Nguồn: Tác giả thu thập, tổng hợp số liệu

Dựa trên lý thuyết tăng trưởng kinh tế nội sinh của Grossman và Helpman (1991) và mô hình nghiên cứu thực nghiệm của Pan và Ngo (2016). Nhóm tác giả đề xuất mô hình nghiên cứu như sau.

GDPGit = β0it +β1itGDPGit-1 +β2itPCIit +β3itFDIit + β4itXit + θi +μt +εit (1)

GDPGit = α0it +α1itGDPGit-1 +α2itPCIit + α3itFDIit + α4itPCI*FDIit + α5itXit + θi + μt + εit (2)

Trong đó:

GDPGit (GDP Growth) là biến đại diện cho tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh, thành phố thứ i tại thời điểm năm t.

PCI (Provincial Competitiveness Index) là biến đại diện cho chỉ số cạnh tranh của các tỉnh, thành phố thứ i tại thời điểm năm t.

FDI (Foreign Direct Investment) là biến đại diện cho đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh, thành phố thứ i tại thời điểm năm t.

PCI*FDI là biến tương tác của chỉ số cạnh tranh với đầu tư trực tiếp nước ngoài của tỉnh, thành phố thứ i tại thời điểm năm t.

X là các biến kiểm soát lần lượt là giá trị tiêu dùng (CONS) và lượng lao động (LABOUR) của tỉnh thứ i tại thời điểm năm t.

β và α: lần lượt là giá trị ước lượng về tác động tương ứng của các biến độc lập đến biến phụ thuộc trong mô hình (1) và (2).

μt và θi: Tác động cố định của thời gian thứ t và đối tượng thứ i.

εit: Là sai số ngẫu nhiên từ tác động của các biến bị loại bỏ trong mô hình.

Dữ liệu nghiên cứu

Dữ liệu nghiên cứu là dữ liệu bảng thứ cấp của 63 tỉnh, thành phố của Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 tại 63 tỉnh, thành phố. Trong đó, tốc độ tăng trưởng GDP của các tỉnh, thành phố; FDI là đầu tư trực tiếp nước ngoài tại các tỉnh, thành phố; CONS là giá trị tiêu dùng và tổng doanh thu tiêu dùng của các tỉnh, thành phố và LABOUR là tỷ lệ lao động trong tuổi lao động so với dân số của các tỉnh, thành phố, được thu thập tại Tổng cục Thống kê và Bộ Tài chính. Dữ liệu chỉ số cạnh tranh tỉnh, thành phố được thu thập từ pcivietnam.vn.

GDP trung bình của 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 là 66.732,99 tỷ đồng với giá trị thấp nhất và cao nhất tại tỉnh, thành phố của Việt Nam đạt được lần lượt là 1.234,97 tỷ đồng và 1.372.282 tỷ đồng, với biến động chênh lệch giữa các tỉnh là 133.699,4 tỷ đồng.

Chỉ số cạnh tranh trung bình của 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 58,97, thấp nhất và cao nhất lần lượt là 36,07 và 77,61, với độ lệch chuẩn giữa các tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 6,107. Vốn FDI của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam trung bình là 5.944,247 tỷ đồng, với mức thấp nhất và cao nhất tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam lần lượt là 68,3 tỷ đồng và 208.688 tỷ đồng, với mức chênh lệch vốn đầu tư nước ngoài tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 15.693,65 tỷ đồng.

Đối với các biến kiểm soát là giá trị tiêu dùng (CONS) có mức tiêu dùng trung bình là 39.524,34 tỷ đồng, với mức chênh lệch về mức tiêu dùng giữa các tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 88.316,6 từ mức tiêu dùng thấp nhất là 481,8 tỷ đồng và cao nhất là 1.085.006 tỷ đồng và lao động (LABOUR) với tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động trung bình là 56,99% với độ chênh lệch giữa các tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 4,61% từ tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động thấp nhất là 29,02% và cao nhất là 71,3%.

Kết quả nghiên cứu

Thực trạng tăng trưởng GDP, PCI, FDI, giá trị tiêu dùng và lao động của 63 tỉnh, thành phối tại Việt Nam giai đoạn 2000 - 2020

Hình 1 cho thấy, biến động của GDP trung bình của 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam giai đoạn 2006 - 2020 có bị tác động hay tương quan dương bởi giá trị tiêu dùng và FDI. Cụ thể, giá trị tiêu dùng tác động ngay lập tức trong năm và FDI có tác động đến GDP trung bình của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam với độ trễ là một năm sau đó.

Trong khi đó, tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động lại ít biến động hay duy trì ổn định từ 54% - 59% trong giai đoạn 2006 - 2020. Chỉ số cạnh tranh trung bình của 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam là 52,701 điểm có chiều hướng biến động tăng đến 2015 là 58,32 điểm và giảm đáng kể trong gia đoạn 2016 - 2020 là 28,7 điểm.

Nhìn chung, tăng trưởng kinh tế, giá trị tiêu dùng và FDI trung bình tại các tỉnh, thành phố Việt Nam trong giai đoạn từ 2006 - 2020 ít bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009, nhưng có biến động giảm mạnh từ năm 2014 - 2015 tại thời điểm xảy ra khủng hoảng nợ công tại các quốc gia đang phát triển.

