Vai trò của kế toán thu, chi trong hoạt động của các bệnh viện

ThS. Nguyễn Thị Tấm Khoa Kế toán – Trường Đại học Duy Tân
10:47 13/09/2023

Kế toán trong các đơn vị hành chính sự nghiệp nói chung và các cơ sở y tế nói riêng đóng một vai trò hết sức quan trọng bởi đây là công cụ điều hành giám sát các hoạt động kinh tế của đơn vị, giúp đơn vị có thể kiểm soát, quản lý và quyết toán nguồn kinh phí đồng thời đảm bảo công tác thu, chi được thực hiện trong định mức của Nhà nước cho phép. Bài viết này tìm hiểu về thực trạng kế toán thu, chi, kết quả hoạt động tại các bệnh viện hiện nay và đề xuất các giải pháp hoàn thiện.

Thực trạng kế toán thu, chi tại các bệnh viện hiện nay

Công tác kế toán hoạt động thu, chi tại các bệnh viện hiện nay thực hiện đúng quy trình, các khoản thu, chi được hạch toán đầy đủ. Cụ thể:

Tổ chức vận dụng hệ thống chứng từ và luân chuyển chứng từ: Về cơ bản, các bệnh viện xây dựng hệ thống chứng từ áp dụng cho đơn vị sự nghiệp theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC ngày 10/10/2017 của Bộ Tài chính về hướng dẫn chế độ kế toán hành chính, sự nghiệp. Tuy nhiên, quá trình lưu chuyển chứng từ tại bệnh viện còn mất thời gian, dẫn đến việc phản ánh các nghiệp vụ kinh tế phát sinh chưa kịp thời.

Về hệ thống tài khoản kế toán: Nhìn chung, hệ thống tài khoản kế toán tại bệnh viện đã đáp ứng được nhu cầu cần thiết của công tác hạch toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh, tuy nhiên, bên cạnh đó, có một số tài khoản vẫn còn chung chung, chưa theo dõi chi tiết từng khoản mục phát sinh. Hiện nay, các khoản thu chi từ hoạt động viện trợ, tài trợ nước ngoài tại các bệnh viện đang hạch toán vào tài khoản 512 và tài khoản 612, tuy nhiên 2 mục tài khoản này chỉ dùng trong trường hợp hạch toán các khoản tài trợ, viện trợ lớn và mang tính chất xuyên suốt.

Về hệ thống sổ sách kế toán: Các bệnh viện sử dụng hình thức kế toán máy với việc sử dụng phần mềm kế toán “MISA Mimosa.net”, tuy nhiên, một số mẫu sổ kế toán trong phần mềm kế toán chưa phù hợp với Chế độ kế toán sự nghiệp công lập theo Thông tư số 107/2017/TT-BTC.

Về công tác kiểm tra chứng từ kế toán: Dù đã quy định quy trình kế toán, nhưng vẫn diễn ra tình trạng chạy theo sau chứng từ, hàng hóa nhập về kho rồi mới làm thủ tục mua hàng, lấy báo giá và ký hợp đồng, kế toán thanh toán chưa đốc thúc hoàn thiện chứng từ thanh toán gây những khó khăn trong công tác kiểm tra, thanh tra sau này. Công tác kiểm tra lại chứng từ chưa được thường xuyên, nhất là khâu kiểm tra chữ ký, dấu, ngày tháng năm còn thiếu.

Về công tác báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán: Hàng quý chưa thực hiện lập báo cáo quản trị tổng kết về tình hình tài chính tại đơn vị, báo cáo chỉ được cung cấp khi có sự yêu cầu từ ban lãnh đạo. Một số báo cáo tài chính còn nộp chưa đúng thời gian quy định. Điều này dẫn đến ban quản trị gặp khó khăn trong theo dõi sự biến động về tình hình thu chi, tình hình tài chính tại đơn vị.

