Thời gian qua, hệ thống tài khoản thanh toán tập trung của KBNN đã dần được hoàn thiện thông qua việc triển khai thanh toán điện tử liên ngân hàng với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và thanh toán song phương điện tử với hệ thống ngân hàng thương mại (NHTM). Theo đó, hành lang pháp lý liên quan đến mở và sử dụng tài khoản của KBNN tại NHTM cũng từng bước được xây dựng và liên tục cập nhật, hoàn thiện.

Triển khai quy định tại Thông tư số 58/2019/TT-BTC ngày 30/8/2019 về quản lý và sử dụng tài khoản của KBNN mở tại NHNN và các NHTM, thời gian qua, KBNN Trung ương đã mở tài khoản thanh toán tổng hợp tại Sở Giao dịch NHNN Việt Nam, các tài khoản thanh toán, tài khoản thanh toán tổng hợp, tài khoản chuyên thu, tài khoản chuyên thu tổng hợp tại một số hệ thống NHTM. Việc tập trung NQNN của KBNN về NHNN Việt Nam cuối ngày đã giúp ngân quỹ nhà nước (NQNN) được quản lý theo nguyên tắc tập trung, thống nhất, mà còn góp phần nâng cao khả năng thanh khoản của toàn hệ thống KBNN và phù hợp với thông lệ quốc tế.

Việc hoàn thiện các quy định mở và sử dụng tài khoản của KBNN tại NHTM cũng giúp KBNN phát triển và nâng cao hiệu quả quản lý, sử dụng NQNN tạm thời nhàn rỗi (thông qua việc tạm ứng, cho vay đối với ngân sách nhà nước (NSNN); thực hiện gửi NQNN có kỳ hạn tại NHTM thông qua phương thức đấu thầu điện tử...); gắn kết chặt chẽ giữa quản lý NQNN với quản lý ngân sách, quản lý nợ, tạo thêm nguồn thu và giảm chi phí vay nợ hằng năm cho NSNN; gắn kết chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ giúp NHNN thực thi chính sách tiền tệ thuận lợi, hiệu quả…

Mặc dù đạt nhiều kết quả tích cực, quá trình triển khai thực hiện các quy định liên quan đến mở và sử dụng tài khoản của KBNN tại ngân hàng thời gian qua đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc, đòi hỏi cần tiếp tục hoàn thiện để nâng cao sự cạnh tranh, hiệu quả và chất lượng dịch vụ thanh toán của các NHTM đối với KBNN.

Để tạo thuận lợi và đảm bảo an toàn cho các đơn vị sử dụng NSNN trong việc rút tiền mặt tại NHTM, nhất là tại các địa bàn tỉnh/huyện có khoảng cách địa lý rộng; cũng như đáp ứng yêu cầu hoàn thiện mô hình tài khoản thanh toán tập trung của KBNN tại NHTM, ngày 09/12/2021, Bộ Tài chính ban hành Thông tư số 109/2021/TT-BTC sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 58/2019/TT-BTC ngày 30/8/2019 quy định về quản lý và sử dụng tài khoản của KBNN mở tại NHNN và các NHTM với một số điểm mới cần lưu ý như:

Bãi bỏ quy định KBNN không mở tài khoản thanh toán tại hệ thống ngân hàng thương mại

Thông tư số 109/2021/TT-BTC nêu rõ, bãi bỏ quy định KBNN không mở tài khoản thanh toán bằng VND và bằng ngoại tệ tại hệ thống NHTM mới ngoài hệ thống NHTM nơi KBNN hiện đang mở tài khoản thanh toán.

Theo đó, kể từ ngày 01/02/2022, KBNN được mở rộng hệ thống NHTM nơi KBNN mở tài khoản thanh toán. Tuy nhiên, các NHTM được lựa chọn để mở tài khoản thanh toán, tài khoản chuyên thu phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chí như: Có hệ thống Core Banking đặt tại Việt Nam; các điều kiện, tiêu chuẩn đối với hệ thống công nghệ thông tin (CNTT) của NHTM; có đầy đủ trang thiết bị, cơ sở vật chất kỹ thuật, hạ tầng CNTT, nguồn nhân lực, đáp ứng các yêu cầu về ủy nhiệm thu/chi NQNN bằng tiền mặt và cam kết phối hợp với KBNN xây dựng và thực hiện thỏa thuận về tổ chức phối hợp thu NSNN và thanh toán song phương điện tử.