Cụ thể, giá trị tiêu dùng và FDI có tác động đến tăng trưởng kinh tế trung bình tại các tỉnh, thành phố Việt Nam, nhưng lao động và chỉ số cạnh tranh chưa tác động đến tăng trưởng kinh tế trung bình tại các tỉnh, thành phố. Vì vậy, nhóm tác giả cho rằng, cần nghiên cứu thực nghiệm để đánh giá các yếu tố, đồng thời, xem xét đó là các yếu tố tác động tiêu cực hay tích cực của chỉ số cạnh tranh, đầu tư trực tiếp nước ngoài, giá trị tiêu dùng và lao động đến tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam.

Thảo luận về các yếu tố tác động đến tăng trưởng kinh tế Việt Nam

Kết quả ước lượng các hệ số hồi quy bằng phương pháp GMM hệ thống đều có ý nghĩa thống kê 1% và kết quả kiểm định Hansen cho thấy số biến công cụ thỏa điều kiện xử lý nội sinh. Vì vậy, kết quả ước lượng này được xem là đáng tin cậy.

Tăng trưởng kinh tế GDP kỳ trước có tác động tích cực đến tăng trưởng GDP kỳ sau tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam, kết quả này tương đồng với nghiên cứu của d’Agostino và cộng sự (2016) về tác động của tăng trưởng kinh tế kỳ trước đó.

***, ** và * lần lượt tương ứng với mức ý nghĩa thống kê 1%, 5% và 10%

Nguồn: Tác giả tự tổng hợp, tính toán bằng phần mềm Stata

PCI của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn từ 2006 - 2020. Kết quả này tương đồng với nghiên cứu của Pan và cộng sự (2016), Thai Thanh Ha và Le Thi Van Hanh (2011) và Nguyen Phuong Le và Luu Van Duy (2021) về tác động của chỉ số cạnh tranh thành phần hay chỉ số cạnh tranh tổng hợp của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam và nghiên cứu của Li và cộng sự (2015) tại Trung Quốc tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế và phù hợp với lý thuyết kinh tế nội sinh của Grossman và Helpman (1991).

FDI có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế trong mô hình tác động trực tiếp và tương đồng với kết quả nghiên cứu của Pan và cộng sự (2016).

Tuy nhiên, trong mô hình tương tác thì FDI tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam, nhưng tương tác của chỉ số cạnh tranh và FDI và chỉ số cạnh tranh lại cho kết quả tích cực đến tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh, thành phố. Điều này cũng có nghĩa, FDI có tác động tích cực và làm cải thiện thêm chỉ số cạnh tranh của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam.

Đối với các biến kiểm soát là tiêu dùng và lao động trong mô hình, kết quả nghiên cứu tương đồng với kết quả nghiên cứu của Kneller và cộng sự (1999) với kết quả lao động tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế và tác động tích cực của tiêu dùng hộ gia đình đến tăng trưởng kinh tế, tương đồng với kết quả nghiên cứu của Handriyani, Sahyar và Arwansyah (2018).

Kết quả các hệ số hồi quy ước lượng được bằng phương pháp GMM hệ thống phần nào đã giải thích được tác động cụ thể của chỉ số cạnh tranh, FDI, cũng như mối quan hệ tác động của chỉ số cạnh và FDI đến tăng trưởng kinh tế tại 63 tỉnh, thành phố Việt Nam trong giai đoạn 2006 - 2020.

Kết luận và hàm ý chính sách

Từ kết quả nghiên cứu đạt được, nhóm tác giả đã giải quyết được mục tiêu nghiên cứu, cũng như giả thuyết nghiên cứu đặt ra trước đó. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của các tỉnh, thành phố Việt Nam đều có tác động tích cực đến kỳ sau được thể hiện qua hệ số hồi quy dương của tốc độ tăng trưởng kinh tế kỳ trước đó.

Chỉ số cạnh tranh có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh, thành phố Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu. Điều này cũng hàm ý, sự cải thiện về môi trường kinh doanh, thủ tục hành chính, cũng như chi phí chính thức và không chính thức để DN gia nhập thị trường.

Đặc biệt, trong những năm gần đây, chỉ số cạnh tranh tại các tỉnh khu vực miền Trung đã được cải thiện đáng kể, góp phần thu hút các tập đoàn đa quốc gia đầu tư, tạo ra việc làm cho người lao động và đóng góp vào GDP của các tỉnh trong khu vực này.

FDI có tác động tích cực vào tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh, thành phố tại Việt Nam. Điều này phù hợp với các nghiên cứu thực nghiệm trước đó (Pan và cộng sự, 2016) và phù hợp với lý thuyết tăng trưởng kinh tế nội sinh của Grossman và Helpman (1991).