Giải pháp hoàn thiện kế toán thu, chi và kết quả hoạt động tại các bệnh viện

Qua nghiên cứu lý luận, thực tế, tác giả xin đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kế toán thu, chi tại các bệnh viện trong thời gian tới.

Về tài khoản kế toán

Việc tổ chức hệ thống tài khoản kế toán phải phù hợp với đặc điểm cụ thể của bệnh viện là vấn đề cốt lõi. Về cơ bản, hệ thống tài khoản kế toán của các bệnh viện đã đáp ứng được các yêu cầu phản ánh đầy đủ mọi hoạt động phát sinh trong đơn vị, phù hợp với yêu cầu quản lý thống nhất của Nhà nước, đáp ứng được yêu cầu chính sách tài chính. Tuy nhiên, đối với tài khoản kế toán dùng để phản ánh thu, chi và kết quả hoạt động tại các bệnh viện tác giả đề xuất như sau:

- Đối với tài khoản 531 “Doanh thu hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ” cần hoàn thiện như sau: “Về nguyên tắc kế toán TK 531 phản ánh thu hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ của đơn vị. Tại các bệnh viện thì doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh bao gồm nhiều tiểu mục, vì vậy, để tiện việc theo dõi chi tiết, nên mở chi tiết cho đầu tài khoản như Bảng 1. Từ việc mở chi tiết tài khoản 531 trên, Ban Giám đốc bệnh viện có thể xác định được lợi nhuận từ hoạt động đạt được hiệu quả nhất.

Bảng 1: Tài khoản kế toán phản ánh thu, chi và kết quả hoạt động
STT	Tài khoản	Nội dung
1	TK 531.1	Thu quầy thuốc
2	TK 531.2	Thu từ bãi trông giữ xe, căng tin
3	TK 531.3	Thu từ quầy bách hóa
4	TK 531.4	Thu KCB theo yêu cầu
5	TK 531.5	Thu dịch vụ khác

Nguồn: Đề xuất của tác giả

Hoàn thiện về hệ thống sổ sách kế toán hoạt động thu, chi

Đối với mục sổ sách tại bệnh viện, tác giả đề xuất như sau: Phòng Tài chính kế toán nên bổ sung thêm một số mẫu biểu chứng từ làm căn cứ hạch toán một số đối tượng kế toán phát sinh trong đơn vị. Chẳng hạn, trường thanh lý tài sản cố định bệnh viện chưa thực hiện theo quy trình thanh lý, mà chỉ tự báo cáo bằng văn bản tự lập không theo mẫu chế độ quy định. Vì vậy, để quản lý thống nhất và có căn cứ ghi sổ kế toán, đơn vị cần xử lý theo quy trình như sau:

- 01 bản chính văn bản đề nghị thanh lý tài sản công: Trong văn bản cơ quan nhà nước được giao quản lý, sử dụng tài sản công nêu rõ những vấn đề về trách nhiệm tổ chức thanh lý tài sản; dự kiến nếu xác định việc sửa chữa không hiệu quả thì dự toán chi phí sửa chữa tài sản là bao nhiêu.

- 01 bản chính văn bản đề nghị thanh lý tài sản công do cơ quan quản lý cấp trên lập (nếu có).

- 01 bản chính danh mục tài sản đề nghị thanh lý: Trong đó cần liệt kê loại tài sản, số lượng, giá ban đầu lúc mua, tình trạng của tài sản và giá trị còn lại theo sổ kế toán, lý do thanh lý.

- 01 bản sao văn bản ghi nhận ý kiến của cơ quan chuyên môn về tình trạng tài sản và khả năng sửa chữa đối với tài sản là nhà và các công trình xây dựng khác chưa hết hạn sử dụng nhưng bị hư hỏng còn có thể sửa chữa được.

- 01 bản sao các hồ sơ khác có liên quan đến đề nghị thanh lý tài sản trong từng trường hợp cụ thể.