Ngoài ra, nhằm quản lý ngân quỹ nhà nước (NQNN) nói chung và NSNN nói riêng được an toàn, hiệu quả, Thông tư số 109/2021/TT-BTC cũng quy định việc KBNN thực hiện đóng các tài khoản thanh toán, tài khoản chuyên thu của KBNN tại hệ thống NHTM trong trường hợp NHTM đó không còn đáp ứng các điều kiện để mở tài khoản thanh toán, tài khoản chuyên thu theo quy định, hoặc không còn nằm trong danh sách các NHTM được NHNN xếp hạng theo quy định tại Khoản 3, Điều 14 Nghị định số 24/2016/NĐ-CP ngày 05/4/2016 của Chính phủ quy định chế độ quản lý NQNN trong 02 năm liên tiếp.

KBNN cấp tỉnh, KBNN cấp huyện được mở thêm tài khoản thanh toán tại ngân hàng

Thông tư số 109/2021/TT-BTC bổ sung quy định KBNN cấp tỉnh, KBNN cấp huyện được mở thêm tài khoản thanh toán bằng VND tại NHTM trong các trường hợp:

Các KBNN cấp tỉnh đã thực hiện sáp nhập KBNN cấp huyện  vào KBNN cấp tỉnh, KBNN cấp huyện đóng trên địa bàn huyện đã thực hiện sáp nhập các đơn vị hành chính cấp huyện, hoặc sáp nhập các KBNN cấp huyện được mở thêm tài khoản thanh toán tại chi nhánh/phòng giao dịch NHTM nơi thuận tiện giao dịch và thuộc hệ thống NHTM đã triển khai thanh toán song phương điện tử với KBNN.

Các tài khoản mở thêm của KBNN cấp huyện chỉ được sử dụng để tập trung các khoản thu NQNN (bằng tiền mặt và chuyển khoản) và thanh toán, chi trả các khoản chi NQNN bằng tiền mặt và thực hiện các giao dịch điều chuyển NQNN.

Tăng cường trách nhiệm của ngân hàng

Thông tư số 109/2021/TT-BTC cũng bổ sung quy định tài khoản thanh toán tổng hợp của KBNN Trung ương mở tại trụ sở chính của NHTM được sử dụng để thực hiện các giao dịch thu, chi NQNN, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc hoàn thiện mô hình thanh toán tập trung của KBNN.

Đặc biệt, để tăng cường trách nhiệm của NHTM trong việc hạch toán và kết chuyển các khoản thu NSNN vào tài khoản của KBNN tại NHTM theo đúng quy định, Thông tư số 109/2021/TT-BTC quy định khoản tiền phạt chậm quyết toán, kết chuyển mà chi nhánh/phòng giao dịch NHTM phải trả cho KBNN (bằng 150% mức lãi suất áp dụng đối với tiền gửi của KBNN tại NHNN Việt Nam trong cùng thời kỳ tính trên số tiền và số ngày chậm quyết toán, kết chuyển) đối với trường hợp các đơn vị KBNN phát hiện có khoản thu không được chi nhánh/phòng giao dịch NHTM nơi mở tài khoản thanh toán, tài khoản chuyên thu hạch toán và kết chuyển kịp thời vào tài khoản của KBNN theo đúng quy định và được xác định là lỗi do nguyên nhân chủ quan của chi nhánh/phòng giao dịch NHTM.

Cùng với đó, Thông tư số 109/2021/TT-BTC cũng nêu rõ, các đơn vị KBNN thực hiện rà soát các tài khoản hiện đang mở tại các NHTM cho đến trước thời điểm Thông tư này có hiệu lực thi hành và làm thủ tục tất toán và đóng các tài khoản không đáp ứng các quy định (hoàn thành trước ngày 01/03/2022).

 (*) Nông Mai Thanh

(**) Bài đăng trên Tạp chí Tài chính số kỳ 1 tháng 3/2022.