Theo số liệu sơ bộ, trong tháng 7, tổng trị giá XNK hàng hoá của Việt Nam đạt 29,2 tỷ USD, giảm 0,8% so với tháng trước, (trong đó XK đạt 14,9 tỷ USD, tăng 1,1% so với tháng trước; NK đạt 14,3 tỷ USD, giảm 2,7% so với tháng trước). Số thu NSNN tháng 7 của ngành Hải quan đạt khoảng 21.864 tỷ đồng, giảm 3.270 tỷ đồng, tương đương giảm 13% so với tháng 6-2016 (25.134 tỷ đồng).

Theo phân tích của Cục Thuế XNK, nguyên nhân số thu tháng 7 giảm mạnh so với tháng 6 là do kim ngạch XNK chung và có thuế đều giảm so với tháng 6, đặc biệt là kim ngạch NK có thuế giảm 10,6% dẫn đến số thu giảm mạnh do 97% số thu là từ hàng hóa NK.

Cụ thể, đối với mặt hàng xăng dầu NK, trong tháng 7, lượng xăng dầu NK có thuế đạt 685 nghìn tấn, bằng 73% lượng nhập trong tháng 6 (930 nghìn tấn), kim ngạch có thuế đạt 292 triệu USD, bằng 68% kim ngạch NK có thuế tháng 6 (430 triệu USD), dẫn đến số thu giảm khoảng 700 tỷ đồng.

Đối với mặt hàng ô tô nguyên chiếc NK, số lượng ô tô NK có thuế trong tháng 7 là 10.586 chiếc, tăng 34,8% so với tháng 6, tuy nhiên trị giá chỉ đạt 200 triệu USD, giảm 3,5% so với tháng 6. Kim ngạch có thuế của ô tô dưới 9 chỗ ngồi lại giảm đến 28,4% so với tháng 6 do mức thuế TTĐB tăng từ 1-7-2016 đối với xe có dung tích xilanh lớn, làm số thu giảm khoảng 1.000 tỷ đồng do đây là loại xe có thuế suất lớn, chiếm khoảng 85% số thu từ ô tô nguyên chiếc các loại.

Cùng trong những mặt hàng sụt giảm là sắt thép NK. Kim ngạch NK mặt hàng này trong tháng 7 đạt 555 triệu USD, giảm 18,7% so với kim ngạch tháng 6, giảm thu tương ứng khoảng 350 tỷ đồng.

Như vậy, số giảm thu từ 3 mặt hàng nêu trên là khoảng 2.050 tỷ đồng. Ngoài ra, một số mặt hàng có thuế khác cũng giảm trong tháng 7 như quặng và khoáng sản (giảm 33%), sản phẩm hóa chất (giảm 15%), dược phẩm (giảm 19%), hàng điện gia dụng và linh kiện (giảm 21%), gỗ và sản phẩm gỗ (giảm 21%), giấy các loại (giảm 21%).

Tại một số Cục Hải quan tỉnh, thành phố có số thu lớn, tình hình XNK trong tháng 7 cũng sụt giảm đáng kể. Ông Trần Đại Thắng- Trưởng phòng Thuế XNK- Cục Hải quan Hà Nội cho biết, tổng kim ngạch XNK trong tháng 7 giảm 18% so với tháng trước, trong đó, kim ngạch NK có thuế giảm 5% và kim ngạch XK có thuế giảm tới 41%...

Theo thống kê của Cục Hải quan TP.HCM, tổng kim ngạch XNK trong tháng 7 tại đơn vị đạt 6,215 tỷ USD, giảm 2,41% so với với cùng kỳ tháng 6 (tháng 6 đạt 6,369 tỷ USD) . Trong đó, NK đạt 3,399 tỷ USD, giảm 1,66% so với cùng kỳ tháng 6 (3,456 tỷ USD). XK đạt 2,816 tỷ USD, giảm 3,3% so với cùng kỳ tháng 6 (2,913 tỷ USD).

Thống kê riêng kim ngạch theo mặt hàng có thuế, kim ngạch NK chỉ đạt 2,396 tỷ USD, giảm 1,64% so với tháng 6 là 2,436 tỷ USD (tổng thuế NK là 7,704 tỷ VND giảm so với tháng 6 là 11,63%). Kim ngạch XK đạt 2,019 triệu USD, giảm 30,3% so với tháng 6 là 2,897 triệu USD (tổng thuế XK là 4,788 triệu VND giảm so với tháng 6 là 31,38%).

Tại Cục Hải quan Hải Phòng, trong 7 tháng đầu năm, tuy số thu NSNN có tăng nhưng kim ngạch một số mặt hàng có thuế suất cao vẫn giảm so với cùng kỳ năm 2015. Đơn cử như mặt hàng ô tô giảm 34,38%; xe máy giảm 75,15%; linh kiện phụ tùng xe máy giảm 15,3%; bia rượu giảm 16,83%...

Có thể thấy, các giải pháp để đảm bảo nguồn thu NSNN đã được toàn ngành Hải quan áp dụng đồng bộ và quyết liệt như tạo thuận lợi thương mại cho DN; tích cực chống buôn lậu, gian lận thương mại; tăng cường công tác kiểm tra sau thông quan; công tác tham vấn giá theo danh mục rủi ro về trị giá sửa đổi bổ sung... đã tạo ra hiệu quả thực tế, giúp cho số thu NSNN 7 tháng đầu năm của ngành Hải quan đạt 150.734 tỷ đồng, bằng 55,8% dự toán. Tuy vậy, để đạt chỉ tiêu thu NSNN cả năm, số thu bình quân tháng của 5 tháng còn lại phải là 22.725 tỷ đồng.

Theo tính toán của Cục Thuế XNK, số thu từ xăng dầu NK 7 tháng đầu năm đạt 14.250 tỷ đồng, bình quân mỗi tháng thu khoảng 2.000 tỷ đồng. Số thu từ xăng dầu NK đạt cao là do kim ngạch có thuế của 7 tháng đầu năm đạt mức 6 triệu tấn tương đương 75% dự kiến NK của cả năm. Như vậy, trong những tháng cuối năm lượng xăng dầu NK và số thu sẽ không đạt cao như 7 tháng vừa qua.

Mặt khác, thuế suất thuế TTĐB đối với xe ô tô có dung tích xilanh lớn đã tăng đáng kể từ ngày 1-7-2016, do đó lượng ô tô dưới 9 chỗ NK trong những tháng cuối năm sẽ không nhiều như đầu năm, số lượng xe dung tích xilanh nhỏ trong nước đã sản xuất được nên mặc dù được giảm thuế TTĐB nhưng cũng không tăng đột biến. Số thu tháng 7 đạt được mức 21.864 tỷ đồng một phần là do thời điểm chuyển giao giữa hai mức thuế TTĐB một số lô ô tô NK mở tờ khai và tạm tính thuế trong tháng 6 để được hưởng mức thuế suất TTĐB thấp, sau đó sang tháng 7 mới khai bổ sung và nộp thuế. Từ tháng 8 trở đi sẽ không còn yếu tố này, số thu từ ô tô NK có thể còn giảm nhiều hơn nữa.

Như vậy, theo dự báo, tình hình thu NSNN 5 tháng cuối năm của ngành Hải quan sẽ còn nhiều khó khăn, đòi hỏi sự nỗ lực cao của toàn Ngành trong thực hiện nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong tình hình tài chính-ngân sách hiện nay.