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm và thực trạng biến động của tăng trưởng kinh tế, chỉ số năng lực cạnh tranh và FDI tại 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam cho thấy, các tỉnh cần chủ động triển khai các giải pháp hơn trong các chính sách như: Giảm thiểu các thủ tục hành chính công là cấp phép đầu tư, thành lập DN, chi nhánh; Giảm thiểu các chi phí không chính thức, cũng như tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa DN trong nước và DN có FDI…

Tuy nhiên, khi xem xét đến biến tương tác của chỉ số cạnh tranh và FDI, cũng như tác động trực tiếp của chỉ số cạnh tranh và FDI trong cùng mô hình, hầu hết các hệ số hồi quy đều có ý nghĩa thống kê ở mức 1%, nhưng hệ số hồi quy của đầu tư trực tiếp trong mô hình này lại âm và chỉ số cạnh tranh cùng với biến tương tác lại dương. Điều này giải thích, FDI là nguyên nhân góp phần làm cho các chỉ số cạnh tranh tại các tỉnh, thành phố cải thiện tốt hơn qua các nước và kết quả đạt được phù hợp với thực trạng biến động của chỉ số cạnh tranh và đầu tư trực tiếp nước ngoài trung bình trong giai đoạn 2006 - 2020.

Kết quả nghiên cứu thực nghiệm và thực trạng biến động của tăng trưởng kinh tế, chỉ số năng lực cạnh tranh và FDI tại 63 tỉnh, thành phố tại Việt Nam cho thấy, các tỉnh cần chủ động triển khai các giải pháp hơn trong các chính sách như: Giảm thiểu các thủ tục hành chính công là cấp phép đầu tư, thành lập DN, chi nhánh; Giảm thiểu các chi phí không chính thức, cũng như tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa DN trong nước và DN có FDI…

Đây cũng là những chỉ số cạnh tranh thành phần mà Hà Nội bị đánh giá thấp trong năm 2022 và cũng từ đó Hà Nội đặt ra mục tiêu số hóa hay điện tử hóa một số thủ tục hành chính công, để cải thiện hơn chỉ số cạnh tranh từ mức xếp hạng trung bình thấp lên mức cao trong năm 2023 (pcivietnam.vn).

Từ sự chủ động chuyển đổi và thay đổi đó, các tỉnh, thành phố tại Việt Nam sẽ tạo ra lòng tin cho các DN đầu tư nước ngoài lựa chọn các tỉnh, thành phố khi đến Việt Nam đầu tư, thay vì các tỉnh, thành phố thụ động lắng nghe những phản ánh, góp ý từ các DN để hứa hẹn sẽ cải thiện các thủ tục hành chính công.

Tài liệu tham khảo:

1. Barro, R. J., & Sala-i-Martin, X. (1996), Technological Diffusion, Convergence, and Growth. Economics Working Paper 116, Springer 2(1), 1-26;
2. Blundell, R., & Bond, S. (1998), Initial conditions and moment restrictions in dynamic panel data models. Journal of Econometrics, 87(1), 115-143;
3. Chi-Keung, L. (2010), Convergence across the United States: Evidence from Panel ESTAR Unit Root Test. In. International Advances in Economic Research, 16(1), 52-64;
4. D'Agostino, G., Dunne, J., & Pieroni, L. (2016), Government Spending, Corruption and Economic Growth. World Development, 84(C), 190-205. doi:10.1016/j.worlddev.2003.011;
5. Grossman, G. M., & Helpman, E. (1991), Innovation and Growth in the Global Economy. London: The MIT Press;
6. Handriyani, R., Sahyar , M. M., & Arwansyah, S. M. (2018), Analysis the effect of household consumption expenditure, investment and labor to economic growth: a case in province of Norht Sumatra. Studia Universitatis Economics Series, 28(4), 45-54. doi:10.2478/sues-2018-0019;
7. Kneller, R., Bleaney, M. F., & Gemmell, N. (1999), Fiscal policy and growth: evidence from OECD countries. Journal of Public Economics, 74, 171-190. doi:10.1016/S0047-2727(99)00022-5;
8. Li, S. K., & Zhao, L. (2015), The competitiveness and development strategies of provinces in China: a data envelopment analysis approach. Journal of Productivity Analysis, 44, 293-307. doi:10.1007/s11123-015-0445-z;
9. Nguyen Phuong Le, & Luu Van Duy. (n.d.), Effect of provincial competitiveness index on enterprise attraction in the Central Highlands, Vietnam. PLoS ONE, 16(9), e0256525. doi:10.1371/journal.pon0256525;
10. Pan, W. H., & Ngo, X. T. (2016), Endogenous growth theory and regional performance: The moderating effects of special economic zones. Communist and Post-Communist Studies, 49(2), 113-122. doi:10.1016/j.postcomstud.2004.005;
11. Solow, R. M. (1956), A contribution to the Theory of Economics Growth. The Quarterly Journal of Economics, 70(1), 65-94. Retrieved from http://www.jstor.org/stable/1884513;
12. Thai Thanh Ha, & Le Thi Van Hanh. (2012), Identifying the Public Administration Reform Performance through the Lens of Provincial Competitiveness Index and GDP per Capita in Vietnam. Journal of Modern Economy, 3, 11-15. doi:10.4236/me.231002.