Nguồn: https://www.china-briefing.com/

Phát triển tài chính xanh, trong đó có chứng khoán xanh hiện nay là một trong những ưu tiên của nhiều quốc gia với nhiều cách làm, kinh nghiệm hay để Việt Nam có thể tham khảo, học hỏi.

Tại Trung Quốc, chính sách tài chính xanh bắt đầu được triển khai từ năm 2015. Trung Quốc đang nỗ lực phát triển và tiêu chuẩn hóa thị trường tài chính xanh nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chuyển đổi sang phát triển bền vững và chất lượng cao (Bảng 1).Theo đó, Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu khả quan; trong đó, trái phiếu xanh được phát hành từ năm 2016, 59% phục vụ nhiều mục đích (như vận tải, sản xuất năng lượng và tiết kiệm năng lượng), trong khi 13% được phát hành riêng cho các dự án năng lượng sạch và 11% dành cho giao thông sạch…

Tại Malaysia (quốc gia đã thành công với việc phát triển hệ sinh thái tài chính xanh) thị trường chứng khoán (TTCK) xanh được đẩy mạnh phát triển theo mô hình 5Is (được đưa ra từ năm 2014) với các cấu phần về: (i) Mở rộng các công cụ thị trường vốn (Instruments); (ii) Gia tăng nền tảng nhà đầu tư (Investors); (iii) Xây dựng hệ sinh thái các tổ chức phát hành (Issuers); (iv) Xây dựng văn hóa quản trị nội bộ rủi ro môi trường trong tổ chức (Internal governance culture); (v) Dựng hạ tầng thông tin hỗ trợ (Information).

Tại Thổ Nhĩ Kỳ, các sáng kiến tài chính xanh ban đầu chủ yếu tập trung vào đầu tư vào năng lượng tái tạo và chủ yếu được tài trợ bằng các khoản vay ngân hàng. Đặc biệt là nhờ tăng nhanh sản xuất năng lượng tái tạo và mở rộng cơ sở hạ tầng xử lý chất thải, hàng nghìn tòa nhà, khu dân cư và DN đã thực hiện các chương trình tái chế và hơn 57.000 tấn chất thải đã được loại bỏ khỏi các vùng biển của đất nước. Theo Ngân hàng Thế giới, quốc gia này – tương tự như Việt Nam, cần xây dựng được chiến lược tổng thể về tài chính xanh hoặc bền vững, cũng như định hướng thực hành ESG, thiết lập khung pháp lý quốc gia về tài chính bền vững.

Định hướng và giải pháp cho thị trường chứng khoán Việt Nam

Định hướng, chiến lược và chính sách phát triểnbền vững và tăng trưởng xanh của Việt Nam

Định hướng tăng trưởng xanh của Việt Nam đã được đề ra từ sớm với những chính sách liên tục được cập nhật và hoàn thiện. Cụ thể: Chương trình mục tiêu quốc gia chống biến đổi khí hậu (2008); Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2011–2020 và tầm nhìn đến năm 2050 (2012); Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn (2022), Quy hoạch điện VIII (2023)… Trong đó, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 được ban hành tháng 10/2021 đã đề ra các chỉ tiêu, kế hoạch về môi trường tại Việt Nam trong dài hạn.

Để tiếp tục định hướng phát triển bền vững, Đề án phát triển kinh tế tuần hoàn (KTTH) ở Việt Nam đã được phê duyệt theo Quyết định số 687/QĐ-TTg ngày 7/6/2022. Mục tiêu cụ thể nhằm hiện thực hóa các cam kết tại COP26 với tiêu chí giảm cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP ít nhất 15% vào năm 2030 so với năm 2014, hướng tới mục tiêu NetZero vào năm 2050. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng KTTH thúc đẩy xanh hóa các ngành kinh tế.

Giải pháp phát triển thị trường chứng khoán xanh tại Việt Nam

Việt Nam cần có một chiến lược tổng thể để phát triển TTCK xanh một cách hài hòa, hiệu quả giữa các kênh dẫn vốn, gắn với các định hướng, mục tiêu phát triển KTXH. Theo kinh nghiệm của quốc tế, nhóm tác giả đề xuất một số giải pháp sau:

Một là, kiên định, nhất quán triển khai thành công các định hướng chiến lược về phát triển KTTH, kinh tế xanh, Quy hoạch điện VIII… Trong đó, xác định các lĩnh vực ưu tiên phát triển xanh trước như năng lượng, giao thông vận tải, sản xuất công – nông nghiệp, du lịch...