Hoàn thiện về kế toán thu, chi và kết quả hoạt động tại các bệnh viện hiện nay

Hoàn thiện kế toán thu, chi hoạt động do ngân sách nhà nước cấp: Cần phải linh hoạt hơn trong việc vận dụng công nghệ thông tin và quản lý, phân bổ các khoản chi thường xuyên, không thường xuyên... tuân thủ đúng nguyên tắc kế toán hoạt động thu, chi ngân sách nhà nước cấp. Do khối lượng công việc lớn, nghiệp vụ phát sinh về vật tư, thuốc bảo hiểm y tế, thuốc mua ngoài... nên cần có sự phối hợp nhịp nhàng của các khoa, phòng chức năng tham gia để phán ánh, ghi nhận số liệu. Kế toán sẽ đối chiếu và kiểm tra, giám sát qua phần mềm của bệnh viện.

Việc hoàn thiện kế toán thu, chi hoạt động viện trợ, tài trợ nước ngoài tại bệnh viện đã được chú trọng thông qua việc thành lập phòng công tác xã hội ngày càng lớn mạnh quy củ và chuyên nghiệp. Tuy nhiên, vẫn có những hạn chế nhất định khi các hoạt động của các nhà hảo tâm trong và ngoài nước với những bệnh viện khó khăn chưa kịp thời và đúng người khi chưa thông qua, phối hợp, xác minh với bệnh viện. Giải pháp để các nguồn viện trợ, tài trợ nước ngoài đến với những bệnh viện một cách kịp thời là việc lập danh sách thường xuyên, cập nhật liên tục theo các chỉ tiêu nhất định như về: độ tuổi, hoàn cảnh, chẩn đoán bệnh, chi phí... để có sự hợp tác chặt chẽ từ 3 phía: nhà tài trợ, bệnh viện, bệnh nhân.

Để phản ánh các khoản tài trợ, viện trợ tại bệnh viện, tác giả đề xuất như sau: Do tính chất các khoản viện trợ tại viện mang tính chất nhỏ lẻ, không thường xuyên nên khi phát sinh hoạt động tài trợ, viện trợ viện nên hạch toán vào tài khoản 5118- Thu hoạt động khác.

Hoàn thiện kế toán thu, chi và kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh: đây là yếu tố quan trọng để tăng thêm doanh thu cho bệnh viện, vì thế, cần chấm dứt các biên lai tự in và các phát sinh do y tá hành chính của khoa trực tiếp thu dẫn tới việc khó quản lý ghi nhận doanh thu, các chi phí liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đối với các khoản thu phí căng tin, phí giữ xe... phí xây dựng quy định cần phải kiểm tra, đánh giá, so sánh với giá cả thị trường hiện nay nhằm điều chỉnh và nâng cao mức thu nhập từ nguồn này sao cho phù hợp với nhu cầu người sử dụng.

Kế toán thu, chi và kết quả hoạt động tài chính và các khoản lãi tiền gửi ngân hàng, cổ tức lợi nhuận khi đầu tư các loại máy như RI,C... cần được ghi nhận một cách chi tiết để có thể giải trình bất cứ lúc nào với cơ quan kiểm toán. Điều này đòi hỏi, đội ngũ nhân viên kế toán thực hiện những nghiệp vụ này cần nắm rõ văn bản, luật định ban hành.

Việc hoàn thiện kế toán thu, chi và kết quả hoạt động khác cần có đội ngũ kế toán có kinh nghiệm về kiểm tài sản, thẩm định giá, dự toán các loại chi phí... tăng cường kiểm tra, giám sát không chỉ cuối kỳ kế toán năm mà có sự kiểm tra linh hoạt theo quý hay tăng cường kiểm tra 1 năm 2 lần theo cách thức kiểm toàn phần hay kiểm từng phần.

Một số kiến nghị

Về phía cơ quan Nhà Nước

Tiếp tục triển khai sâu rộng hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến tập huấn thực hiện Luật Ngân sách nhà nước, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí… đến các đơn vị, đối tượng liên quan và đẩy mạnh công tác ban hành các văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành để Luật đi vào cuộc sống.

