Còn quá nhiều vướng mắc

Theo kế hoạch, với sự ra đời của Nghị định 67/2014/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 25/8/2014), cả nước sẽ có 2.079 tàu khai thác đánh bắt xa bờ và 205 tàu dịch vụ hậu cần được đóng mới bổ sung.

Tuy nhiên, trong phiên chất vấn mới đây tại Quốc hội, của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát cho biết, mới chỉ có 23/28 địa phương ven biển phê duyệt danh sách chủ tàu đủ điều kiện vay vốn, với 818 tàu trên 400CV; trong đó đóng mới 731 tàu, nâng cấp 87 tàu; đã cho vay để đóng mới, nâng cấp 52 tàu, với tổng số tiền 525 tỷ đồng; cho vay vốn lưu động đối với 89 khách hàng tại 7 tỉnh, với số tiền gần 24 tỷ đồng; thực hiện bảo hiểm đối với 1.837 tàu trên 90CV và 23.604 thuyền viên; tổng giá trị được bảo hiểm là 2.983,687 tỷ đồng; tổ chức đào tạo nghề cho khoảng 86.540 ngư dân; đã thành lập được 3.400 tổ đội và 64 nghiệp đoàn nghề cá.

Qua thời gian triển khai, thực tế đã nảy sinh nhiều vấn đề khi ngư dân tiếp cận nguồn vốn Nghị định 67. Đơn cử, theo quy định tàu vay vốn 67 để nâng cấp phải sử dụng máy mới 100%, nhưng lại không bắt buộc đối với đóng mới tàu. Bên cạnh đó là chính sách thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với đóng tàu cá vỏ thép.

Nguyên nhân vướng mắc nhất trong trong giải ngân vốn vay lại nằm ở vấn đề vốn đối ứng. Theo Nghị định, tùy thuộc vào chất liệu vỏ tàu và công suất máy chính, ngư dân có thể vay tối đa từ 70% đến 95% tổng giá trị đầu tư đóng mới, nâng cấp tàu, bao gồm: máy móc, ngư lưới cụ, trang thiết bị hàng hải, máy móc thiết bị bảo quản hải sản, bảo quản hàng hóa, bốc xếp hàng hóa;

Như vậy, với giá trị mỗi con tàu có khi lên đến cả 15-17 tỷ đồng, thì rõ ràng yêu cầu về phần vốn đối ứng đã là một thách thức không nhỏ đối với ngư dân.

Sửa thế nào?

Sáng ngày 07/07/2015, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh chủ trì cuộc làm việc với các Bộ, ngành: Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tài chính, Khoa học và Công nghệ, Kế hoạch và Đầu tư, Tư pháp, Ngân hàng Nhà nước và Văn phòng Chính phủ về sửa đổi, bổ sung Nghị định số 67 để sát hơn với thực tiễn và nhu cầu sử dụng tàu cá công suất lớn, phục vụ hiệu quả đánh bắt xa bờ của đông đảo bà con ngư dân.

Trước đó vào tháng 5, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cũng chủ trì một cuộc họp để cho ý kiến vào việc sửa đổi Nghị định 67, và sau đó Chính phủ ban hành Nghị quyết số 40 sau phiên họp thường kỳ tháng 5/2015 đồng ý về việc sửa đổi, bổ sung Nghị định số 67.

Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Vũ Văn Tám cho biết, dự thảo bổ sung trường hợp ngư dân đóng mới tàu dịch vụ hậu cần nghề cá dùng vỏ vật liệu mới vào đối tượng được hưởng ưu đãi; bổ sung quy định hỗ trợ chi phí thiết kế mẫu tàu vỏ gỗ và vỏ vật liệu mới (có công suất từ 400 CV trở lên).

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung này đã nâng thời hạn cho vay đối với trường hợp đóng mới tàu cá vỏ thép, vỏ vật liệu mới (có suất đầu tư lớn) từ 11 năm lên 16 năm (trong đó có 1 năm ân hạn lãi suất). Còn tàu cá vỏ gỗ thì vẫn giữ nguyên thời hạn cho vay là 11 năm.

Trường hợp chủ tàu muốn nâng cấp tàu cá thì có thể sử dụng máy cũ để lắp ráp vào tàu, nhưng nếu đóng mới thì phải sử dụng máy mới.

Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh, cơ quan soạn thảo cũng bổ sung quy định với tàu nâng cấp.

Cụ thể là ngoài nâng cấp công suất máy còn được thực hiện một hoặc nhiều hạng mục nâng cấp khác như: Gia cố vỏ tàu, nâng cấp hầm bảo quản, mua ngư lưới cụ, trang thiết bị hàng hải, bốc xếp hàng hóa và các hạng mục này đều được hưởng tín dụng ưu đãi của Nhà nước.

Dự thảo cũng bổ sung đối tượng được thụ hưởng chính sách hỗ trợ bảo hiểm là các thành viên nghiệp đoàn nghề cá có tham gia khai thác hoặc làm dịch vụ hậu cần nghề cá.

Một trong những nội dung được nhiều ngư dân băn khoăn là sử dụng máy cũ tới mức nào để nâng cấp tàu cá, lãnh đạo Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, Bộ đã dự thảo một thông tư về nhập khẩu, sử dụng máy móc cũ nói chung.

Theo đó, máy có thời gian sử dụng không quá 10 năm, có tiêu chuẩn phù hợp với quy định máy móc nhập khẩu của các nước công nghiệp phát triển G7 hoặc phù hợp với quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật của Việt Nam.

Như vậy, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng bỏ quy định trước đây là chất lượng máy móc cũ phải đảm bảo từ 80% trở lên. Đồng thời, Bộ cũng có kế hoạch để thực hiện việc hậu kiểm chất lượng máy móc, đảm bảo thời gian thông quan nhanh chóng.

Liên quan tới ý kiến đề nghị cho vay thương mại đối với phần vốn đối ứng mà dự thảo Nghị định không tiếp thu để bổ sung, lãnh đạo Ngân hàng Nhà nước cho biết, quy định đưa ra là ngư dân vay đóng mới, nâng cấp tàu phải có vốn đối ứng từ 5-30% để chứng minh trách nhiệm và năng lực tài chính của chủ tàu, đảm bảo hiệu quả sử dụng, khai thác tàu cá có hiệu quả nhất

Ngân hàng Nhà nước cũng cho biết thêm, là có ý kiến đề nghị Chính phủ nên cho ngư dân hưởng mức vay hỗ trợ lãi suất lớn hơn khi đóng tàu vỏ gỗ để phần vốn đối ứng chỉ còn 15%, thay vì mức cao như hiện nay là 30%.

Cho ý kiến về dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 67, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh cho biết, Chính phủ đã bổ sung nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi tốt hơn với ngư dân và những cá nhân, tổ chức liên quan tới hoạt động nghề cá.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau về chính sách ưu đãi của Chính phủ. “Nhiều người nói đóng tàu sắt thì tiền bỏ ra quá lớn, đóng tàu vỏ gỗ thì đỡ tốn hơn. Nhưng chúng ta phải kiên định thực hiện mục tiêu mà Nghị định 67 đặt ra ngay từ đầu là đóng tàu vỏ sắt, công suất lớn, góp phần thay đổi cách thức tổ chức sản xuất trên biển và bảo vệ biển đảo”.

“Nếu chính sách sửa đổi theo hướng ưu tiên cho tàu công suất nhỏ (thấp hơn 400CV- PV) thì tàu chỉ có thể khai thác gần bờ, dễ làm cạn kiệt nguồn lợi thủy sản. Vì vậy Chính phủ không khuyến khích đóng loại tàu này. Chủ tàu muốn được ưu đãi nhiều hơn thì phải đóng tàu vỏ thép, tàu vật liệu mới có công suất lớn”, Phó Thủ tướng nói.

Về hướng dẫn nhập khẩu máy tàu cũ để nâng cấp công suất của tàu, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh đồng ý dự thảo Nghị định chỉ quy định về mặt nguyên tắc.

Trước mắt, Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hướng dẫn cơ sở đóng tàu, ngư dân thực hiện dựa trên sự hỗ trợ của Bộ Khoa học và Công nghệ. Đồng thời Bộ Khoa học và Công nghệ sớm ban hành thông tư hướng dẫn việc nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng nói chung cho nền kinh tế, tạo cơ sở thực hiện hiệu quả Nghị định 67.

Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh đề nghị các Bộ, ngành sớm hoàn thiện dự thảo Nghị định để trình Thủ tướng Chính phủ ký ban hành ngay trong tháng 7 này.