Hai là, hoàn thiện khung chính sách cho phát triển TTCK xanh và thị trường tín chỉ cácbon. Các chính sách liên quan đến TTCK xanh và thị trường tín chỉ carbon cần sớm được ban hành cụ thể song song hoặc lồng ghép với những chính sách về tăng trưởng xanh, KTTH, chuyển đổi năng lượng và ứng phó biến đổi khí hậu... Theo đó, có thể tham khảo Chiến lược/Mô hình 5Is của Malaysia như nêu trên; đồng thời lưu ý có các quy định, điều kiện khi niêm yết cổ phiếu xanh, báo cáo bền vững và giám sát doanh nghiệp theo các tiêu chí xanh…

Ba là, có cơ chế, chính sách để thu hút nguồn vốn (cả Nhà nước và tư nhân) cho đầu tư xanh bằng cách ban hành các chính sách miễn giảm thuế, phí, lệ phí, lãi suất và hỗ trợ các chi phí liên quan đến phát hành trái phiếu xanh; đơn giản hóa các thủ tục hành chính trong quá trình phát hành trái phiếu xanh. Nghiên cứu thành lập Quỹ phát triển xanh (tham khảo kinh nghiệm của Trung Quốc); nâng cao hiệu quả hoạt động của Quỹ Bảo vệ môi trường, Quỹ KHCN…

Bốn là, Chính phủ sớm ban hành bộ tiêu chí về dự án xanh, công trình xanh, công sở xanh…; cập nhật các tiêu chí trái phiếu xanh cho phù hợp với mục tiêu mới, bối cảnh mới và theo thông lệ quốc tế (ít nhất là tiêu chuẩn ASEAN).

Năm là, hoàn thiện chính sách, đơn giản hóa thủ tục và khuyến khích các tổ chức trong nước tham gia vào quá trình xác nhận, chứng nhận khung dự án xanh, trái phiếu xanh và dán nhãn dự án xanh, trái phiếu xanh theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Sáu là, quan tâm phát triển hạ tầng cho TTCK nhằm: (i) Tạo lập hệ sinh thái về huy động vốn và phân bổ vốn của nền kinh tế, của DN và nhà đầu tư; (ii) Góp phần nâng hạng TTCK; (iii) Kiểm soát rủi ro liên thông giữa ngân hàng – chứng khoán – Bất động sản…, trong đó cần tham khảo mô hình 5Is của Malaysia như nêu trên, nâng cấp hạ tầng CNTT, dữ liệu, an ninh mạng, bảo vệ người tiêu dùng tài chính, giáo dục tài chính…

Bảy là, chính sách, giải pháp để trực tiếp hoặc hỗ trợ các DN và các tổ chức tài chính tiếp cận các nguồn tài chính xanh quốc tế, các chương trình đào tạo, trao đổi kinh nghiệm quốc tế về tăng trưởng xanh và tài chính xanh (thông qua tiết giảm qui trình, thủ tục hành chính trong khâu lập, phê duyệt và giải ngân đề án, chương trình; ban hành bộ tiêu chí dự án xanh, công trình xanh và qui trình liên quan một cách kịp thời, dễ hiểu, dễ áp dụng…)

Tám là, bản thân DN, tổ chức tài chính cần có kế hoạch, chiến lược phát triển xanh, phát triển bền vững, xây dựng văn hóa xanh, chủ động lập báo cáo ESG, báo cáo phát triển bền vững; đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ nhân lực liên quan, nhất là các bộ phận liên quan đến tài chính xanh, quản lý rủi ro môi trường – xã hội và ESG.

Tài liệu tham khảo:

1. H. Mạnh và T. Hiền (2023), Thực thi ESG trong ngành Ngân hàng - Xu hướng tất yếu để phát triển bền vững. https://tapchinganhang.gov.vn/thuc-thi-esg-trong-nganh-ngan-hang-xu-huong-tat-yeu-de-phat-trien-ben-vung.htm;
2. Mai Đan (2023), COP28 và những cam kết, tuyên bố lớn. https://baotainguyenmoitruong.vn/cop28-va-nhung-cam-ket-tuyen-bo-lon-368035.html;
3. PwC (2023a), ESG trends in 2023. https://www.pwc.com.au/important-problems/esg/2023-esg-trends.pdf;
4. Tuệ Anh (2023), Ra mắt Sổ tay Hướng dẫn báo cáo phát thải khí nhà kính. https://www.mof.gov.vn/webcenter/portal/btcvn/pages_r/l/tin-bo-tai-chinh?dDocName=MOFUCM284101.