Tiếp tục ban hành các chuẩn mực kế toán trong đó có chuẩn mực kế toán công nhằm chuẩn hóa công tác tổ chức kế toán đối với các khoản chi tiêu ngân sách nhà nước và phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Tăng cường kiểm tra, kiểm toán công tác tổ chức kế toán của các bệnh viện công lập, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả quản lý của ngành y tế.

Điều chỉnh và ban hành các văn bản quy định các loại phí, lệ phí, viện phí phù hợp với cơ chế tự chủ tài chính của các bệnh viện. Xây dựng các cơ sở pháp lý làm căn cứ cho việc quản lý và sử dụng các nguồn thu của các bệnh viện công lập.

Tiếp tục cải tiến, hoàn thiện hệ thống chế độ kế toán áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Thẩm định và ban hành về khung giá đối với dịch vụ khám chữa bệnh theo yêu cầu của các bệnh viện công lập để thống nhất trong hệ thống.

Về phía bệnh viện

Tăng cường quản lý tài chính, kiểm soát chi ngân sách nhà nước nâng cao công tác kế toán hoạt động thu, chi tại các bệnh viện công lập. Chấp hành nghiêm chỉnh các chính sách quản lý tài chính do nhà nước quy định. Nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của công tác hạch toán kế toán trong lĩnh vực quản lý. Nâng cao trình độ quản lý tài chính của các cấp lãnh đạo bệnh viện, thường xuyên tăng cường công tác bồi dưỡng cán bộ về chuyên môn nghiệp vụ kế toán tài chính, ngoại ngữ, tin học để có thể cập nhật thường xuyên các văn bản chính sách, chế độ mới của Nhà nước ban hành.

Thường xuyên rà soát tình hình chi tiêu của đơn vị từ đó đề ra các mức khoán thu, khoán chi cho phù hợp, đảm bảo huy động và sử dụng nguồn tài chính đạt hiệu quả cao. Tổ chức trang bị các phương tiện kỹ thuật và ứng dụng công nghệ thông tin vào quá trình hạch toán kế toán. Phát triển mạnh bộ phận kiểm tra tài chính nội bộ cả về trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp.

Kết luận

Bộ phận kế toán luôn đóng một vai trò vô cùng quan trọng, nhất là kế toán hoạt động thu, chi giúp cho cơ quan, đơn vị thực hiện đúng theo quy định của pháp luật, thực hiện tốt các chế độ, chính sách để cải thiện đời sống cho người lao động, từ đó giúp các đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Vì vậy, việc hoàn thiện kế toán thu, chi và kết quả hoạt động tại các bệnh viện là rất cần thiết, nó đòi hỏi phải có sự phối hợp nhịp nhàng, xuyên suốt giữa cơ quan nhà nước, các bệnh viện và đội ngũ kế toán ở các bệnh viện.

Tài liệu tham khảo:

Bộ Tài chính (2017), Thông tư số 107/2017/TT-BTC, hướng dẫn chế độ kế toán hành chính sự nghiệp;
Bộ Tài chính, Bộ Nội vụ (2014), Thông tư số 71/2014/TTLT-BTC-BNV, quy định chế độ tự chủ, tự chịu trách nhiệm về sử dụng kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan nhà nước;
Bộ Y tế (2018), Quyết định số 6568/QĐ–BYT về quy chế tổ chức và hoạt động của Bệnh viện Nhi Trung ương;
Chính phủ (2015), Nghị định số 16/2015/NĐ-CP về cơ chế tự chủ đối với các đơn vị sự nghiệp công lập;
Bộ Tài chính (2002), Quyết định số 165/2002/QĐ-BTC ban hành Chuẩn mực số 01.

Bài đăng trên Tạp chí Tài chính kỳ 2 tháng 8/2023