công hệ thống dữ liệu phục vụ quản trị rủi ro, tập trung hóa các chức năng chính là khởi tạo khoản vay và thu hồi nợ. VIB sử dụng công cụ đánh giá rủi ro tín dụng Emerging Markets RiskCalc của Moody’s để đánh giá các khoản nợ từ nhóm 2 đến nhóm 5, đồng thời tăng cường đào tạo nghiệp vụ quản trị rủi ro tín dụng và tài chính Omega cho nhân viên của mình.

Về quản trị rủi ro thị trường và rủi ro thanh khoản, VIB áp dụng mô hình ba tầng bảo vệ được hướng dẫn và kiểm soát chặt chẽ Ủy ban Quản lý tài sản Nợ & Có (ALCO). Từ tháng 3/2016 hệ thống quản trị rủi ro này của VIB đã đi vào hoạt động giai đoạn đầu theo tiêu chuẩn Basel II. Mỗi tháng, đơn vị đều đã tiến hành nhập số liệu, chạy ra báo cáo và gửi về NHNN.

Trong khi đó tại MB, hoạt động xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ quản trị rủi ro theo Basel II cũng đã được bắt đầu từ rất sớm.

Tính đến thời điểm hiện tại, MB đã xây dựng xong hệ thống khung quản trị rủi ro để định hướng, tổ chức vận hành và triển khai các hoạt động kinh doanh phù hợp với định hướng chiến lược và mục tiêu kinh doanh theo từng thời kỳ. NH này áp dụng và vận hành các mô hình quản trị rủi ro tiệm cận thông lệ quốc tế như: hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ (CSSY); hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ (CRA) do MB chủ động nâng cấp đối với phân khúc khách hàng cá nhân với độ chính xác cao, hỗ trợ công tác thẩm định tự động đối với các sản phẩm chuẩn…

Lãnh đạo MB cho rằng, trong năm 2017, NH này sẽ phối hợp với Mc Kinsey xây dựng chiến lược mới trên cơ sở 2 nền tảng, 3 trụ cột và 22 sáng kiến chiến lược đã được làm tốt, đặt nền móng từ giai đoạn trước. Theo đó, rất có thể MB sẽ hoàn thành xong việc thí điểm triển khai Basel II vào cuối năm 2017 (sớm hơn 1 năm so với kế hoạch của NHNN). Thậm chí trong một số mảng hoạt động, MB sẽ chủ động nghiên cứu để áp dụng các tiêu chuẩn của Basel III.

Nhiều cơ hội cải thiện độ an toàn vốn

Trong số 10 NHTM đang thực hiện thí điểm Basel II, hiện nay Vietcombank đang có hệ số CAR ở mức 10,8% theo cách tính thông thường (CAR = Vốn tự có/Tài sản rủi ro) tức tương đương khoảng 7% theo cách tính của Basel II (CAR = Vốn tự có/Tài sản rủi ro  +12,5 x hệ số rủi ro).

Giới phân tích cho rằng, hiện nay Vietcombank đã tìm được đối tác Singapore để thực hiện bán vốn, đồng thời NH này cũng đã lên kế hoạch phát hành 2.000 tỷ đồng trái phiếu. Nếu việc huy động vốn này thành công hệ số CAR của Vietcombank có thể nâng lên mức 12,7% theo cách tính thông thường, tức tương đương khoảng 9,5% theo cách tính của Basel II. Vì vậy gần như chắc chắn NH này có thể nâng hệ số CAR lên rất cao trong năm 2017.

Đối với VietinBank, mặc dù việc tăng vốn khó khăn hơn do NH nhiều khả năng sẽ phải trả cổ tức 2015 bằng tiền mặt với tỷ lệ giả định khoảng 8,5% vốn điều lệ (tương đương khoảng trên 37.200 tỷ đồng). Tuy nhiên, do lợi nhuận giữ lại thời gian qua tăng hơn 5.200 tỷ đồng cộng với nguồn bổ sung từ trái phiếu thứ cấp (5.400 tỷ đồng) nên đến thời điểm tháng 9/2016 tổng vốn cấp 1 của VietinBank vẫn đạt khoảng trên 57.140 tỷ đồng. Hệ số CAR tăng lên khoảng 0,3% so với thời điểm cuối năm 2015, đạt mức 11% (theo cách tính thông thường). Nếu trong năm 2017, VietinBank hoàn tất được thương vụ sáp nhập với PGBank để tăng vốn thêm 3.000 tỷ đồng thì kỳ vọng tăng tỷ lệ an toàn vốn theo tiêu chuẩn Basel II vẫn có nhiều triển vọng.

Ở phía các NHTMCP ngoài quốc doanh tình hình đảm bảo tỷ lệ an toàn vốn có vẻ sáng sủa hơn. Theo báo cáo kết quả kinh doanh của VIB, tính đến hết tháng 10/2016 tổng tài sản của NH này đạt khoảng trên 90.000 tỷ đồng, vốn chủ sử hữu đạt gần 9.000 tỷ đồng. Tỷ lệ CAR theo cách tính thông thường đạt 14,46%, tương đương khoảng 13% theo cách tính của Basel II.

Trong khi đó các NH khác như MB và VPBank do thực hiện nâng vốn thành công thông qua phát hành trái phiếu, nên tổng vốn điều lệ của các tổ chức này cũng tăng lên đáng kể. Vốn điều lệ của MB đến cuối 2015 đạt mức 16.000 tỷ đồng, tăng 38% so với năm 2014, đưa hệ số CAR đạt khoảng 12,85%. Vốn điều lệ của VPBank cũng được nâng lên mức gần 9.200 tỷ đồng. Song song đó, trong quý II/2016, VPBank đã thông qua kế hoạch trả cổ tức bằng cổ phiếu với tỷ lệ 13,07%. Việc này sẽ giúp đơn vị duy trì hệ số CAR ở mức 12,2% như hiện nay, thậm chí có thể tăng thêm trong năm 2017.